Morgunblaðið - 24.12.1957, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - 24.12.1957, Blaðsíða 6
50 MORCUNBLAÐIÐ Þrlðjudagur 24. des. 1957 nærri geta að eitthvað hefir þurft af tólg til þess að þessu skilyrði væri fullnægt, svo að ekki hefir veitt af, að mörklína fengist úr prestlömbunum. Árið 1871 eru svo Miklagarði og Hólasóknir lagðar undir Saurbæj .arprestakall en úrið 1922 er kirkja lögð niður í Miklagarði og Saur- bæjarkirkja látin þjóna fyrir bæði köllin. Árið 1907 er Saur- bæjarprestakall lagt tii Grund- arþinga og hefir svo haldist síð- an, en prestur var þó í 'Saurbæ til 1916. Ég fræðist meira um þessa litlu torfkirkju. Hér hefur vafa- lítið staðið til forna glæstara guðshús að öllum búnaði en nú er. Sr. Benjamín Kristjánsson seg ir mér fróðlega og merkilega sögu um helgun kirkjunnar, en hún var helguð rómverskum kven- dýrlingi heilagri Ceciliu meður- guði. Segist honum svo frá. Til forna var kirkjan vel búin að bókum og munum og var þar langt að kveðin var á brúðkaups- stefna. Ekki þorði brúðurin að láta upp skátt að hún unni Kristi einum, því að hún var kristin á laun. Það var því hennar ráð að hún fastaði ferdægur og sexdægur og kallaði á helga engla í bænum sínum, bað postula með tárum og hét á helga menn að duga sér, að hún mætti halda meydómi sín um. Fór svo brúðkaupið fram með íjölmenni og við gleði alþýðu. En hin heilaga Cecilia söng lof einum guði og mælti í hjarta sínu: „Verði ósaurgað hjarta mitt og líkami, að eigi skömmurnst ég“. Og er þau voru leidd í eina sæng, hún og brúðguminn, þá mælti Cecilia: „Þú minn innilegasti drengur. Hlutur er sá einn er ég vii segja þér, ef þú heitir að leyna meðan ég vil að þú leynir“. Valeríanus sór að þegja um þetta. Þá mælti hin heilaga mær: Hin hundrað ára gamla kirkja í Saurbæ. Sérstæður „fulltrúi“ hverfandi tíma. (Myndirnar tók vig.) Saurbæjarkirkja var helgub dýrÍLngi híjómiistar og hreinlífis Heimsókn í hrörnandi guðshús Á NÖPRUM vetrardegi geri ég ferð mína fram í Saurbæ í Eyja- firði til þess að skoða íornfáleg- ustu kirkju er við eigum í Eyja- fjarðarprófastdæmi, þá einu, sem hlaðin er úr torfi og grjóti. Ég á því láni að fagna að hinn lærði og fróði prestur, séra Benjamín Kristjánsson á Laugalandi, er mér til fylgdar og leiðbeiningar. Leið okkar liggur frá Lauga- landi fram Eyjafjörðinn austan- verðan. Förum við því um hlaðið á Möðruvöllum, en þar er mjög forn og merk kirkjubygging, eldri en Saurbæjarkirkja, en að öllu gerð af timbri. Að hallandi hinum stutta miðs- vetrardegi rennum við í hlaðið við hinn reisulega bæ í Saurbæ. Fornfáleg kirkjan framan við bæinn stingur mjög í stúf í við umhverfið. Þessi sérstæðn bygg- ing, sem vitnar um fátækt í lífi forfeðra okkar, á fremur heima í stórþýfðum túnskika á 19. öld en rennisléttum nýræktum hinnar tuttugustu, þar sem vélarnar hafa tekið við af orfinu og hrífunni. Þannig er þessi gamia kirkja eins og dapur einstæðingur horf- innar kynslóðar sem mænir tóm- um veðurbitnum augum á hina hraðfara nútíð án þess að eiga þess nokkurn kost að fylgjast með í þeim Hrunadansi. Umhverfis þessa gömlu kirkju er lítill kirkjugarðurinn eins og virki, sem staðið hefir af sér ár- ásir þróunarinnar. Þar er heilög jörð og þangað hefir vélakraft- urinn ekki náð, enda þá hætt við að gömlu torfveggir kirkjunnar hefðu lítt staðið fyrir tönn jarð- ýtunnar. Við göngum inn í kirkjugarð- inn í áttina til þessa litla helga húss þar sem guð hefir verið ákallaður í hunrað ár. Þekjan er þur og brunnin svo að torfið er tjásulegt og gras aðeins á blett- um. Veggirnir, sem eru víða sprungnir húsa frá svörtum stöf- unum svo að sér í gegn frá stafni til stafns milli þyls og veggjar. Við komum að hvítmálaðri hurð milli tveggja lítilla glugga með hvitmáluðum körmum. Yfir okkur hanga á stafninum tvær klukkur, önnur nokkru minni en hin, en báðar litlar af kirkju- klukkum að vera. Nú tek ég eftir því að annar veggur kirkjunnar er hlaðin úr torfi eingöngu, norð- urveggurinn, en suðurveggurinn bæði úr torfi og grjóti. Er sýni- legt að suðurveggurinn hefir þol- að ver að sólbakast , staðviðrum Inn-Eyjafjarðar, enda er frá bví skýrt er úttekt fer fram í kirkj- unni tíu árum eftir að hún cr byggð eða 1868 að þá sé sprung- inn sujurveggur og þurfi að hlaða hann að nýju. Inni er kirkjan hvorki há til lofts né víð til veggja 14% alin á lengd, en 7 álnir og 13 þumlung ar á breidd. Hún er snauð af skrauti nema lítilli altaristöfu tveimur ljósakrónum og nokkr- um kertastjökum. Komið hefir verið fyrir kolaofni í miðri kirkju og spillir reykrörið mjög svip hennar. Fyrsta úttekt fer fram á Saur- bæjarkirkju hinn 26. ágúst árið 1858 og er hún því 100 ára á sumri komanda. 'Séra Einar Thorlacius, mikill lærdóms-og kennimaður, var í þann mund klerkur í Saurbæ. Nokkurri furðu gegnir að hann skuli hafa látið gera kirkjuna með torfveggjum, þar sem þá eru þegar fyrir tvær kirkjur í Eyja- firði, gerðar úr timbri. Þegar bet ur er að gáð er þetta ekki eins undirlegt og í fljótu bragði kann að virðast. Það mun hafa sýnt sig þá þegar að timburkirkjunnar voru mjög kaldar og af þeim sök- um óvistlegar að vetrinum. Séra Einar sá því að betra mundi að hafa gamla byggingariagið þótt ekki væri jafn glæsilegt hið ytra en kvelja söfnuðinn úr kulda á jólaföstunni. Varla hefir fátækt gengið til að kirkjan var ekki gerð úr timbri að öllu, því hún átti allmargar jarðir og ýmis ítök og eignir aðrar. Jarðir Saurbæjar kirkju voru auk Saurbæjar Sand hólar, Krýnastaðir, Háls, Vellir, Strjúgsá, Rauðhús og Melgerði og hafði kirkjan 20 kúgildi á þess um jörðum og auk þess háa land- leigu. Fátækt hefir því ekki ver- ið um að kenna, Saurbær var tal- inn bezta brauð í Eyjafirði hér fyrr á árum, þótt prestakallið væru aðeins 12 jarðir og kirkjan aðeins ein fram á 20. öld. Mikið búfé fylgdi og staðnum og tók prestur leigur af kúgildum. Um 1200 var klaustur í Saurbæ, en mun hafa staðið stutt. Er getið tveggja ábóta við þetta klaustur og var hinn seinni Eyjólfur Halis son prestur á Grenjarstöðum merkur lærdónjsmaður. í kat- þólskum sið eru tveir prestar og 1 djákni í Saurbæ og skyldi syngja messu á hverjum degi. Ljós skyldi brenna allar nætur í kirkjunni frá því á Maríumessu (8. des.) og til sumardags. Má Séð inn kirkjugólfiff. m.a. til Ceciliusaga bæði á latínu og norrænu. Cecilia var rómuð mjög fyrir hreinlífi, Hún var af göfugum rómverskum ættum og gullbúin fyrir manna augurn en klædd hærusekk hið næsta sér. Nú komst hún í mikinn vanda er frændur hennar vildu gefa hana aðalsmanni nokkrum er Valerianus hét. Gekk það svo Við altari Saurbæjarkirkju. Milli stjakanua standa þjónustubaukar og vínkanna. „Engill guðs er unnandi minn, sá er með miklu vandlæti geymir likama minn, og ef hann finnur að þú tekur á mér með óhreinni ást, mun hann þegar reiðast þér, og þú týna fegurð æsku þinnar. En ef hann finnur að þú elskar mig hreinni ást og varðveitir meydóm minn óspilltan, þá mun hann elska þig og auðsýna þér miskunn sína“. Hann varð hvumsa við og sagði: . „Sýn mér unnanda þinn, og mun ég gera sem þú beiðir ef það er guðs engill. En ef þú elskar annan mann mun ég glata bæði þér og honurn". Cecilia sendi þá mann sinn til Urbans biskups, en hann lofaði guð og mælti: „Drottinn Jesú Kristur, góður hirðir. Cecilia ambátt þín þjónar þér sem spakur sauður, því að hún sendir til þín brúðguma sinn spakan sem lamb, er hún tók ólm an sem hið óarga dýr. Ljúk þú upp dyrr hjarta hans að hann neiti djöfli og öllu glysi hans og skurðgoðum". Vitraðist engillnn þá Valeria- nusi. Cecelia gerði síðan mörg jar- teikn, jafnvel hér á landi, og leið sjálf píslarvætti. Hún var leidd á bál en eldurinn vann ekki á henni. Þá var fenginn maður til að höggva hana á eldinum og hjó hann þrisvar í höfuð henni og stóð hún þetta allt af sér, en lézt þó þrem dögum síðar af sárum. Bein heilagrar Ceciliú hvíla nú undir háaltari St. Ceciliubasilik- unnar í Trastevere á Ítalíu. Hún er einn hinn frægasti meydýrlingur Rómverja og var uppi á 3. öld sögð hafa liðið píslavætti sitt árið 230. Hún er dýrlingur hljómlistarinnar og þá einkum kirkjulegrar hljómlistar. Framhald á bls. 59.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.