Morgunblaðið - 07.03.1958, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 07.03.1958, Blaðsíða 8
8 MORCinSBL AÐIÐ Föstudagur 7. marz 1958 Brynleifur Tobíasson, áfengisvarna- ráðunautur og frú Cuðrún Cuðnadóftir t t M innlngarræða flutt i Menntaskól- anum á Akureyri í DAG fer fram í Reykjavík út- för Brynleifs Tobíassonar, áfeng isvarnaráðunauts og fyrrum yf- irkennara, og konu hans Guðrún- ar Guðnadóttur. Létust þau hjón bæði á einni nóttu, svo að ör- skammt var á milli. Er slíkt allt í senn, fátítt, átakanlegt og fag- urt. Frú Guðrún hafði verið van- heil og var nýlega flutt í sjúkra- hús, þar sem hún lézt af heila- blóðfalli. Brynleifur lézt í heima húsum, og mun missir ástvin- arins hafa verið ofraun veiku hjarta. Brynleifur hafði ekki ver- ið alls kostar heill hin síðustu ár, þó að hann léti ekki á sér sjá. En hann var maður æðrulaus og kunni að hafa gamanyrði á vörum, þó að ónota kenndi. Fyrir stuttu var Brynleifur hér á sal, eins og ykkur mun minnis- stætt. Hann flutti ykkur, ungu vinir, lifandi varnaðarorð, sem þið hlýdduð á með alvöru. Eg vona, að þið geymið þau þeim mun trúlegar í minni, þegar sjálf ur dauðinn hefur komið til að gera þau enn eftirminnilegri. Áður en Brynleifur fór frá Ak- ureyri, réttri viku fyrir andlátið, hringdi hann til mín til að kveðja og þakka vinsamlegar móttökur í skólanum, og datt mér þá sizt í hug, að ég heyrði rödd hans ekki framar. Svo glaður var hann þá og reifur. En vænt þykir mér um, að hin síðasta koma hans hingað í skólann var svo ánægju- leg og hugþekk öllum, honum jafnt sem okkur. Hér í skólan- um hafði Brynleifur unnið mest sitt ævistarf, þó að hann kæmi víðar við, eins og löngum hefur verið háttur mikilhæfra fslend- inga. Brynleifur Tobíasson var tæpra 68 ára, fæddur 20. apríl 1890, að Geldingaholti í Skagafirði, gömlu höfðingjasetri. Hélt hann tryggð við óðal sitt ævilangt, fór þangað oft og sótti sálarstyrk til æskustöðvanna. Hin ramma taug slitnaði aldrei. Brynleifur var af gildum og merkum bændaætt- um, og höldseðlið var jafnan rík- ur þáttur í skapgerð hans. Hann var búfræðingur frá Hólum, og mun þá hafa verið yngstur Hóla- sveina. Fékkst hann í fyrstu eitt- hvað við búnaðarstörf. En fleira seiddi hugann. Að Brynleifi stóðu ekki aðeins bænd ur, heldur átti hann og fræði- menn ágæta í ætt sinni. Sagna- þulurinn mikli, Gísli Konráðs- son, var langafi hans, og Konráð Gíslason, ömmubróður, einn snjaliastur málfræðingur íslenzk- ur, náinn vinur Jónasar Hall- grímssonar og einn fjórmenn- inganna, er stóðu að Fjölni. Brynleifur átti því ekki langt að sækja fræðihneigðina. Þykir mér líklegt, ef Brynleifur hefði lifað fyrr á öldum og orðið prest- ur eða skagfirzkur búhöldur, að hann hefði ritað annála, þar sem íinna hefði mátt margan fróð- leik. Hefðu þar orðið ýmsar hnyttilegar athugasemdir um menn og atvik og annállinn ritað- ur á skemmtilegu íslenzku máli. Það fór og svo, að fræðihneigð- in markaði Brynleifi brautina. Eftir búfræðinám lýkur hann kennaraprófi og fæst um hríð við kennslu, bæði heima í héraði og í Reykjavík. Og loks fer hann í Lærða skólann og verður stúd- ent 1918. Var hann þá fullþroska maður, nær þrítugu og þegar á- berandi í sínum hópi. Var hann eindreginn húmanisti, skaraði fram úr i íslenzkum fræðum og »ögu, en tölvísindi öll og nátt- úruvísindi voru honum minna að •kapi, og fór hann ekki dult með. Haustið 1918 gerist hann kenn- ari við Gagnfræðaskólann á%Ak- ureyri, er síðar varð mennta- skóli. Hefst þá ævistarf hans? Var hann kennari skólans eftir það til 1954. Hefur Brynleifur kennt lengur bókleg fræði í þess- um skóla en nokkur annar. Hélt hann hér embætti i 36 ár, þó að af þeim væri hann raunar þrjú ár fjarverandi, veturinn 1922— 23 við sagnfræðinám erlendis og tvo vetur síðan 1942—1944 við fræðistörf í Reykjavík. Munu nemendur Brynleifs héðan vera á þriðja þúsund, dreifðir um landið allt, og í dag, er hann leggur í sina hinztu för, verða honum sendar kveðjur og þakkir víða að. Heilan mannsaidur setti Bryn- leifur svip á þessa stofnun, og í minningum gamalla nemenda verður mynd hans ein hin skýr- asta. Svo sérstæður var hann og frumlegur í orðum og háttum. Hann var alla tíð aðalsögukenn- ari skólans, en kenndi auk þess íslenzku fyrstu árin, og þegar latínukennsla hófst aftur í norð- lenzkum skóla, eftir meira en aldarhlé, var það Brynleifur, sem fyrstur kenndi latínuna og hóf þannig hið fallna merki. Eftir það kenndi hann jafnan latínu kennileik sínum og yfirbragði. Á þessari stundu og á þessum stað vil ég fyrir hönd Mennta- skólans á Akureyri færa Bryn- leifi Tobíassyni þakkir fyrir þann menningarskerf, er hann lagði skólanum um langan ald- ur. Brynleifur kom víðar við sögu en j þessari stofnun. Þó að hann væri fastheldinn á forna siðu og nyti þess að líta til liðins tíma, var hann jafnframt lífsins mað- ur, sem tók þátt í stríði sinn- ar tíðar. Léngi lét hann stjórn- mál mikið til sín taka og var alloft í framboði til Alþingis. Þar var hann að vísu ekki sig- ursæll, en vel hefði hann sómt sér á þingbekkjum. Hann kunni vel að beita orðsins brandi og jafnframt að rétta fram hönd til sátta að lokinni sennu. Hann sat mörg ár í bæjarstjórn Akureyr- ar, var forseti bæjarstjórnar um hrið, átti sæti í ýmsum bæjar- nefndum, m. a. lengi í skóla- nefnd og formaður þar jafnframt. í stjórnarnefnd Amtsbókasafnsins og yrði of langt að telja hér öll hans störf. margir, og raunar þjpðih öll, í þakkarskuld við Brynleif. Brynleifur Tobfasson var svo sérstæður persónuleiki, að hann hlýtur að vera ógleymanlegur öllum sem þekktu. Hann var fastur í sniðum og það svo mjög, að hann settist jafnvel með sér- stökum hætti í kennarastólinn í hverri kennslustund. Hann var bóngóður og gott til hans að leita. Er sagt, að hann muni fáum hafa neitað, er báðu hann að skrifa upp á víxil. Brynleifur var skemmtilegur í viðkynningu og ágætur starfsbróðir. Hann var manna fróðastur, sagði hnytti- lega frá, og var oft frumlega orðheppinn i athugasemdum. Hann var mikill húmoristi, átti hina dýrmætu gáfu kímninnar, sem breytir alvöru í gaman og ofstæki í umburðarlyndi. Þó að hann væri trúhneigður alvöru- maður, hafði hann auga fyrir hinum mannlega skopleik. Og þó að hann væri manna íhalds- samastur um margt og teldi sér sæmd af, var hann frjálslyndur af þvi, að hann var umburðar- lyndur við menn og mannlegan breyskleika. Þó að hann væri ótrauður í viðleitni sinni og hygðist reka sjálfan Bakkus úr mannheimi, skynjaði hann tak- mörk mannlegrar viðieitni. Þess vegna gat hann brosað og fyrir- í IV. bekk. Þó að aðrir kæmu síðar að skólanum, sem lengur höfðu numið latínu, vildi Sigurð- ur skólameistari ekki breyta hér til. Því skyldi aldrei breytt, sem vel gekk. Sú var ein meginregla hans. Og latínukennsla Brynleifs var með ágætum. Honum lét eink ar vel að skapa þann aga, sem latínunm hæfði. Formfesta máls- ins og sniðfesta kennarans voru sömu ættar. Fannst mér löngum, er Brynleifur mælti fram latín- una, að ég sæi fyrir mér rómversk an senator. Yfir kennslunni allri var virðuleiki og stíll. Engum kom til hugar að gera sér dælt við Brynleif. En á næsta leiti við alvöruna og agann var sér- stök kímnigáfa kennárans, sem oft varpaði gamanblæ á mál hans. Brynleifur var mjög skylduræk- inn kennari og frábærlega stund vís. Var það einn þátturinn I formfestu hans. Ég efast um, að hann hafi nokkurn tíma komið of seint í kennsluslund allan sinn langa kennaraferil. Hann var og heldur ekki kvellisjúkur, svo það þóttu jafnan tíðindi í skólanum, ef Brynleifur var ekki kominn á sinn stað á réttum tima. Og Brynleifur var fræðari í eðli sínu. Ég ætla, að hann hafi alltaf haft gaman af að kenna öll þessi mörgu ár. Það er dýrmæt kenn- araeign. Og hann hafði af nógu að miðla, því að hann var minn- ugur og margfróður. Sambriðin við nemendur var góð. Þó að hann kynni að byrsta sig, ef hann taldi þess þörf, fundu nemend- ur, að hann var raungóður og vildi þeim vel. Og hann þótti flestum kennurumbetri viðskiptis á prófum. Þegar Brynleifur hvarf héðan fyrir 4 árum, mun mörg- um gömlum nemanda hafa fund- izt, að ásýnd skólans breyttist. Skólinn missti nokkuð af sér- En mest og merkast' félags- starf vann Brynleifur í þágu bindindismála. Hann gerðist ung- ur templari og var trúr bind- indishugsjóninni til hinztu stund- ar. Var hann lengi einn helztur áhrifamaður Reglunnar, stór- templari um tíma, og oft full- trúi íslands á erlendum bind- indisþingum. Er ég ekki í vafa um, að hann hefur skipað þar sinn sess með sæmd fyrir þjóð- ina alla. Loks varð hann áfengis- varnaráðunautur, hinn fyrsti er gegndi því embætti, og kom í hans hlut að móta starfið, enda hafði hann setið i undirbúnings- nefnd áfengislaganna nýju. Þarf ekki að efa, að hann hafi unnið þar af aiúð og festu. Brynleifur var eljumaður, sem reis árla úr rekkju, eins og slík- um er títt. Auk kennslu og um- svifamikilla félagsstarfa vannst honum tóm til ýmissa ritstarfa. Var hann ritfær vel, enda ágæt- lega að sér í islenzku, svo sem hann átti kyn til. Skrifaði hann gott íslenzkt mál, sem bar nokk- urn sérkennileikasvip af honum sjálfum. Hann ritaði mikið um bindindismál, meðal annars sögu bindindishreyfingarinnar á Is landi. Hann var ritstjóri blaðsins íslendings um tíma og ritaði fjölda blaðagreina, bæði dánar minningar og fræðiþætti. Hann var í ritstjórn skagfirzkra fræða og reit þar meðal annars bókina: Heim að Hólum. Síðast en ekki sízt tók hann saman hina mjög þarflegu bók „Hver er maður- inn?“ Hefur það verið mikið verk og ekki vandalaust, og var Brynleifur hér brautryðjandi. Verður nú einhver að taka upp merki hans þai\ Slík bók er ó- missandi. Munu fleiri en ég hafa þá sögu að segja, að fáar bækur handleiki þeir oftar. Standa hér gefið. Brynleifur var mannlegur í strangleika sínum. Hann hafði þolað ýmislegt mótdrægt um ævina, eins og vér flestir, og hann hafði vaxið að mildi í sval- viðrum lífsins. Þess vegna mun hann hafa verið viðbúinn kall- inu mikla, þó að það kæmi með skjótlegum hætti. Og blessun fylgi honum til ókunnra stranda. Að síðustu vil ég skýra frá þvi, að vér, kennarar Menntaskólans á Akureyri, sem erum flestir hvort tveggja í senn gamlir nem- endur Brynleifs Tobíassonar og samkennarar, höfum ákveðið að heiðra minningu hans með því að stofna í skólanum sjóð, er beri nafn hans og kallist Minningar- sjóður Brynleifs Tobíassonar. Er öllum gömlum nemendum Bryn- leifs og öðrum, er óska, frjálst að leggja þar fé til. Skal sjóðnum varið til að verðlauna þá nem- endur skólans, sem sýna sérstak- an áhuga á sögulegum fræðum, ekki sízt íslenzkum, eða eru áhugasamir um bindindismál. Þannig geymist nafn Brynleifs í tengslum við það, er næst stóð huga hans um langa og starf- sama ævi. Brynleifur Tobíasson var tví- kvæntur. Fyrri konu sína, Sigur- laugu Hallgrímsdóttur, missti hann eftir skamma sambúð. Áttu þau einn son, Siglaug bókavörð, sem einnig kennir nokkuð hér við skólann. Síðari kona Brynleifs var Guðrún Guðnadóttir, sem nú fylgir manni sínum til hinztu hvílu. Menntaskólinn á Akureyri og vér öll, kennarar og nemendur, vottum Siglaugi og öðrum ætt- ingjum og venzlamönnum þeirra hjóna einlæga samúð. Þórarinn Björnsson. f t „Við skulum sól sömu báðir hinsta sinni við haf líta, létt mun þá leið þeim er ljósi móti vini studdur af veröld flýr“. NÚ hefur hún, sem kvaddi svo skyndilega, elskuleg frændkona mín og vinur, fengið að reyna hið ótrúlega. Vinur fylgir vini yfir landa- mæri lífs og dauða. En við, sem eftir stöndum á ströndinni og höfðum yljað okkur við heimilis- arin þeirra elskulegu hjóna — við stöndum agndofa og vitum ei neitt að segja. Guðrún Guðnadóttir var fædd 28. jan. 1900 í Skarði á Landi, ólst hún þar upp í systkinahópi hjá ágætum foreldrum, Guðna Jónssyni stórbónda þar og konu hans, Guðnýju Vigfúsdóttur (P. Z.: Víkingslækjarætt, bls. 268). Var heimilið í Skarði góðfrægt. Guðni var mikill búhöldur og Guðný hin ágætasta kona, dug- leg, myndarleg, geðprúð og un,- fram allt góð mönnum' og mál- leysingjum. Hin dósamlega feg- urð er umlykur Skarð og Lands- sveit mun hafa heillað svo barns- huga Guðrúnar, að sá þráður er þar var ofinn slitnaði aldrei. Og þótt örlögin sköpuðu henni sess fjarri fjallasveitinni fögru mun hugurinn oft hafa leitað heim á bernskuslóðir hvort sem hún var hér heima eða í fjarlægum iönd- um. Hún tók fagran blett í Skarðs landi og gróðursetti þar trjáteg- undir, er með tímanum munu vitna um starf hennar og ást á foreldraheimilinu. Guðrún gekk í Kvennaskólann í Reykjavík, er hún hafði aidur til, 1917—1920, og naut þar ágætrar menntunar til munns og handa. Nokkru eftir Kvennaskóia námið sneri tiún sér að verzlun- arstörfum og vann eftir það við vefnaðarvöruverzlanir þar til hún stofnaði verzíunina Þjórsá, 1940. Rak hún þá verzlun til æviloka. Hún lét byggja vandað og fag- urt hús við Bólstaðahlíð 11 og bjó þar upp hið yndislega heimili sitt, er hún var sí og æ að prýða, kom þá vel í ljós hve listræn hun var. Hún var frábærlega vel verki farin og gekk frá hverjum hlut af hinni mestu vandvirkni. Það var ekki einungis að heim- ilið væri hið smekklegasta hið ytra, heldur ríkti þar sá andi yndis og friðar, er vermdi gesti inn að hjartarótum. Hinn 29. ágúst 1952 giftist Guð- rún Brynleifi Tobíassyni mennta- skólakennara á Akureyri. Var hjónaband þeirra hið ágætasta cg heimili þeirra að Bólstaðahlið 11 sannkallaður friðarreitur. Guð- rún var að eðlisfari dul í skani, stillt í dagfari, prúð í allri fram- komu og hóglát í gleði og sorg. Hún var mjög trygglynd og bar í brjósti ríka umhyggju fyrir frændum og vinum. Hún var einkar starfsöm og kom miklu í verk dag hvern. Hún var óáleitin um annarra hag og aldrei heyrði ég hana tala hnjóðsyrði um noklc- urn mann. Síðasta árið sem hún lifði var hún oft mikið veik, en leyndi því eftir beztu getu. í vetur þráði hún vorið og sumarið, því hun var sólarinnar barn, vonaði hún að sól og sumar myndi bæta líðan sína. En mitt í veikindunum var hún sífellt að hugsa um vini sina og hafði þá oft meiri áhyggjur af líðan þeirra en sinni eigin. Börn sorgarinnar fundu vel þann hja<t ans yl, er hún var svo rík af og á hinum dimmu dögum var það huggun og uppörvun að heyra, a3 kvöldi dags elskulega rödd henn- ar í símanum, heyra hinn blíða, mjúka tón, er hún bauð góða nótt. En nú er hún og maðurinn hennar, sem dáði hana svo mjcg, horfin burtu úr þessum heimi — liðin út í fjarskann, hönd i hönd. „Vér sjáum hvar sumar rennur j með sól yfir dauðans haf, og lyftir í eilifan aldingarð | því öllu, sem drottinn gaf“. Marta Valgerður Jónsdóttir.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.