Morgunblaðið - 19.08.1959, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - 19.08.1959, Blaðsíða 13
Miðvik'udaerur 19. áerúst 1959 MORCT’NnT 4ÐIÐ 13 Jens Eyjólfsson byggingarmeistari — Minning í>ANN 10. ágúst sl. andaðist Jens Eyjólfsson, byggingameisc- ari, á Landakotsspítala, eftir stutta legu þar, tæplega 80 ára að aldri. — Frá því í apríl 1952 átti hann við vanheilsu að stríða, «n hafði þó mest allan tímann fótavist, en gat ekki sinnt bygg- ingameistarastörfum, enda orð- inn aldraður maður. Veikindi sín bar hann æðru- launst, enda var hann bjarsýnis- maður, trúhneigður og karl- menni hið mesta. — Þessi ar dvaldi hann lengst af hjá Gunn- ari syni sínum, en hann hefur numið trésmíði, eins og faðir hans. Jens Eyjólfsson fæddist 3. des. 1879, á Hvaleyri við Hafnar- fjörð, sonur hjónanna Eyjólfs Eyjólfssonar, sjómanns og Helgu Einarsdóttur. — Móður sína missti Jens er hann var tveggja ára, en ólst upp með föður sínum að Háteigi í Garða- hverfi. Ungur hóf hann nám í trésmíði, lærði fyrst í Hafnar- firði, en síðan í Reykjavík, hjá Guðmundi Jakobssyni, sem tal- inn var einn lærðasti bygginga- meistari í Reykjavík, í þá daga. Að trésmíðanámi loknu stund- aði Jens framhaldsnám í drátt- list í kvöldskóla iðnaðarmanna, en það var áður en Iðnskólinn í Reykjavík var stofnaður. Að þessu námi loknu sigldi Jens til Kaupmannahafnar og dvaldist þar í 2 ár. Þar vann hann að- húsasmíði og stundaði jafnframt nám í húsagerðarlist. — Árið 1903 kom hann aftur til íslands, og 3. des, það ár, hóf hann starf sitt, sem byggingameistari hér í Reykjavík. — Hvernig var þá umhorfs í byggingarmálum hér á landi, er þessi lærði og mikil- hæfi byggingameistari hóf starf sitt? Próf. Guðmundur Hannesson segir í Iðnsögu Islands m. a.: „Svo má heita, að öll hús, önn- ur en torfbyggingar, sem byggð voru frá 1850—1880, væru timb- urhús, og íslenzku húsasmiðirn- ir voru auðvitað leiknir í að smíða þau....... Bygging Al- þingishússins 1881 markar tíma- mót í sögu steinhúsa og stein- smiða hér á landi. Eftir þetta hófst mikil stein- húsaöld í Reykjavík og stóð hún fram yfir aldamót.“ Nú fór almenningur í fyrsta sinn að byggja hús sín úr steini, og urðu þau engu dýrari en timb- urhús. — Flest af steinhúsum þessum voru smávaxin verkamannahús og allur fjöldi þeirra svonefndir „steinbæir". Því miður reyndust þessi nýju steinhús ekki allskostar vel (köld og rakasæl). — Þegar hér var komið, hafði nýr keppinaut- ur við steinhúsin komið í ljós: steinsteypan". Fyrsta steinsteypuhúsið er reist í Sveinatungu árið 1895. Barónsfjósið við Hverfisgötu 1897—98. Arið 1903 er reist tví- lyít verzlunar- og íbúðarhús í Bankastræti, einlyft íbúðarhús við Ingólfsstræti og Ingólfshvoll við Hafnarstræti. Árið 1906 fyrsta fullkomna steinsteypuloft- ið gert í ullarverksmiðjunni Ið- unni við Skúlagötu. Árið 1910 er heilsuhælið á Vífilsstöðum reist. Síðan segir í Iðnsögunni: „Fram undir 1920 var steypan hrærð í Reykjavík með hand- afli á palli og dregin upp í vegg- ina í fötum. Fyrsta húsið, sem hrærivél með hreyfli var notuð við i Reykjavík, var hús Jóns Þorláks- sonar í Bankastræti 11 (1917). Fullkomnari var umbúnaður- inn, er hús Nathans og Olsens var byggt (1916—18). Þar var notuð hrærivél með hreyfli og byggður lyftiturn, sem steypan var dregin upp eftir í hjólbörum með hreyflinum. Húsið var byggt eftir upp- dráttum próf. Guðjóns Samúeis- sonar, en yfirsmiðir voru þeir Jens Eyjólfsson og Kristinn Sig- urðsson, húsasmíðameistarar. Þá notaði Jens Eyjólfsson járnrennur eða pípur, sem steyp- an rann eftir niður í veggi Krists kirkju í Landakoti (1929). Eftir 1916 hefur hrærivél og lyfta verið notuð við byggingu flestra húsa í Reykjavík. Þá steypti Jens Eyjólfsson, byggingameistari, vikurstein með 2 holrúmum (1934) og fóðraði hið mikla sjúkrahús í Landakoli með þeim, en 1928 hafði hann gert múrhúðun úr vikursandi innan á útveggi kaþólsku kirkj- unnar“. Af þessu stutta yfirliti má ráða nokkuð um byggingamáta og tækni hér á landi og að Jens Eyjólfsson hefur átt drjúgan þátt í að bæta byggingartækn- ina, og það mun meira, en getið er um í Iðnsögu íslands. Fyrsta verk Jens Eyjólfssonar hér í Reykjavík sem sjálfstæðs byggingameistara, var að teikna og byggja timburverksmiðjuna Völund, og setja niður allar tré- smíðavélarnar. Án efa hefur þetta verið mjög vandasamt verk, og þar hefur hið ríka hugmyndaflug og verkhyggni hans komið að góð- um notum. Síðan rekur hver stórbygging- in aðra, sem Jens Eyjólfsson byggir, þótt hann hafi ekki gert uppdrætti að þeim. Þar á meðal má nefna þessar: Hús Sláturfélags Suðurlands, gasstöðina, pósthúsið, hús Nat- hans & Olsens, nú Reykjavíkur Apotek, hús Sambands íslenzkra samvinnufélaga, verzlunina Edin borgfLaugavegs Apotek, Landa- kotskirkju, Landakotsspítala, verzlunarhús Egils Jacobsen og timburverzlun Árna Jónssonar. Uppdrætti að tveimur síðustu húsunum ‘ gerði Jens Eyjólfsson. Áuk þess, sem hér er upptalið hefur Jens Eyjólfsson teiknað og byggt fjölmörg íbúðarhús og aðr- ar byggingar, sem ekki skal nán- ar rakið hér. Mér er ekki kunnugt um það, hvaða múrarameistarar unnu með Jens Eyjólfssyni a'ð þessum stórhýsum, en þó skal þess getið, að nokkur þeirra byggði hann í ákvæðisvinnu í félagi með Kristni Sigurðssyni, múrara- meistara. Af yfirliti þessu er auðséð að. Jens Eyjólfsson og félagar hans, 'hafa unnið mikið og merkilegt brautryðjendastarf í byggingar- málum Reykjavíkur, og með þeim hefst bygging stórhýsa úr steinsteypu hér í bæ. — Kirkjubyggingar hafa ávallt verið mikið áhugamál Jens Ey- jólfssonar og fyrir nokkrum ár- um gerði hann uppdrætti að Sel- áskirkju, sem hann ætlast til, að helguð verði sjómannastétt ís- lands. Hann hefur á margvíslegan hátt stuðlað að fjáröflun til þeirra framkvæmda, en honum íbúð Höfum verið beðnir að útvega til leigu 2ja til 4ra herb. íbúð. Aðeins þrennt í heimili. DAVI® S. JÓNSSON & Co. h.f. . Sími 24-333. auðháðist ekki að sjá þann draum sinn rætast. Um þetta mál segir í viðtali við hann í Kirkjublaðinu, 26. april 1948, m. a.: „Hefur þú sjálfur hugsað og teiknað kirkjuna? Já — ég hef únnið að upp- drætti hennar í tómstundum mínum árum saman. Hef ég reynt að taka sem mest hug- myndir úr íslenzkri náttúru og sameina gotneska byggingarstíln um“. Þessari hugsjón hefur hann ávallt verið trúr í byggingum sínum, hún hefur mótað stil hans, í smáu sem stóru, enda ótrauður að fara eigin leiðir. — Jens Eyjólfsson var framsýnn athafnamaður, stórbrotinn í hugs un, hjálpsamur og greiðvikinn, og á sínum beztu árum einn um- svifamesti byggingameistari hér í bæ. — Hann hefur kennt mörgum húsasmiðum og meðal þeirra eru byggingameistararnir Ragnar Þórarinsson og Zophonías Snorra son. — Hann var einn af stofnendum timburverzlunar Árna Jónsson- ar, er tók til starfa 1915. En það fyrirtæki og timburverzlunin Völundur, hafa veitt landsmönn- um ómetanlega þjónustu við alls konar smíði, og útvegun bygg- ingarefnis. Árið 1908 kvæntist Jens Ey- jólfsson Valgerði Jónsdóttur, hinni mestu myndarkonu. Þau slitu samvistum fyrir nokkrum árum. Þau eignuðust tvö börn, Jón og Helgu, en hún lézt barn að aldri. Ég votta aðstandendum þessa mikilhæfa byggingarmeistara mína dýpstu samúð við fráfall hans. Um leið og ég kveð Jens Ey- jólfsson hinztu kveðju, þakka ég honum fyrir samstarfsár okkar hjá Reykjavíkurbæ, fyrir margs konar fróðleik og vináttu í minn garð. Einar Sveinsson. VINARKVEÐJA Á kærleikans hæðum er heilög dýrð í háreistum friðarborgum. Hver hugsjón í sannleikans ljósi skýrð og „symból“ á helgum torgum. Til hamingju, vinur minn, nú þú býrð í nálægð guðs, langt frá sorgum. Nú sérð þú í ljósi sannleikans hinn skínandi Guðdóms-ljóma af orðum og verkum Frelsarans, er friðarins englar róma. Sú fegurð er fegurri en andi manns sé fær um að leggja á dóma. \ N. K. J lírij'C óknfar uin: * KVIKMYNDIR * NÝJA BÍÓ: Drottnigin unga Þassi þýzka kvikmynd, sem tekin er í litv.m, er framhaid myndarinnar „Sissi“ sem synd var í Gamla bíói í vetur. Sagði þar frá bernsku- og æskuárum Elísabetar prinsessu af Bæern, er síðar varð drottning Franz Jósefs Austurríkiskeisara og laux myndinni með giftinu þeirra. í myndinni, sem hér ræðir um segir frá fyrstu hjúskaparárum Franz Jóseps og Elísabetar Þo sambúð þeirra sé ofin ást og ríra að þau unni hvort öðru heitt og antík, þá bregður þar fyrir ýms- um skuggum, Móðir keisarans, sem einnig er móðursystir hinn- ar ungu drottningar, er ráðrík og lætur sig miklu skipta alla framkomu drottningarinnar og krefst þess að hún leggi sig undir hina ströngu hirðisiðu En Elísa- bet, hið unga og glaða náttútu- barn á bágt með að sætta sig við hina þvingandi hirðsiðu, sem alls staðar verða á vegi hennar. Leið- ir þetta til mikilla átaka með henni og tengdamóður hennar. En Franz Jósef, sem er þarr.a á milli tveggja elda, og móður Elísabetar, tekst pó að firra vand ræðum í þessu efni svo að allt fer skipulega með drottningu.nni og keisaramóðurinni á yfirborð- inu. Á þessum árum, eins og reynd- ar alla sína löngu stjórnartíð, aíti Franz Jósef við mikla og marg- víslega erfiðleika að stríða. Eink- um voru hinir hugdjörfu og frels isunnandi Ungverjar honum þungir í skauti. En sagt var að Elísabet miðlaði þar málum, enda dáðu Ungveijar hana og elsk.'.ðu Lýkur þessari niynd, þar sem þau Franz Jósep og Elísabet eru krýnd sem konungur og drottn- ing Ungverjalands. Franz Jósef var mikill mæðu- maður alla sínu löngu ævi, en hann dó 1916, er fyrri heims- styrjöldin stóð sem hæst og hafði þá ráðið ríkjum í 68 ár. Á'þessum tíma var alltaf að saxast meir og meir riki hans.Snemma öar á því að drottningin undi lítt hag sínum við hirðina og að eirðar leysi hennar jókst með hverju ári. Hún var því lengst af á sífelldu ferðalagi utan lands og innan og ivar að lokum myrt á ferðalagi í Sviss. Hér við bættist að einka- sonur þeirra hjóna Rudolph krón prins var þeim til lítillar gleði og lauk ævi sinni með sjálfs- morði. Hefur verið gerð kvik- mynd um það fræga drama og hún verið sýnd hér. Austurríski leikstjórinn Ernst Marischa, hefur samið myndina „Drottmngin unga“ og haft leix- stjórnina á hendi, en samdi einn- ig og stjórnaði kvikmyndinni ,Sissi‘, enda e rsama blær og har.d bragð á báðum. Leikendur eru flestir hir.ir sömu í báðum mynd unum, Romy Schneider í hlut- verki Elísabetar Karlheinz Böhm sem Franz Jósef, Magda Schneid er sem móðir Elísabetar, Gusiav Knuth sem faðir hennar og Viima Degischer sem Sophie tengda- móðir hennar. Eru öll þessi hlut- verk í óruggum höndum ágætra leikara. — Myndin ei eins cg ,Sissi‘, enda er sami blær og hand ekkert sé þar mngið, og margt er þar að sjá, sem gleður augað, heillandi fagurt landslag, giæst salarkynni og litríkir og íburð- armiklir búningar. Myndin er prýðilega gerð, mörg atvikin skemmtileg og notalegt að sja hana, en hún skilur vart annað eftir hjá áhorfendanum en ljóm- ann af fegurð og ski-auti. KÓP4VOGSBÍÓ: Konur í fangelsi. Þetta er amerísk kvikmynd, er segir frá högum og há’t’.im ungra kvenna í fangelsi emu í Bandaríkjunum. Er þarna mis- jafn sauður í mörgu fé, en flest- ar eru stúlkurnar illa farnar and lega, kaldrifjaðar og hatursfull- ar og fjandsmalegar þjóðfélag- inu, sem orðið hefur að svipta þær frelsi. Ein. ung stúlka er þó þarna ólík flestum hinna, Anna Carson að nafni. Faðir hennar er gamall ónytjungur og óþokki, sem gerir sér upp veiki til þess að láta fátækraframfærið og Önnu dóttur sína sjá fyrir sér. Hún lendir í félagsskap óbóta- manna, flækist í bankarán og er tekin höndum og dæmd í 5 ára fangelsi. En henni hefur tek- izt að koma ránsfengnum, mikilli peningaupphæð, undan. Hún heí ur að vísu neitað því að vita hvar peningarnir væru niður komnir, en meðfangar hennar reyna að þvinga hana til að segja þeim hvar hún hafi falið þá. Hafa stúlkurnar hyggju að flýja og klófesta peningana. — Fangelis- presturinn Fulton, sér að Anna hefur betri mann að geyma en hinar stúlkurnar og því tekur hann mál henhar í sínar hendur til þess að fá hana náðaða. —• Stúlkunum heppnast, fyrir sér- stakt atvik af framkvæma áform sitt um flótta og taka Önnu með sér. Fara þær heim til hennar til þess að ná í peningana, en þar er þá fyrir einn af bófunum frá bankaráninu, í sömu erindum. Presturinn kemur einnig á vett- vang og kemur þarna til hat- rammra átaka. Hér er ekki um neina afbragðs mynd að ræða. Þó er hún dável gerð og mun betri en margar myndir amerískrar af svipuðu tagi. Spenna myndarinnar er tölu verð, en leikurinn rétt í meðal- lagi, þegar frá er tekinn leikur Richards Dennings í hlutverki prestsins, June Darwell er leikur fangelsisstýruna og Adele Jerg- ens er leikur Jenny eina af föng- unum. Er leikur þeirra allra með ágætum. Stórt innflutningsfyrirtæki óskar að ráða stúlku til símavörzlu og vélritunnarstarfa nú þegar, eða um næstu mánaðarmót. Umsóknir ásamt upplýsing- um um menntun og fyrri störf sendist afgr. Mbl. fyrir 22. þ.m. merkt: „4657“.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.