Morgunblaðið - 11.01.1961, Blaðsíða 8
8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 11. jan. 1961
Sigurður Birkis, söngmála-
stjóri — Minningarorð
BrdTRÐUR BIRKIS söngmála-
Btjóri er látinn. Hann verður
ijarðsunginn í dag.
| Með honum er horfinn af
•viði sannur þjónn. Svo þjón-
*ði hann af mikilli trúmennsku
1 musteri söngmenntagyðjunnar.
Svo þjónaði hann af sívakandi
ij>egnskap kirkju Krists í þessu
iandi, að mér komu í hug, er
ég heyrði lát hans, orðin í guð-
•pjalli gamlárskvölds, þess
dags, er hann dó: „Nú lætur
Þú, herra, þjón þinn í friði
íara“.
Sigurður Birkis var' fæddur
9/8 1893 að Krithóli í Skaga-
Crði. Foreldrar hans voru
Margrét Þormóðsdóttir og Eyj-
ólfur Einarsson, er síðast bjuggu
að Reykjum í Tungusveit.
Sigurður gekk einn vetur
á Flensborgarskóla, útskrifað-
ist frá verzlunarskóla í Kaup-
mannahöfn, en fór síðar á tón-
listarskóla þar og útskrifaðist
þaðan. Var síðan 1 ár á Ítalíu
við söngnám. Hann hélt tón-
leika í Kaupmannahöfn og víða
hér á landi, kenndi söng hér
í Reykjavík, starfaði um ára-
bil fyrir Karlakórasamband Is-
lands, en varð síðan söngmála-
stjóri þjóðkirkjunnar og kenndi
tón við guðfræðideild háskól-
ans um 30 ára skeið.
Sigurður Birkis giftist Guð-
björgu Jónasdóttur 11/7 1936.
Böm þeirra eru: Regína, gift
Jóni Gunnlaugssyni frá Ólafs-
firði og Sigurður Kjartan.
Fyrstu kynni mín af Sigurði
Birkis voru þau, að hann skyldi
kenna mér að tóna. Hann var
þá nýkominn heim frá námi;
hafði framazt erlendis: fyrst í
verzlunarskóla í Kaupmanna-
höfn, síðan við söngnám á
Ítalíu. Hann bauð af sér ó-
venjulega góðan þokka: bjartur
yfirlitum, broshýr í viðmóti,
hlýr í handtaki og heill í starfi.
Eg tjáði honum vandkvæði
mín, hvað röddina snerti, og
vildi helzt ekki tóna. En hann
gafst ekki upp. Hann kom mér
til að tóna, sjálfum mér stund-
um til sárrar raunar, en marg
oft minntist eg orða hans mér
til uppörvunar, að viðleitnin
væri alltaf virðingarverð og
tjáning hjartans í tónum radd-
styrk öllum æðri. Þessu starfi,
að þjálfa prestsefni til þjón-
Sviðsmynd úr Pókók.
Pókók
íslenzkur skopleikur
frumsýndur antnaðkvöld
ANNAÐ kvöld verður frum-
sýnt í Iðnó nýtt íslenzkt
leikrit, skopleikur, eftir ung-
an íslenzkan höfund, Jökul
Jakobsson. Leikritið heitir
Pókók og er fyrsta sviðsverk
höfundar. Jón Ásgeirsson
tónskáld hefur samið tónlist
við leikinn. Leikstjóri er
Helgi Skúlason, en leiktjöld
Félagslíi
Körfuknattleiksdeild Ármanns
gengst fyrir námskeiði í körfu
knattleik fyrir 4. fl. (14 ára og
yngri). Æfingar verða á þriðju-
dögum kl. 8 e.h. í fimleikasal
Gagnfræðaskóla Austurbæjar.
Þjálfarar verða nokkrir beztu
körfuknattleiksmann Ármanns.
Allir velkomnir. Kvennaflokkur
munið æfinguna á miðvikudög-
um kl. 8 í Iþróttahúsi Jóns Þor-
steinssonar. Nýir félagar velkomn
ir. Sjórnin.
Knattspyrnumenn Þróttar
Æfing verður í kvöld kl. 9,25
í KR-húsinu fyrir M. 1. og 2. fl.
Þeir knattspyrnumenn, sem ætla
að æfa hjá félaginu í vetur eru
beðnir að vera með frá byrjun.
Stjómin.
Knattspyrnufélagið Þróttur
Æfingaleiekir verða n.k. laug
ardag kl. 6,55—8,35 í KR-húsinu
við Hafnarfjörð í 3., 4. og 5. fl.
Allir 4. og 5. fl. menn eru beðn
ir að mæta. Unglingaráð.
Innanfélagsmót
Innanfélagsmót Skíðadeildar
Ármanns í svigi verður haldið í
Jósefsdal sunnud. 15. þ.m. Keppt
verður í öllum flokkum karla og
kvenna. Skíðakennsla á laugard.
brekkan upplýst. Fjölmennið í
Dalinn. Allir velkomnir. Ferðir
frá B S R á laugard. kl. 2 og 6.
Stjómin
hefur Hafsteinn Austmann
gert. —
í fjórum þáttum
I gær áttu fréttamenn fund
með forstöðumönnum Leikfélags
Reykjavíkur og skýrðu þeir frá
þessum leikviðburði. Gerist leik-
ritið í Reykjavík um þessar
mundir. Það er í fjórum þáttum
og sýning stendur frá kl. 8,30 til
11. Persónur eru alis fjórtán.
Persónur og leikendur
Aðalpersónur eru Jón Braml-
an, tvöfaldur forstjóri sem er at-
hafnamikill í viðskiptalífinu og
stoð og stytta ýmissa mannúðar-
samtaka. Hann leikur Þorsteinn
ö. Stephensen. Önnur meiri hátt
ar persóna er Oli sþrengur, sem
líka er athafnamaður á sinn hátt,
leikmn af Arna Tryggvasyni. Eru
átök leiksins milli þessara
tveggja dugnaðarmanna, sam-
kvæmt umsögn formanns leikfé-
lagsins. Aðrar persónur eru Iða
Brá, dóttir Jóns Bramlans, ein af
Einar Hálfdáns til
Bolungarvíkur
BOLUNGARVÍK, 9. jan. — Hing
að kom nýr bátur fyrir helgina.
Heitir hann Einar Hálfdáns og
er 101 tonn, stálbátur, smíðaður
í Stralsund í A-Þýzkalandi. Eig-
andi er Völustéinn hf. Skipstjóri
á bátnum verður hinn kunni
aflamaður Hálfdán Einarsson, en
Leifur Jónsson sigldi honum
heim. Létu skipverjar vel af
ferðinni heim, skipið reyndist á-
gætlega. — Er nú verið að setja
í bátinn radar á ísafirði og fer
hann svo á línuveiðar. Gamli
Einar Hálfdáns var skírður upp
og heitir nú Kristján Hálfdáns.
Verður hann líka gerður út héð-
an.
— Fréttaritari.
þessum lífsleiðum „totumunns-
bardóum“, leikin af Kristínu
Önnu Þórarinsdóttur. Eggert
Eggjárn, einkaritara forstjórans,
leikur Guðmundur Pálsson og
stúlkuna Gauju gæs, sem er í
tygjum við Ola spreng, leikur
Sigríður Hagalín. Elínu Tyrfings
dóttur frá Hreggnasastöðum,
sveitastúlku, sem er l?ominn suð-
ur til að kynnast höfuðborgar-
lífinu, leikur Guðrún Stephen-
sen. Emanúel, fyrrverandi efna-
fræðing og fylginaut Ola sprengs,
leikur Reynir Oddsson. Hann tal
ar ekki, en tjáir sig á annan hátt.
Brynjólfur Jóhannesson og Valdi
mar Lárusson leika handhafa lög
regluvaldsins, en lögreglan
skerst tvisvar í málin í leiknum.
★
Leikurinn gerist á þremur stöð
um: Skrifstofu fyrirtækisins og
mannúðarsamtakanna, Eximport
og Hjartagæzkan h.f., sjoppunni
hálftólf, þar sem gengilbeinan
Skrítla ræður ríkjum, og í verk-
smiðjuskúr vestur í bæ.
★
Hljómsveitarstjóri er Jón As-
geirsson. Leiktjöld eru sögð nýst
árleg og er sagt að leiktjaldamál-
arinn hafi frjálsari ’nendur en al-
mennt gerist við gerð þeirra.
Næstu verkefni L. R.
I lok kaffidrykkjunnar var
fréttamönnum skýrt frá næstu
viðfangsefnum Leikfélags Reykja
víkur. Verður fyrst sýnd tvö af
styttri leikritum Ionescos,
Kennslustundin og Stólarnir í
þýðingu Bjarna Benedi’ktssonar
frá Hofteigi og Asgeirs Hjartar-
sonar. Leikstjóri verður Helgi
Skúlason. Þá verður sýnt leikrit
eftir O.’Neill, sem nefnist á
ensku „The Moon for the Misbe-
gotten". Halldór Stefánsson hef-
ur þýtt leikritið, en leikstjóri
verður Gísli Halldórsson. Síð-
asta viðfangsefni L. R. á leik-
árinu verður svo þýddur gaman-
leikur.
ustu fyrir altari, gegndi hann
því nær þriðjung aldar.
En árin liðu, og fjarlægð réð
fundum og kynnum. Kunnugt
var mér þó, að hann kenndi
söng og kórum sérstaklega,
enda þjálfari Sambands ís-
lenzkra karlakóra um áratug
eða svo. En í sveitum landsins
var söngmálum öðrum lítið
sinnt. Það var látið ráðast,
hvort organleikara tækist að fá
tvo eða þrjá til að syngja með
sér. Safnaðarsöng var óvíða
um að ræða. Þó var þetta mis-
jafnt. I Þingeyjarsýslu mátti
t. d. allvel við una, að minnsta
kosti í sumum sóknum, og
þurfti eg sem prestur þar í
þrettán ár ekki að kvarta.
En sá tími kom, að annan
veg horfði, og þá var það, að
vegir okkar Sigurðar Birkis
lágu aftur saman. Reyndar
hafði hann gengið um garð á
undan mér, og það spratt ávallt
í sporum hans eitthvað gott,
ef ekki grasið, þá gróður sál-
ar: tillaðan andans til lifandi
lofgjörðarsöngs. Hann var þá
orðinn, fyrir atbeina þáverandi
biskups, Sigurgeirs heitins Sig-
urðssonar, söngmálastjóri hinn-
ar ísl. þjóðkirkju, hinn fyrsti á
því sviði, góðu heilli gjört.
Hann hafði þá fyrir skömmu,
þegar eg tók við þjónustu
prests undir Jökli vestur, stofn-
að þar ofurlítinn einraddaðan
kór. Þá var engin kirkja að
Hellnum, því að hún var í
smíðum. En við héldum guðs-
þjónustur í gömlu samkomu-
húsi eða á grænni grund fyrir
utan. Og hversu grænt var þá
grasið og gott í gömlu húsi að
syngja nýjan söng — með söfn-
uði, sem var að reisa musteri
Drottni til dýrðar.
Og enn kom Sigurður Birkis
til móts við mig. Það var al-
menn tilhlökkun í Staðarsveit
vorið 1945, er vígja skyldi nýja
kirkju á Staðastað. Söngmála-
stjóri var sjálfur til þess að æfa
söng og stofna kirkjukór.
Grunlaust er mér ekki, að gætt
hafi nokkurs kvíða, að fáir yrðu
færir taldir til þess að syngja
í kór. En við urðum ekki fyr-
ir vonbrigðum. Með Ijúf-
mennsku sinni og lofsorði því,
sem honum var eiginlegt að
ljúka á góða viðleitni og ofur-
litla framför, tókst honum á
einni viku að vekja þá söng-
gleði, er seint mun frá okkur
víkja og söfnuðurinn hefur not-
ið á sextánda ár. Sigurður
Birkis kunni flestum söngkenn-
urum fremur þá list að laða
fólk til söngs, þótt lítil væri
kunnátta fyrst í stað. Á því
lifir öll list, að sem flestir
komist til skilnings á gildi og
sköpunarmætti hennar og láti
ekki ströngustu kröfur hamla
sér að leggja nokkra stund á.
Listin má ekki drepa lífið,
allra sízt í söng.
Og svo liðu árin. Kórar voru
stofnaðir við flestar kirkjur á
Snæfellsnesi, kirkjukórasam-
bandi komið á fót og söngmót
haldin, ekki aðeins innan sýslu,
heldur og efnt til hins fyrsta
söngmóts fjögurra prófasts-
dæma á Akranesi, allt fyrir
ómótstæðilegan áhuga og ein-
lægan starfsvilja, uppörvun og
atbeina söngmálastjóra hinnar
íslenzku þjóðkirkju, en því
starfi gegndi Sigurður Birkis,
ef eg man rétt, um tvo ára-
tugi. Og sama sagan gerðist
um land allt. Eg kann ekki
tölu þeirra kóra, er til koma
í tíð hans. En hitt er víst, að
mikil ble&sun og vaxandi kirkju
sókn víða stafaði af starfi hans.
Það var þjóðkirkju íslands mik-
ið happ að njóta þjónustu hans.
Að öllum tónlistarmönnum öðr-
um, sem til greina gátu komiði,
ólöstuðum, hygg eg, að annar
hefði ekki fengið meiru til veg-
ar komið. Liggja til þess þau
rök, sem eg hefi áður rakið.
Hann vígði kirkju Krists alla
krafta sína. Og því var hann
þjónn Krists, þótt óvígður væri
kallaður.
Grandvör breytni og barnsleg
trú og einlægur vilji einkenndu
þjónustu hans alla.
Á heimili sínu var Sigurður
Birkis hinn sami og í starfi,
hugljúfur og hjartahreinn. Þar
var gott gestum að koma, nem-
endum að njóta tilsagnar og
fulltrúum á aðalfundum Kirkju
kórasambands Islands að eiga
fundarstað. Kona hans, Guð-
björg Jónasdóttir, læknis Kristj-
ánssonar, studdi hann vel í
starfi, þótt stundum væri
þröngt, er Söngskóli þjóðkirkj-
unnar hafði ekki annað húsa-
skjól en heimili þeirra hjóna.
Fyrir börnum þeirra tveim var
borin föðurleg umhyggja svo
sem fremst mátti. Síðast er eg
sótti hann heim, var hann far-
inn að heilsu, en augun ljóm-
uðu enn sem fyrri af fölskva-
lausum áhuga fyrir söngmál-
um kirkjunnar og hjartað sló
ört í brjósti hans af brennandi
löngun til þess að leggja góðu
málefni lið.
Við Snæfellingar eigum Sig-
urði Birkis svo mikið að þakka,
að fátækleg flýtisorð eru aðeins
ómur þess samhljóms margra
hjartna, sem eg veit að syngst
í dag með söknuði hugljúfra
minninga. Hann var sem einn
af okkur, þótt hann færi í
fylkingarbrjóst í baráttu fyrir
bættum söng meðal safnaðanna.
Þótt hann væri Skagfirðingur
að ætt og uppruna, var hann
Staðsveitungur að uppvexti og
Snæfellingur í anda. Að föður
sínum látnum var hann tek-
inn í fóstur af séra Vilhjálmi
Briem og frú Steinunni konu
hans, er Staðastað sátu með
prýði um og eftir síðustu alda-
mót. Til æskustöðva' sinna bar
hann jafnan barnslegan hug
þakkar og ræktar. Við þökkum
starf hans og þjónustu. Við
sendum frú Guðbjörgu og börn-
um þeirra samúðarkveðju. Við
signum í anda moldir hans og
blessum í hljóði liðinn vin.
Það var gæfa góðum dreng,
sem hafði sjálfur lært að
syngja, að geta vakið svomarga
til söngs, sem raun varð á.
Sumir nemenda hans hafa orð-
ið þjóðkunnir menn. Hitt er
þó meira um vert, að þjóðkirkj-
an fékk að njóta þjónustu hans
og ssöfnuðir íslands syngja nýj-
an söng Drottni til dýrðar og
sér til sálubóta. Svo var þá
haldið til hinztu stimdar með
Guðs hjálp hið góða heit, unn-
ið af ungum manni í háska á
sjó, að vinna Guðs kristni það
gagn, er hann mætti, ef lífs
kæmist áf. Guð hafði ætlað
honum verk að vinna og bless-
aði það.
Hinn trúi þjónn er horfinn
af sviði. En vér minnumst orða
meistarans: „Gott, þú góði og
trúi þjónn. Gakk inn í fögnuð
herra þíns.“ — Og þar mun
verða sæla og söngvagleði.
Þorgrímur Sigurðsson
Staðastað.
.!.
ANDLÁTSFREGN Sigurðar
Birkis söngmálastjóra snart okk
ur í Holti og söngfólkið í söfn-
uðum okkar eins og þung, per-
sónuleg harmafregn. Okkur varð
ósjálfrátt að minnast haustdag-
anna 1947, er hann kom og stofn.
aði með okkur kirkjukérana í
þrem sóknum Eyjafjallanna.
Frh á bls. 23