Morgunblaðið - 05.02.1961, Blaðsíða 12

12
MORGVTSBLAÐIÐ
sunnuaagur d. reDr. 1961 ;
Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsmgar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalatræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
SJÚKDÖMARNIR OG LÆKNA-
VISINDIN
jT'RÉTT Morgunblaðsins í
* fyrradag af hinni skæðu
hálsbólgu hér í bæ, hefur
vakið mikla athygli. Það er
ekki einungis umhugsunar-
vert, að nú allt í einu virð-
ast hin ágætustu lyf ekkert
ráða við sýklana, heldur
hlýtur einnig sú staðreynd
að draga að sér athygli
manna, hve lítið við höfum
lagt af mörkum til vísinda-
og rannsóknarstarfsemi. Um
þetta atriði komst Arinbjörn
Kolbeinsson læknir m. a. svo
að orði: „Við höfum til dæm-
is ekki aðstöðu til að sinna
undirstöðurannsóknum að
neinu leyti í sambandi við
sjúkdóma, í mönnum, en
æskilegt væri að við gætum
tekið þátt í slíkum rannsókn-
arstörfum, þegar ástæður eru
fyrir hendi eins og nú er“.
Það var ekki vilvilj-
un ein, að læknirinn minnt-
ist sérstaklega á sjúk-
dóma í mönnum í þessu sam-
bandi, því að hér hafa farið
fram merkilegar rannsóknir
á dýrasjúkdómum, en það
gefur auga leið að við þurf-
um að vera hlutgengir á öðr-
um sviðum líka. Má geta
þess, að hér á landi er til
dæmis talið sérstaklega
heppilegt að gera rannsókn-
ir á ýmiss konar farsóttum.
Ástæðan er sú hve landið er
einangrað og fólkið fátt og
því tiltölulega auðvelt að
fylgjast með sjúkdómum.
Góð menntun almenings hér
á landi stuðlar einnig að
þessu. Erlendir sérfræðingar
hafa jafnvel komið auga á
þetta og Morgunblaðinu er
kunnugt um, að á sínum
tíma kom jafnvel til mála að
Rockefellerstofnunin reisti
hér vísindastöð, sem hefði
það verkefni að fylgjast með
farsóttum. Eins og kunnugt
er, var það einmitt sú stöfn-
un sem veitti fé til rann-
sóknarstöðvarinnar að Keld-
um á sínum tíma, en sú
stofnun hefur unnið ómetan-
legt starf í þágu íslenzkra
vísinda og einkum landbún-
aðar og sparað þjóðinni
milljóna tugi króna.
Sannleikurinn er sá, að það
í;r ekki sama hvernig menn
ætla sér að spara eða draga
úr útgjöldum ríkisins. Um
þetta mál ræddu læknarnir
þrír, dr. Jón Sigurðsson,
borgarlæknir, dr. Óskar Þórð
arson, yfirlæknir og Arin-
bjprn Kolbeinsson á fundi
með fréttamönnum Mbl. í
fyrradag og bentu m. a. á
eftirfarandi staðreyndir:
Oft er reynt að spara við
vísindin með þeim afleiðing-
um að sparnaðurinn hefur
síðar í för með sér stórfellt
tap fyrir þjóðfélagið. Þegar
t. d. er um að ræða sjúkdóm
eins og hálsbólgu þá, sem nú
gengur hér í bænum, er ekki
alltaf hægt að greina sjúk-
dóminn nógu fljótt. Sögðu
þeir að þetta seinkaði réttri
meðferð, tefði batann, fleiri
sýktust og fleiri fengju
slæma fylgikvilla, vinnutap
yrði miklu meira en annars
þyrfti að vera. Þannig kem-
ur það á daginn að sparnað-
urinn við rannsóknarstörfin
borgar sig ekki. Og það sem
verra er: Það getur dregið
dilk á eftir sér að spara.
SAMVINNA Á
SVIÐI VÍSINDA
j|/fBL. hefur áður minnzt á
að nauðsynlegt sé að efla
vísindi á íslandi og til þess
eigi einmitt að nota tæki-
færið á 50 ára afmæli Há-
skólans á þessu ári. Vísindin
þurfa að fá stóraukin fjár-
framlög til þess að þau geti
orðið við þeim kröfum, sem
til þeirra eru gerðar. Og við
eigum ekki að hika við að
fá aðstoð erlendra aðila, ef
hún er veitt af góðum hug
og ekki er álitamál að hún
komi að gagni. Þannig hefur
verið skýrt frá því nýlega,
samkvæmt fregnum frá Vín-
arborg, að Alþjóða kjarn-
orkumálanefndin hafi ákveð-
ið að senda á þessu ári kjarn
orkufræðinga til 16 landa til
að aðstoða viðkomandi þjóðir
að hagnýtina sér kjarnork-
una til ýmissa friðsamlegra
þarfa. Samkvæmt þessu verð-
ur sérfræðingur í notkun
geislavirkra ísótópa sendur
hingað á vegum kjarnorku-
málanefndarinnar til aðstoð-
ar Landspítalanum við að
taka hér upp notkun í'sótópa
við sjúkdómsgreiningar og
lækningar. Mun nefndin
leggja fram nauðsynleg tæki
til þessarar ísótóparannsókn-
arstofu í sjúkrahúsinu og er
talið að þau kosti hvorki
meira né minna en 10,600
dollara. Enginn vafi er á því
að þessi nýju tæki eiga eftir
að koma að miklu gagni hér
heima og er slík aðstoð aldrei
nógsamlega þökkuð.
GÆTUM BOÐIÐ
ROCKEFELLER TIL
ÍSLANDS ?
Hér að framan var minnzt
Einvaldurinn
í Portúgal
V Ö L D I N eru þreytandi,
mæða á manni og verða sí-
fellt þyngri þeim sem hef-
ur þau. Ég er maður sem
ávallt er reiðubúinn að fara
— ég segi ekki án söknuðar,
en að minnsta kosti án tál-
vona ......
Þetta sagði einræðisherra
Portúgals, Antonio de Oliveira
Saiazar prófessor í ræðu hinn 30.
júní 1958. Síðan eru liðin 2% ár
og hann er ekki farinn, þótt marg
ir hafi búizt við því þegar hann
varð sjötugur 28. apríl 1959.
Hann heldur áfram að ráða ríkj-
um í Portúgal, að vísu ekki með
harðri hendi, en með einbeitni.
Og á síðari árum við vaxandi mót
spyrnu.
Uppreisnin á Santa Maria hef-
ur nú skyndilega beint augum
heimsins að mótspyrnunni gegn
Salazar og þeirri stjórn sem í
um 33 ár hefur ráðið ríkjum i
Partúgal.
PRÓFESSOR í LÖGUM
OG HAGFRÆÐI
Salazar er fæddur 1889, sonur
efnalítils bónda. Með sparnaði
tókst föður hans að eignast litla
krá og notaði hann tekjurnar það
an til að koma syninum til
mennta. Lagði Salazar fyrst
stund á guðfræði, en hætti því
fljótlega og tók að nema lög við
Goimba háskóla, foreldrum sín-
um til mikilla leiðinda. Seinna
varð hann prófessor í lögum og
bagfræði við þennan sama há-
skóla, og hélt þeirri nafnbót þar
til fyrir tveim árum. Þá varð
hann að hætta fyrir aldurs sakir,
það er að segja sem prófessor.
Engín aldurstakmörk virðast
ráða hjá einræðisherrum. Síðustu
25 prófessorsárin hélt hann hann
ekki einn fyrirlestur.
Salazar tók snemma þátt í
stjórnmálum, og var kjörinn á
þing árið 1921 sem fulltrúi ka-
þólska miðflokksins.
RINGULREIÐ
A árunum 1910—1926 ríkti
ringulreið í stjórnmálum Portú-
gals. A því tímabili voru gerðar
16 byltingar, 42svar var skipt um
ríkisstjórnir, ótal sprengjutilræði
og pólitísk morð voru framin og
ríkisskuldirnar jukust um þús-
undir milljóna. Arið 1926 gerðu
nokkrir foringjar úr hernum bylt
ingu til að binda endi á þetta
ófremdarástand, og leituðu þeir
til Salazars til að koma jafnvægi
á fjármál landsins. Hann varð
við bón þeirra og tók við embætti
fjármálaráðherra, en aðeins í
fimm daga. Svo hélt hann aftur
vonsvikinn til Coimbra.
EINRÆÐIS V ALD
Tvö ár liðu, og enn versnaði
ástandið. Enn var leitað til
Salazar sem nú setti skilyrði:
algjört einræðisvald yfir öllum
Antonio de Oliveira Salazar
inn. Hann kærir sig hvorkl um
að halda völdunum né að
sleppa þeim. Hann heldur að.
eins áfram að vera þarna —.
og nú hefur hann verið þar
svo lengi að mönnum finnst
hann alltaf hafa verið þar.
Stjóm Salazar hefur byggzt á
stuðningi kalþólsku kirkjunnar,
portúgalska hersins og fámennr
ar, mjög auðugrar yfirstéttar,
sem aðeins nemur 10% þjóðar.
innar. En vegna þeirra auðæfa,
sem streyma inn í landið frá ný.
lendunum, þar sem tíminn virð.
ist hafa staðið í stað frá því á
miðöldum, ræður yfirstéttin yfir
öllum fjármunum landsins..
ANDSPYRNAN EYKST
A síðari árum hefur andspyrn.
an, sem á fyrstu þrjátíu árum
Salazar-stjórnarinnar var þögul,
klofin eða jafnvel ekki til, feng
ið málið. Mest er hún meðal
menntamanna við háskólana, en
hefur einnig, sem er hættulegra
fyrir Salazar, fengið vaxandi
fylgi meðal yngri yfirmanna
hersins og hjá kaþólsku kirkj.
unni. A undanförnum árum hafa
margir yfirmenn úr hernum ver.
ið fangelsaðir fyrir byltingarund
irbúning og fyrir hálfu öðru ári
gagnrýndi biskupinn í Oporto
ríkisstjórnina afdráttarlaust.
Verkföll, sem áður þekktust ekki,
hafa brotizt út. En það, sem at.
hyglisverðast er, er það að þegar
Delgado hershöfðingi, sem nú er
landflótta í Brasilíu, bauð sig
fram við forsetakjör 1958 gegn
fylgismanni Salazars, fékk hann
25% atkvæða. Þó var honum
bönnuð öll kosningabarátta, fund
ir hans leystir upp og fylgismenn
háns ofsóttir. Hann náði að sjálf
sögðu ekki kosningu, heldur
missti stöðu sína, herforingjanafn
bót og var að glata persónu.
frelsi sínu, er hann flýði land til
Brasilíu. Þaðan stjórnar hann nú
andstöðunni gegn ríkisstjórn
Salazars og þaðan skipulagði
hann töku Santa Maria.
(Stytt úr Dagens Nyheder).
Matur til Kína
FAIPEI, Formósu, 3. febr. (Reut.
er). — Kínverska Þjóðernissinna
stjórnin hefur tilkynnt áætlun í
sex liðum um að senda matvæli
til meginlands Kína, þar sem við
liggur hungursneyð. Þjóðernis.
sinnastjórnin mælist m. a. til
þess, að hver maður gefi sem
svarar einum dal í sjóð er varið
verði til kaupa á matvælum. Eimv
ig fer hún þess á leit við Sam.
einuðu þjóðirnar og aðrar alþjóða
stofnanir að þær hlutist til um að
kommúnistastjórnin í Kína létti
tollum á ýmsum fæðutegundum
og greiði fyrir flutningi á mat-
vælum.
Eitt stærsta dagblað Formósu
United Daily News hvetur til þess
að stjórn Formósu láti nú til skar
ar skríða og sendi hermenn yfir
til meginlandsins til þess að
frelsa meðbræður þeirra frá kúg-
un kommúnista
Portúgalskir hermenn hylla Salazar.
fjármálum ríkisins og ráðuneyt-
anna. Þegar það var samþykkt,
hélt hann aftur til Lissabon.
Hann var fjármálaráðherra frá
1928 til 1940 og frá því 1932 hef-
ur hann auk þess verið forsætis-
ráðherra og einvaldur í landinu.
A hættutímum hefur hann einnig
verið nýlendumála og innanríkis-
ráðherra.
Salazar gaf eitt sinn eftirfar-
andi lýsingu á sjálfum sér í
þriðju persónu:
Maðurinn, sem nú hefur
stjómarforustu, hefur aldrei
kært sig um að stjórna. Hann
hafði aldrei í frammi undir-
róður, hann gerði aldrei sam-
særi. Hann virðist enga fylgis
menn eiga, en reiðir sig á
þjóðina, sem er of óhlutrænt
hugtak til að unnt sé að
treysta á stuðnnginn. Hann
ber byrgðir stjórnarinnar,
hann leyfir móðganir öfga-
manna, hann býður fyrirlitn-
ingu hinna valdalausu byrg-
á Rockefellerstofnunina. Hún
virðist hafa áhuga á íslandi,
eins og mörgum löndum öðr-
um og er enginn vafi á, að
hún mundi reiðubúin að
veita aðstoð, ef eftir henni
væri leitað. Það hefur hún
sýnt í verki. Ef af því yrði,
að gera nú stórt átak í þágu
vísindanna á hálfrar aldar
afmæli Háskólans væri þá
ekki tilvalið að bjóða Nelson
Rockefeller eða einhverjum
úr þeirri ágætu ætt að koma
hingað til íslands og vera
viðstaddur hátíðahöldin. —
Mundi þá um leið vera hægt
að sýna honum starfsemina
á Keldum. Slík heimsókn
gæti ekkert haft nema gott
eitt í för með sér.