Morgunblaðið - 14.05.1964, Blaðsíða 21

Fimmtudagur 14. maí 1964 M ORGUNBLAÐIQ 21
_________\---------—---------—------------------------——-----------------------------------------------------------
Helgi Pálsson
tónskáld — minning -
Ingibjörg Magnúsdóttir
í DAG er Helgi Pálsson tónskáld
frá Norðfirði til moldar borinn.
Hann tók banamein sitt í sept-
emiber sl. og var þá hvorki hon-
um sjálfum né vinuim hans ljóst,
að hætta væri á ferðum. Hann
fékfk brábt nokkurn bata og gat
tekið upp vinnu sína á n.ý, en
(þetta var aðeins stundargriður.
Bftir það var hann ýmist heima
Ihijá sér eða í sjúkraihúsi og lifði
tnilli vonar og ótta. Hann and-
aðist í Heilsuvemdarstöðinni á
uppsfigningardag 7. þ. m. og var
þá 65 ára gamall og fjórum dög-
um betur.
Það var á listamannavikunni
í nóvember 1942 sem Helgi Páls-
son vakti fyrst verulega á sér
athygli sem tónskáld. Þá voru
haldnir hátíðartónleikar og
kammermúsikkvöild í háskólan-
um. Var vel til þeirra vandað
og'flutt íslenzkt úrvalsverk fyrir
hljóðfæri. Eitt af þessum verkum
hafði aldrei heyrzt áður og það
var eftir Helga Pálsson. Þetta
verk var „Stef með tilibrigðum"
fyrir fiðlu og píanó og var sér-
lega vel flutt af þeim Bimi ól-
afssyni og Árna Kristjánssyni.
Verkið vakti óskipta athygli.
Það var bygg. á klassiskum
grunni með Ijóðrænu ívafi, en
þó var í því eitthvað, sem sprott-
ið var af hræringum samtíðar-
innar. Handibrágðið var með
þeim hætti, að allir hlutu að
viðurkenna smekk og kunnáttu
böfundarins. Menn spurðu hvern
annan: Hver er Helgi Pálsson?
Eg þekkti han.n þá ekki, en mér
var sagt, að hann væri frá Norð-
firði, en nú væri hann skrifstofu
maður í Reykjavík. Hefur hann
lært í Leipzig eða í Berlín eða
hva,r? — Nei, — hann hefur
aldrei Iært neitt erlendis, hann
hefur ekki lært tónlist nema hér
heima og það í hjáverkum. Hann
er maður með konu og börn og
verður að vinna fyrir heimilinu.
— Þannig voru svörin. Síðan
átti ég aftir að kynnast Helga
Pálssyni og veit, að þótt tónlist-
in hafi verið honum tómstunda-
starf, þá var hann alla ævina
óþreytandi námsmaður og not-
aði hverja frístund í hennar
þágu.
Helgi Pálsson va.r fæddur 2.
maí 1899 á Norðfirði. Foreldrar
háns eru hjónin Páill Markússon
trésmiður og Karítas Bjarna-
dóttir. Helgi útskrifaðist úr Sam-
vinnuskólanum 1-922 og nam þá
spönsku í skólanum. Hann var
síðan eitt ár á Spáni til að kynn
ast fiskverzlun. Hann var kaup-
félagsstjóri á Norðfirði 1924-37,
en fluttist þá til Reykjaví'kur
með fjölskyldu, sína og stundaði
síðan skrifstofustörf, lengst af
hjá Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna.
Tónlistaráhugi-nn kom snemma
í Ijós, Helgi dvaldi í Reykjavík
á árunum 1916-17 og lærði tón-
list hjá Sigfúsi Einarssyni organ-
ista og Þórarni Guðmundssyni
tfiðluleikara. Löngu síðar, er
hann var kominn á fertugsaldur,
lærði hann í Tónlistarskólanum
í Reykjavík, fyrst kontrapunkt
hjá dr. Franz Mixa, og seinna
tónsmíði (komposition) og bljóm
eveitarútsetningu (instrumentat-
ation) hjá dr. Victor Urbancic.
Námið stundaði hann við nlið-
ina á skyldustarfinu, því hann
átti ekki völ á öðru, en það var
áhuginn sem knúði hann. Ár-
angurinn varð líka góður.
Helgi Pálsson lagði sérstak-
lega ræk-t við kammermúsík.
Hann samdi strokkvartetta,
svítur fyrir hljómsveit og fyrir
fiðlu og píanó. Þá skal nefna
„Sex íslenzk þjóðlög op. 6“ fyrir
fiðlu og píanó, gefin út af Menn-
ingarsjóði, og ennfremur „Stef
með tilbrigðum fyrir fiðlu og
píanó, op. 8”, sem áður er nefnt
og einnig hefur verið prentað á
kostnað Menningarsjóðs. Enn-.
fremur samdi hann einsöngslög
og kórlög og skal hér sérstak-
lega nefna „íslandsminni", sem
er samið fyrir blandaðan kór og
einsöng með hljómsveitarundir-
leik og oft heyrist hér í útvarp-
inu. Fátt eitt er prentað af tón-
smíðum ihans ennþá, en margar
hafa verið fluttar i útvarpið og
á hljómleikum utanlands og
innan.
Helga Pálsson má hiklaust
telja í fremstu röð íslenzkra tón
skálda, enda hafa oft verið valin
eftir hann tónverk til flutnings
á erlendum tónlistarmótum, sem
ísland hefur tekið þátt í. Sér-
kennum hans sem tónskálds hef-
ur dr. Róbert Abraham lýst vel
í grein um strokkvartett eftir
hann, sem fluttur var á lista-
mannaþinginu í Reykjavík árið
1945. Hann segir .-i. a. svo: „Helgi
Pálsson átti á þessum hlijómileiik-
um athyglisverðan strengjakvart
ett saminn um stef með tilbrigð-
um og fúgu. Hið yfirlætislausa
og ilmþrungna stef birtist í fjöl-
breytilegum myndum — yfir
öllu hvílir sérkennileg heiðríkja,
sem hefur holl áhrif á hlustand-
ann.“
Hér er sérkennum tónskálds-
ins rétt lýst. Stefið er yfirlætis-
laust, en þó ilmþrungið, og svo
er það heiðríkjan. Og það er
óhætt að bæta þvi við, að list
Helga Pálssonar er ljóðræn og
innileg, heilbrigð og öfgalaus.
Helgi Pálsspn kvæntist 25 ára
gamall ágætri konu, Sigríði Er-
lendsdóttur frá Sturlu-Reykjum,
en missti hana árið 1956 (dó 12.
okt. 1956). Hún var listíhneigð og
listrænar hannyrðir hennar
prýða heimilið. Börn þeirra eru
Gerður myndlhöggvari í París,
gift frönsikum listmálara Jean
Leduc að nafni, og eru þau 'hjón
góðkunn hér á landi af sýning-
um, sem þau hafa haldið. Syn-
ir Helga og Sigríðar eru Erlend-
ur arkitekt og Snorri hljóðfsera-
viðgerðarmaður, giftur Þórdísi
Jónsdóttur. Ennfremur átti Helgi
dóttur, Unni, sem er gift Ásgeiri
Bjarnasyni, sem rakur hanzka-
og töskugerð.
Helgi Pálsson var góður mað-
ur og gáfaður. Hann var hógvær
og prúður og nálgaðist menn og
málefni með góðvild. Hann var
fljótur að viðurkenna það, sem
vel var gert hjá öðrum tónskáld-
um og talaði meira um kostina
en gallana, þótt hann /æri eins
glöggsikygn á þá og hver annar.
Það fór ekki hjá því, að slíkur
maður yrði vinsæll. 1 hópi tón-
listarmanna var hann vel metinn
sakir mannkosta sinna, kunnáttu
og hæfileika, enda var hann
ávallt reiðuibúinn að styðja
hvert það málefni, sem horfði
listinni til heilla.
Vandamönnum og vinum er nú
sár söknuður búinn, en huggun
er þaðj að minning tónskáldsins
lifir í tónsmíðunum.
Baldur Andrésson.
HELGI PÁLSSON tónskáld
verður til moldar borinn í dag.
Með honum er hniginn í valinn
einn af beztu tónlistarmönnum
þjóðarinnar og eitt sérkennileg-
asta tónskáld okkar. Hann var
fyrir löngu þjóðkunnur fyrir
tónverk sín, og verk hans sum
voru flutt erlendis og hlutu góða
dóma hinna vandlátustu gagn-
rýnenda. Helgi Pálsson var mað-
ur gæddur miklurn gáfum, og
hann lét sig allt varða sem gerð-
ist í heiminum. Músíkgáfan var
þó sterkasti þátturinn í lífi hans,
og henni fýlgdi mikill strang-
leiki og sjálfskrítík. Hann var
að eðlisfari hlédrægur maður.
Ég þekki engin verk eftir Helga
sem ekki voru vandlega unnin
og hefluð að öllum frágangi.
Hartn byggði list sína að miklu
leyti á íslenzku þjóðlögunum,
sem hann útsetti oft og einatt
fagurlega. En Helgi var hug-
myndaríkur og laus við allan
einstrengishátt hvað stíl snerti.
Eru mörg verka hans hin áhrifa-
ríkustu og bera vott um mikla
sköpunarhæfileika.
Helgi fordæmdi allt kák og
lausung í listum, og bera verk
hans vott um fagran búning.
Þegar þess ér gætt að Helgi
stundaði tónskáldskapinn í hjá-
verkum, gegnir það furðu, hversu
miklu hann hefur áorkað; sér-
staklega eru kammermúsikverk
hans athyglisverð, enda mun
honum kammermúsíkstíllinn
hafa verið sérstaklega hugstæð-
ur.
Helgi Pálsson var skemmtilegur
maður og meinfyndinn ef svo bar
undir. Hann var aldrei myrkur í
máli og hrutu spakmæli ósjald-
an af vörum hans. Munu margir
sakna þessa merka listamanns
og minnast margra góðra og upp-
byggilegra samverustunda með
honum. Þeirra á meðal er undir-
ritaður, sem ber í brjósti beztu
endurminningar um þennan
bróður í listinni. Hann var alltaf
jafn brennandi í andanum og
ávallt reiðubúinn að styðja og
vinna að framgangi og þróun
tónlistarinnar á íslandi. Megi
hans andi lifa meðal tónlistar-
manna okkar. Þá er vel.
Páll ísólfsson.
Miimingarorð
Hvar sem hún frænka mín fór
og var
fylgdi henni gleðin sanna.
INGIBJÖRG var fædd að Hróf-
bergi við Steingrímsfjörð 30.
marz 1872, dóttir hjónanna Guð-
rúnar Guðmundsdóttur og Magn-
úsar Magnússonar hréppstjóra,
sem bjuggu' þar við góðan hag
langa tíð. Voru börn þeirra öll
glaésileg endurspoglun foreldra
sinna, sem búið höfðu þeirrK slíkt
heimili í samhug kærleika og
starfs, að minningin að heiman
var þeirra ljós og styrkur alla
tíð.
Síðust þeirra systkina kvaddi
Ingibjörg þennan heim, en hún
lézt 5. apríl sl. að heimili sínu og
dætra sinna að Digranesvegi 24
í Kópavogi; hún var jarðsett 11.
sama mánaðar frá Fossvogs-
kirkju, þar sem við mikill fjöldi
ættingja og vina kvöddum hana
— og um leið eitt fegursta mann-
líf sem ég hef þekkt.
Ingibjörg var í meðállagi há,
grannvaxin, létt í spori, svipur-
inn bjartur, viðmótið hlýtt og
traustvekjandi, enda var kær-
leikurinn, dugnaðurinn og trúar-
traustið eins og rauður þráður
gegnum allt hennar líf.
Fyrstu kynni mín af þessari
frænku minni voru af vörum
móður minnar, er hún talaði um
þessa elskulegu systur sína, sem
þá bjó í Feigsdal við Arnarfjörð.
Ingibjörg giftist ung Magnúsi
Júlíusi Jónssyni, hinum mætasta
manni. Þau bjuggu í 20 ár að
Vatnshorni í Þiðriksvalladal við
Steingrímsfjijrð, eða þar til 1912,
að þau fluttust að Feigsdal, en
þar missti Ingibjörg mann sinn
árið 1933.
Eignuðust þau 7 börn, en misstu
eitt þeirra mjög ungt, hin voru
þessi: Magnús, kvæntur Rebekku
Þiðriksdóttur, búsett á Bíldudal
(dáinn árið 1959); Jón, kvæntur
Maríu Jónsdóttur, voru búsett á
Flateyri. Hann lézt árið 1957.
Guðrún, gift Jósef Jónassyni, og
búa á Bíldudal. Ragnheiður,
Sveinsína og Ingunn, ógiftar, og
hafa búið með móður sinni, ásamt
dóttir Ingunnar, Unni Tessnow,
sem ólst upp á heimili þeirra. Að
ógleymdum fóstursyninum, Sæ-
mundi Þórarinssyni, sem er
A UPPSTIGNINGARDAG 1964,
fór fram handavinnusýning netn
enda barnaskólans að Hvoli.
Sýning þessi var tilkynnt
hreppsbúum og komu margir að
skoða: smíðisgripi piltanna,
saum, prjón og hekl súlknanna.
Eg fullyrði að sýningargestir
urðu hrifnir hve mikið verkefni
börnin hÖ'fðu leyst af hendi með
góðurn árangri, ásamt góðri
frammistöðu í öðrum námsgrin
um.
Hvol'hreppingar, bæði foreldr-
ar og aðrir, meta miikils þá alúð
og skyldurækni sem skólastjóra
hjónin: Trúmann Kristiansen og
kona hans, frú Birna Frímanns-
dóttir, leggja af mörkum vetur
eftir vetur, til þess að manna og
mennta yngstu kynslóðina og I
kvæntur og búsettur í Englandi,
en móðir hans lá þá helsjúk af
þeim sjúkdómi sem þá herjaði
á þjóðina og allir óttuðust — en
hún sá bara móðurlaust, lítið
barn, sem hún gat gefið elsku
sína. Hann óx upp og varð gæfu-
maður, það var hennar ham-
ingja.
En sá hópur barna og fullorð-
inna, sem dvöldust lengri og
skemmri tíma á heimili hennar,
þegar erfiðleikar steðjuðu-að, né
ferðirnar, sem hún fór í sömu
erindum, verður ekki talið hér
— en glöggt man ég hana frænku
mína þegar hún kom eins og af
guði send til okkar systkinanna
Qg föður míns, er við höfðum
misst móður okkar, enda sann-
færðist ég um að dag hvern var
skráð í huga hennar orð ritning-
arinnar: „Verið ástúðlegir í bróð
urkærleikanum hver við annan
og verið hver öðrum fyrri til að
veita hinum virðingu“.
Og hún uppskar svo sem hún
sáði, því börn hennar og ættingj-
ar elskuðu hana og virtu. Dætur
hennar og dótturdóttir önnuðust
hana á þann veg, að betur er
vart hægt að gera, né með meiri
ánægju — en nú er hún farin
héðan — og það var tákn fegurð-
arinnar að þessi háaldraða kona
og fallega sál, fór með litla
frænku sína í fanginu.
Af hjarta þakka ég alla elsku
þína og fyrirbænir, frænka mín.
Kærleikur sem þinn heldur á-
fram að bera ávöxt.
Guð blessi þig og varðveiti.
Steinunn Finnbogadóttir.
VINARKVEÐJA
Á æskudögum vina varst oss góð
og Vel þau entust þessi fyrstu
kynni,
því við nú sendum ofurlítið ljóð
með ljúfri þökk að hinztu hvílu
þinni.
I hjörtum okkar vakir minning
mörg
um merka konu, allt frá fyrsta
degi,
því söm þú reyndist ávallt,
Ingibjörg,
sá ektavinur, sem að gleymdisl
eigi.
Þín tigna ró og trúin hrein og
sönn
og tryggðin ráðin strax við fyrstu
kynni,
það ljóst varð hverjum, eins í
dagsins önn,
er einarðlega fylgdir skoðun
þinni.
Og minningarnar munu geymast
hér
um mæta vinu, allt sem vildi
græða.
f kærleik sem að gleymdi sjálfri
sér
og sífellt vildi rétta veginn
þræða.
Við söknum þín, en samgleðjumst
um leið,
nú sérðu þinar trúarvonir rsétast.
Hve Ijúft að vita, lífsins eftir
skeið
á landi fegra aftur vinir mætast.
Ó. Á.
kenna henni með góðu fordæmi:
háttprýði, áhuga og manndóm.
Eg er þess fullviss, að þótt ár-
angur hins verklega náms í
æsku, sé þegar strax sýnilegur,
að þá muni hann ekki síður
segja til sín á fullorðinsárunum,
og mun þar á sannast forna spak
mælið: „Ungur nemur, gamall
temur“.
Það er svo mikilsvert, þegar
menn gerast fullorðnir, að þeir
í stað þess leita til annarra,
kunni sem flesta hluti sjálfir.
Þess vegna hafa þau Trúmann
og Birna unnið nytsamt starf hér
í sveit fyrir framtíðina og ber
að virða það og þakka.
Efra-Hvoli, 7. maí 1964
Páll Björgvinsson.
form. skólanefndar.
Húsbyggjendur
athugið
Til sölu eru nýleg kynditæki fyrir 8 íbúða stigahús.
Upplýsingar í síma 22782 og 16191
Karloflumus — Kakómalt
Kaffi — Kakó \
Matvörumiðstöðin Laugalæk
Ifleildsalar! Iðnframleiðendur!
Tveir harðduglegir og reyndir sölumenn óska að
taka að sér sölu á góðum og seljanlegum vörum.
Höfum 1. flokks bíl. — Fullkomin reglusemi. —
Lysthafendur leggi inn nöfn og símanúmer á afgr.
Mbl. fyrir 20. maí, merkt: „Hagkvæmt — 9720“.
Handaviimusýning
í Hvolsskóla