Morgunblaðið - 09.12.1965, Blaðsíða 12

12
MORGU N BLAÐIÐ
Fimmtudagur 9. des. 1965
ÓTRYGGT ÁSTAND Á LANDAMÆR
UM KÍNA OG SOVÉTRÍKJANNA
HINN mikli fjand^kapur, sem
er á milli Eauða-Kína og Sovét
ríkjanna í dag, er afleiðing af
a.ldagömhun erjum, sem átt
hafa sér stað á landamærunum,
•r aðskilja þessi stórveldi. Á-
greiningsatriði ríkjanna, eru
bæði sagnfræðileg og landfræði
leg.
Robert P. Martin, Asíusér-
fræðingur vikublaðsins „U. S.
News & World Report“, ferð-
aðist fyrir skömmu um Mið-
Asíu og Síberíu í leit að efni í
grein þá, sem hér birtist.
Dyushambe, Sovétríkjunum.
í»að er hér, í sovézku Mið-
Asíu ,við landamæri Síberíu og
Rauða-Kína, sem vesturlanda-
búar verða greinilegast varir
við spennu þá, er ríkir milli
Sovétríkjanna og Rauða-Kína.
í þessum hluta heimsins, hafa
herlið barizt af hörku á liðnum
öldum. Það er hér, sem voldug
ríki hafa margoft verið byggð
upp, brotin niður og endur-
byggð.
Landsvæðið hér er mikið og
hrjóstrugt. Landamæri Sovét-
ríkjanna og Rauða-Kína,
spanna um 7.400 km. frá austri
til vasturs. Miðja vegu liggur
Ytri-Mongólía, sem er sjálfstætt
kommúnískt ríki. Landamæri
þess og Kína, er um 4 þús. km.
löng, og nyrðri landamærin við
Sovétríkin eru aðeins styttri.
Óhætt er að fullyrða, að hver
einasti metri af þessum landa-
mærum sé þrætuepli landanna,
sem að þeim liggja.
Vígvöllur framtíðarinnar?
Ef kommúnistastórveldin,
Kína og Sovétríkin, eiga eftir
að heyja styrjöld, þá mun hún
að líkindum eiga upptök sín
einhversstaðar á því landsvæði,
sem ég hef nýlega heimsótt.
Sovétménn og Kínverjar
hafa barizt á þessum landsvæð
um á liðnum öldum. Kínverjar
halda því í rauninni fram, að
m^j-gar sovézkar stórborgir í
Mið-Asíu, þ.á.m. Alma-Atra,
Tashkent og Frunze, tilheyri
Kínverjum með réttu. Ráða-
mer>n í Peking halda því einnig
fram, að borgirnar Khabarovsk
og Vladivostok, séu frá sagn-
fræðilegu sjónarmiði kínversk-
ar.
Kommúnisminn hefur ekkert
dregið úr þeim landsvæðaá-
greiningi. sem er á milli þessara
ríkja.
Skammt fyrir utan Alma-
Ata, eru fjölmennar flótta-
mannabúðir fyrir Uigurs, en
það er fólk, sem flúið hefur
undan harðstjóm Kínverja í
Sinkiang. Fólk þetta flúði af
ótta við ofsóknir, en Kínverjar
Moskva
j Landsvæfa, sem / e/na i il tíé ti/heytii Kína*
R$uéð-K/na / d&g.
Í7
5ovét- Rússland
halda því fram, að útsendarar
Sovétstjórnarinnar hafi staðið
fyrir þeim vandræðum, sem
þarna sköpuðust.
Kínverjar eiga erfitt með að
gleyma því, að fyrir 25 árum
var Rauði-herinn staðsettur í
Singkiang. Hann kom til lands-
ins vegna beiðni fylkisstjórans
sem þá átti í deilum við kín-
versku miðstjórnina. Sovét-
menn stjórnuðu landinu, sem
væri það þeirra eign. í dag eru
Kínverjar sannfærðir um að
Sovétríkin hyggist virða að
vettugi eignarétt þeirra á Sin-
kiang. Til að koma í veg fyrir
hugsanlegan ágang Sovétríkj-
anna, hafa Kínverjar bæði lok-
að sendiráði þeirra í Sinkiang
og landamærunum. Frá því
þetta var gert, hafa Sovétmenn
talað um landamærin, sem
„hið hljóðláta svæði“.
Kínverjar hafa ^fjarlægt alla
minnihluta hópa frá landa-
mærunum, en sett í þeirra stað
nýja kínverska landnema, sem
þeir telja sig geta treyst, ef til
alvarlegra átaka skyldi koma
við Sovétríkin. Mestur hluti
þessara landnema, eru fyrver-
andi hermenn.
Viðskiptasamband lítið.
Lítil viðskipti hafa átt sér
stað milli fólks þess, er býr við
landamærin. Uigur flóttamenn
kvarta mjög undan því, að kín-
verska póstþjónustan í Sink- ■
£ .}} j WBSÍt .' MK tt
iang, hafi neitað að koma bréf-
um til og frá ættingjum þeirra,
sem ennþá búa í Sinkiang.
Fjárhirðar Sovétmegin við
landamærin, halda sig fjarri
þeim, en við þau sjáum við að
eins sovézka hermenn og landa-
mæraverði.
Ýmsir árekstrar eiga sér þó
stað við landamærin. Pravda,
aðalmálgagn Sovétstjórnarinnar
tilkynnti í nóvember s.l., að
þrír Kínverjar hafi gert tilraun
til að ræna sovézkum fjárhirði
Hann veitti mótspyrnu og tókst
að handsama einn af árásar-
mönnunum. Fjárhirðinum var
síðar veitt heiðursmerki fyrir
„eiirlægan stuðning við sovézka
föðurlandið".
Deilan um Sinkiang gefur til
kynna að Kína, í stað Japans
áður, sé að verða aðal ögrun
Sovétrrkjanna í Mið-Asíu. Sov-
ézk og japönsk herlið börðust
af heift í Mansjúríu á áru.num
1920—1930. Hugsanlegt er að
þetta geti endurtekizt, en þá
verð.a styrjaldaraðilarnir Kín-
vejar og Sovétmenn.
Sovétmenn vel á ver#i.
Á þessari stundu er ekki að
sjá að styrjöld milli ríkjan.na
sé í aðsigi; hvað sem síðar
kann að verða. Hvorugt ríkj-
anna virðist hafa öflugu her-
liði á að skipa við landamærin.
Sovézkar orustuflugvélar
fljúga milli ýmissa flugstöðva
herdeildir til víglínunnar i
Mansjúríu, en þar börðust þeir
við Japani. Síberíu járnbraut-
irnar, eru ennþá aðal samgöngu
æðin milli vanþróuðu svæðanna
í Síberíu, hafnarborganna við
Japanshaf og stóru iðnaðar-
borganna í evrópska hluta
Sovétríkjanna. Sovétmenn við-
urkenna, að járnbrautirnar séu
hið ákjósanlegasta skotmark
fyrir sprengjuflugvélar og
skemmdarverkamenn. Þess-
vegna gæta þeir þessarar mik-
ilvægu samgönguæðar sem bezt
þeir mega, því þeir vilja ekki
eiga á hættu að hún verði rof-
in fyrirvaralaust.
Það sem staðfestir „við-
kvæmni" Sovétmanna á þess-
um svæðum, var bátsferð, sem
ég fór í uppeftir fljótinu Amur,
nálægt Khabarovsk. Ekkert
bar til tíðinda, þar til borgin
var úr augsýn, og við höfðum
farið fram hjá tveimur sovézk-
um vélbyssubátum, sem láu fyr
ir akkerum. Þá vorum við
skyndilega stöðvaðir og okkur
sagt að snúa til baka. Við vor-
um komnir inn á hersvæði.
Fáir Sovétmehn vilja viður-
kenna, að hið ótrygga samband
milli Kína og Sovétríkjanna,
geti leitt til styrjaldar. Þess í
stað lýsa þeir yfir undrun sinni
yfir þeirri fjandsamlegu spennu
sem ríki milli landanna.
Vanþakklæti Kínverja.
Flestir Sovétmenn telja, að
Kínverjar standi í ævarandi
þakkarskuld við Sovétríkin,
vegna þeirrar tæknilegu og
efnahagslegu aðstoðar, sem þeir
hafa látið þeirn í té. Sovétmönn
um sárnar að Kínverjar hafa
yfirtekið verksmiðjur þær, sem
Sovétríkin þurftu sjálf á að
fe.-j- .«hm
Verkamenn í Síberíu eru áánægðir, þrátt fyrir hærri laun eu
gerist í vesturríkjunum. Frá Síberíu flyzt fleira fólk en sezt
þar að. Á landsvæði, sem er jafn stórt og Rauða-Kína, búa að-
eins 12 milljónir manna, og iðnaður er mjög lítill.
í þorpunum meðfram brautarteinum Síberíu lestarinnar, gefur að líta sóðalegar og líflausar
þyrpiagar af bjálkakofum. Götur þorpanna eru ilifærar forarvilpur.
í Síberíu og Mið-Asíu. Á sumr-
in fara heræfingar fram á ýms
um stöðum milli Vladivostok
og Irkutsk, en á veturna fara
allar æfingar fram á hinum
þurrari landsvæðum í Mið-
Asíu.
Þessar flugsveitir hafa stöð-
ugt eftirlit með landamærun-
um, en svo virðist, sem þetta
séu einungis eðlilegar varúðar-
ráðstafanir hjá Sovétmönnum
á þeim svæðum er þeir álíta
„viðkvæmust“.
Nokkru austar, eða í kring-
um Khabarovsk, verðum við
varir við meiri hernaðarundir-
búning. 15—2i0 deildir úr sov-
ézka hernum eru staðsettar
milli Vladivostok og Baikal-
vatnsins, og þar fara stöðugar
heræfingar fram skammt frá
landamærunum.
Hermenn úr Rauða-hernum
eru stöðugt á verði við allar
brýr og jarðgöng, sem Síberíu
járobrautirnar fara um. Árið
1945 tók það Sovétmenn þrjá
til fjóra mánuði að flytja 27
halda, og að þeir skuli einnig
hafa snúist gegn hinni sovézku
forystu.
Hér í DyuShambe átti 'ég
tveggja stunda samtal við átta
blaðaritstjóra um sovét-band--
arísk ágreiningsefni. Margsinn-
is var ég spurður, hversvegna
Bandaríkin rækju herstöðvar
víða um heim, og væru fúsir
til að berjast í Vietnam.
Ritstjórana setti hljóða, þeg
ar ég benti þeim á, að ein af
ástæðunum væri sú, að Banda-
rilkin álitu, að öllum heiminum
stafaði hætta af Kína.
"Voru þeir einnig á þeirri skoð
un, að Kína gæti verið hættu-
legt heimsfriðnum? Nei, alls
ekki.
í Alma-Ata, þar sem mun
meira ber á þrýstingi frá Kína,
líta Sovétmenn alvarlegri aug-
um á hlutina.
„Mao Tse-tung er geðveikur“,
sagði háskólaprófessor við mig.
„Mér líkar vel við Rínverjana
og ber virðingu fyrir þeim, en