Morgunblaðið - 16.09.1966, Blaðsíða 17

Föstudagur 16. sept. 1966
MORCUNBLAÐIÐ
17
iíkkista Pourquoi pus?
FYRIR réttum þrjátiu árum eða
16/9 1936 gerðist einhver sá
harmþrungnasti atburður er
f r a n s k a hafrannsóknarskipið
Pourquoi pas? fórst við Mýrar.
En það er einhver stærsta skips-
líkkista hér við land. Og með
þessu glæsta skipi fórust 39
menn. Aðeins einum auðnaðist
að ná landi. Á þessu skipi var
samvalið úrvalslið og foringi
þeirra hinn heimsfrægi mann-
vinur og vísindamaður, doktor
Charcot, sem löngu var orðinn
heimsfrægur fyrir vísindalegar
rannsóknir um höf og lönd. Hann
var líka dáður víðar en í sínu
heimalandi. Og það sýndi sig
einna bezt við hina virðulegu
útför, sem fór fram hér frá
Landakotskirkju. Og líkfylgdin
sem fylgdi þessum hetjum til
skips, hún er sú langstærsta sem
hér hefur sézt. Þar voru ræðis-
menn og sendiherrar frá flestum
löndum heims og franska þjóðin
sýndi þessum hetjum þá virðingu
að senda sitt stærsta herskip
með flutningaskipinu. Og að
sjálfsögðu hefur virðingarathöfn-
in endurtekið sig þegar til Frakk
lands kom. Já, það var sorgleg
sjón að sjá 22 lík liggja hlið við
hlið í brekkunni í Straumfirði,
og þó var enn sorglegra að sjá
þann einá, sem af komst verða
að skýra ræðismanni Frakka frá
nöfnum og stöðu þeirra. Það var
svo sorglegt að sjá þennan mann
gráta eins og barn. En var það
nokkur furða, var hann ekki bú-
inn að starfa með þessum mönn-
um í hálft annað ár og lifa súrt
og sætt með þeim? Það þarf
áreiðanlega sterkar taugar til
þess. Yfir þessum 22 líkum hvíldi
friður og ró og ekki að sjá að
dauðastríðið hafi verið þeim erf-
itt. Þeir hafa tekið þessu með ró
eins og hetjur, og það hafa þeir
verið líka.
Þegar ég rifja upp þessar löngu
liðnu endurminningar, þá er ým-
islegt, sem kemur í huga minn,
en sem ekki er rúm eða tími til
En skömmu síðar-kom hann og
þá hjápuðumst við að koma
franska sjómanninum heim þar
sem fósturmóðir mín, Þórdís
Jónasdóttir, tók við honum og
hjúkraði. Ég þakka það forsjálni
fóstra míns að þessi maður komst
af, því hefðum við nú báðir farið
til að færa fleyturnar, þá því að
eins og hann var á sig kominn
voru engin líkindi til að hann
hefði bjargað sér í þessum voða-
sjó og stórgrýtis klettaurð, og þá
biðu hans sömu örlög og félaga
hans. En um mig er það að segja,
að kannski hafi ég boðið heilsu
minni byrginn, en ég vildi ekki
gefa ægi herfang sitt fyrr en í
fulla hnefana. En að veikindi
mín, sem ég hef átt við að stríða
nú síðastliðin 16 ár séu eitthvað
í sambandi við þetta, það getur
verið. Ég var nú unglingur, að-
eins 18 ára, og að verða að beita
kannski meira afli en raunveru-
lega var fyrir, það er víst ekki
gott. Svo er þessi minning fast
grópuð í huga minn að aldrei
fer ég svo þarna um að það setji
ekki að mér ónotahroll að minn-
ast þess að þarna átti ég hildar-
leik við dauðann, ekki fyrir mig
einan, heldur fyrir okkur báða.
Já, svona eru forlögin, að gefa
einum líf en svipta 39 manns lífi.
Þennan hluta af slysinu hefi ég
ekki lengri, en aðdragandann að
því ætla ég að taka fyrir næst.
Felgð Pourquoi pas?
Hér ætla ég að skýra frá til-
drögum þess að skip þetta skyldi
lenda upp á Mýrarskerjum. Þann
15/9 1936 lagði hin glæsta þrí-
mastraða skúta frá Reykjavík í
svo mildu veðri að það blakti
ekki hár á höfði. Það skreið út
úr höfninni á eigin vélarafli, en
skipið hafði litla hjálparvél sem
var um 100 hestöfl, en það þætti
lítið nú til dags fyrir 400 tonna
skip. En seglin voru það eina
sem þeir treystu á. Leiðin sóttist
fljótt, en þegar þeir voru komnir
að Garðskaga var komið sunnan
stórviðri svo hin létta vél vann
ekki á móti. Tóku þeir það ráð
að snúa aftur til Reykjavíkur og
freista þess að ná höfn, þar eð
veðrið óx svoleiðis, að á fáum
mínútum var komið fárviðri, sæ-
rokið svo mikið og myrkur að
nóttu og þar að auki kafasslitr-
ingur svo landsýn var engin. En
samt sigldu þeir um flóann og
vonuðust eftir því að sjá bjarma
af Gróttuvita, en sú von brást.
En reyndar þótti þeim sigl-
ingin orðin nokkuð löng. En þá
sjá þeir vita blússa eitthvað
tvisvar til þrisvar sinnum og
töldu það vera Gróttu og nú var
beygt inn, en rétt á eftir tekur
skipið niðri, en það var ekki
nema einu sinni og nú eru þeir
orðnir ramvilltir því í þessu
skilja þeir ekki, og nú fara seglin
að rifna o gekki hægt að athafna
sig, vélin stöðvuð og skipið rak
undan veðri þangað til það steyt-
ir á öðru skeri, og það svo hart
að nú kemur á það gat, en þá
losna þeir og í því rofar eitt-
hvað til og þeir sjá brimskaflana
allt í kring og einnig sjá þeir
til lands og þá fyrirskipar skip-
stjóri að ankeri sé varpað en
skipið rýkur keðjuna á enda og
þar tók það að sökkva og þar
er hin vota gröf Pourquoi pas?
Hér verða allir að bjarga sér, líf-
belti eru spennt á sig og björg-
unarbátar eru látnir síga, en þeir
fara í mask um leið og þá eru
ekki önnur úrræði en kasta sér
í sjóinn og láta auðnu ráða, en
mannvinurinn Charchot man eft-
ir vini sínum, sem var í búri
niður undir þiljum. Það mátti til
að bjarga honum. Það var grá-
mávur sem gerðist félagi þeirra
um sumarið í búri á þilfari þessu
gaf hann frelsi áður en hann fór
nokkuð að hugsa um sinn hag.
Hér endar reyndar þessi harm-
lega lýsing, en mig langar til að
bæta við smá athugasemd frá
mér, í fyrsta lagi það, að hefðu
þeir aldrei varpað ankeri eru
mikil líkindi fyrir að skipið hefði
rekið upp í rennisléttan sand og
þá allir bjargast, því þetta var
síðasta skerið á leiðinni í land.
Og svo langar mig til að birta
nöfn þeirra sem komu mest við
sögu hér og margt af þessu fólki
sýndi mikla fórnfýsi bæði við leit
að líkum og að reyna að bjarga
því verðmæti, sem rak á fjörur,
sem margt var orðið mikið
skemmt og sumt ónýtt. Þetta fólk
flest hefur alveg hulizt í skugg-
anum. Það er aðeins eitt nafn
Pourquoi pas? i Reykjavíkurhöfn.
Kristján Þórólfsson
sem mest hefur borið á þegar
skráð hefur verið eitthvað um
þetta strand, og það ar mitt nafn,
en ég var aðeins hlekkur í þess-
ari viðburðakeðju. Hér birti ég
nöfnin:
Straumfirði, Guðjón Sigurðs-
son, bóndi, Þórdís Jónasdóttir,
Kristján Þórólfsson og Sigríður
Þorsteinsdóttir. Yogalækur, Gísli
Þorkelsson, bóndi, Gunnar Jóns-
son. Hofsstaðir, Ingibjörg Frið-
geirsdóttir, húsfrú. Álftanes, Har
aldur Bjarnarson, bóndi, Guð-
mundur Stefánsson, Sveinn
Sveinsson, Geir Þorleifssón.
Þetta fólk stóð hétjuvörð að
reyna að bjarga og hlúa að. Og
svo að endingu frá hetjudáð, sem
björgunarsveitin á Akranesi
sýndi með þvi að brjótast í gegn
um brimgarðinn inn á Straum-
fjörð, og það á léttum mótorbát.
Því miður er mér ókunn nöfn
þeirra, aðeins veit ég nafn á for
manni þeim, sem stýrði þessari
litlu skel í gegnum brimgarðinn,
og sýndi þar leikni og kunnáttu.
Hann heitir Þórður Sigurðsson,
aflamaður og harðsnúinn við
öldurót hafsins. Og þetta að lok-
um: Eflum Slysavarnarfélag ís-
lands, allir eitt, hjálpum þeim,
sem í sjávarháska eru. Guð blessi
starf sjómannsins.
Kristján Þórólfsson
frá Straumfirði.
Gonidee — sá eini sem af komst
— og Kristján Þórólfsson, er
bjargaði honum.
að færa í letur. En þó er það sem
ég hef alltaf efst í huga og þakka
mínum Guði fyrir þann styrk er
hann veitti mér við að bjarga
þessum eina manni sem af komst
úr heljargreipum hafsins og það
af hreinni tilviljun, því þó ég sé
engin hetja, þá var það eitthvert
yfirnáttúrlegt afl sem dró mig
fram á fremstu nöf á klettinum
sem maður kom að. En reyndar
varð það mér að falli, því hol-
skeflan hreif mig niður, en um
leið náði ég tökum á honum og
þeim sleppti ég ekki. Brimsogið
bar okkur með ægikrafti, enn í
botn á gjánni. En hvað það var,
sem hélt hlífiskildi yfir okkur,
að við skyldum ekki steinrotast,
það er mér óskiljanlegt. Og á út-
soginu var eina vonin að ná
hangfestu og það tókst mér og
þar hengum við þangað til fjar-
aði undan okkur. En þá var ég
svo þrekaður að ég varð að beita
mig hörku til að forða okkur frá
næsta ólagi og það tókst. Þarna
var ég einn, því fósturfaðir minn
fór til að færa bát, ef það gæti
komið eitthvað að liði. En þarna
er fjarska mikið útfiri, svo það
varð að færa báta eftir útfallinu.
Fjölbreytt og aukin starfsemi
sinfóníuhljómsveitarinnar í vetur
Heimsþekktir listamenn taka þátt í tónleikum
STARFSEMI Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands verður aukin í
vetur. Aðaltónleikaflokknum, 16
tónleikum verður huldið áfram,
en bætt við 6 sunnudagstón-
leikum „af léttara tagi“ og nýj-
um flokki kammertónleika og
fjölgað skólatónleikum í 12 og
þeim skipt í tvo aldursflokka
áheyrenda. Alls verður tónleik-
unum skift í finim flokka sam-
kvæmt tilgangi þeirra.
I A-flokki verða hinir reglu-
legu ásk' ;itartón]eikar annað
hvert fimmtudagskvöld. í B-
flokki verða sunnudagstónleikar
með ýmsu aðgengilegu efni við
flestra hæfi. Sérstokt nýnæmi
verður C-flokkur tónleika, en
þar verða flutt verk, sem eru of
fámenn fyrir reglulega áskrift-
artónleika, en of fjólmenn fyrir
venjulega kammertónleika. Auk
þessa verða tveir serstakir fiokk-
ar fyrir sko'afólk, barnatónleik-
ar og tónteikar fyrir nemendur
æðri skola.
Aðalstjómandi hljómsveitar-
innar verður Bohdan Wodiczko,
en auk has:s munu þeir Páll P.
Pálsson, Ragnar Björnsson og
Dr. Róbert A. Ottósson sjá um
hluta hins umfangsmikla vetrar-
starfs, ásamt þremur erlendum
gestastjórnendum.
Bohdan Wodiczko sagði á
fundi með fréttamönnum i gær,
að hinir nvju sunnudagstónleik-
ar sinfóníuhljómsveitarinnar
gæfu ungu fólki, sem ekki hefði
áður kynnst klassiskri músik,
ágætt tækifæri til þess að hlusta
á létt verk gamalla og ungra
meistara eins og t. d. Bach,
Strauss, Gershwin, Dvorak og
Ravel, og fa þanmg nasasjón af
því, sem sígild tónlist hefur upp
á að bjóða fyiir fólk á öllum
eldri. Þá verða einnig haldnir
skólatónleikar íynr ungt fólk á
aldrinum 6 fil 12 ára, og 16—21
árs. í síðarnefnda aldursflokkn-
um verður lögð áherzla á að
kynna tónveik frá hinum ýmsu
tímabilum tóniistarsögunnar,
allt frá barokktímabilinu til vin-
sællar núcíma tónlistar. Á síð-
ustu hljómieikunum í þessum
aldursflokki verða og leikin
gömul og ný íslenzk tónveHj?
Fjöldi i:\niendra og erlendra
einsöngvara og einleikara munu
Framhald á bls 23.
Utvarpsstjori, Vilhjalmur Þ. Gíslason, ásamt Bohdan Woðiczko,
aðalstjórnanda sinfóníuhljóms veitarinnar. Bohdan er nú að
hefja þriðja starfsár sitt með hljómsveitinni