Morgunblaðið - 08.10.1966, Blaðsíða 21

Laugardagtir 8. október 1968
MORCUNBLAÐIÐ
21
Eliníus Jónsson
frá Ölafsvík
FYRSTA október síðastliðinn
andaðist að Hrafnistu Eliníus
Jónsson 88 áa að aldri.
Eliníus var fæddur 6. apríl 1878
í Borgarholti í Miklaholtshreppi
í Hnappadalssýslu. Foreldrar
hans voru: Jón Jónsson bóndi
og hreppstjóri í Borgarholti og
Þuríður Þorsteinsdóttir. Eliníus
ólst upp í Borgarholti hjá föður
sínum og stjúpu Kristínu Péturs-
dóttur ásamt stórum hópi systlf;-
ina og fóstursystkina. Mun hann
hafa notið góðs atlætis í upp-
vextinum, þótt hann yrði að
vinna hörðum höndum strax frá
bernsku, svo sem títt var á þeim
tímum. Enda minntist hann ávalt
stjúpu sinnar af hlýhug og virð-
ingu.
Er Elinius var enn á unglings-
árum andaðist faðir hans og
heimilið leystist upp. Réðst hann
þá í vinnumennsku. Lítillar
xnenntunar naut hann í æsku
sinni og engrar umfram það, er
sveitabörn nutu á þeim árum.
Ekki undir Eliníus lengi að
vera öðrum háður, því 22 ára
hleypir hann heimdraganum,
flytst til Ólafsvíkur og gerist
þar lausamaður og réðst fljót-
lega í að festa kaup á bát og
gerist formaður og útgerðarmað-
ur.
Lætur að líkum að mörgum
hafi þótt hann færast nokkuð
mikið í fang, er hann ungur og
óreyndur og óvanur sjósókn
tekst á hendur formennslfu í
' verstöð, sem að vísu var fiskisæl
en þekkt að hafnleysu og á opið
haf að sækja.
En Eliníus sýndi brátt að hann
var vandanum vaxinn. Reyndist
hann bæði aflasæll og svo kapps-
fullur um sjósókn að ýmsum
þótti nóg um.
En honum tókst ávalt að sigla
fari sínu heilu í höfn, þó oft væri
teflt á tæpt vað, og aldrei lenti
hann í hrakningum eða varð
fyrir áföllum svo teljandi sé.
Má það þó næstum með ólíkind-
um telja á tuttugu og tveggja
ára ferli í kappsfullu stríði við
úfinn sjó Breiðafjarðar í vetrar-
ham, að etja lítilli bátskel með
seglbleðli og ár ein að vopni.
En fjarri var það Eliníusi að
þakka sér hve vel og giftusam-
lega tókst til í átökunum við
Ægi karl. Næst guði sínum þakk-
aði hann það því hve lánssamur
hann hefði verið í vali sínu á
góðri og samhentri skipshöfn.
Munu þó fæstir þeirra, er nokk-
uð þekkja til verka á opnum
seglbát eins og þá gerðust, geta
varist þeirri hugsun, að nokkru
hljóti þó, ef ekki mestu, að hafa
ráðið æðru- og fumlaus stjórn
handar þeirrar er um stjórnvöl-
inn hélt. Ásamt veðurgleggni og
árvöku auga formannsins. Enda
átti Eliníus alla þessa kosti í rik-
um mæli.
Tveimur árum eftir að Eliníus
fluttist til Ólafsvíkur, eða 29.
mars 1902 kvæntist hann Petrinu
Sigmundsdóttur bónda í Akureyj
um í Helgafellssveit, mikilhæfri
og góðri konu. Eignuðust þau
þrjár dætur, en misstu eina
þeirra á barnsaldri, en tvær
þeirra, Kristín og Aðalheiður lifa
föður sinn, báðar búsettar í
Reykjavík. Konu sína missti
Eliníus 9. júní 1938.
Enda þótt aðalstörf Eliníusar
væru helguð sjósókn og útgerð
um tuttugu og tveggja ára skeið,
var hann þó barn moldarinnar
öðrum þræði. Ræktunarstörf
voru honum alla tíð hugþekk,
enda stundaði hann búskap
lengst af ásamt sjósókninni. Dýra
vinur var hann mikill og fann
sárt til með svöngum munni
jafnt manna sem máleysingja og
stór var sá hópur snjótittlinga,
er hann leitaðist við að ala önn
fyrir í hörku og allsleysi vetrar-
ins.
Eftir 22 ár hætti Eliníus sjó-
mennskunni og gerðist fram-
kvæmdastjóri Kaupfélags Ólafs-
víkur. Mun hann hafa tekist það
starf á hendur fyrir áeggjan séra
Guðmundar Einarssonar. Sýnir
það með öðru hvers álits hann
naut að til hans skyldi leitað.
Ekki hafði hann notið neinnar
menntunar til þess starfs.
En hér fór sem fyrr. Eliníus
reyndist vandanum vaxinn og
hygg ég ,að dómur reynslunnar,
sé sá, er hann lét af því starfi
eftir 25 ár, að hann hafi ávaxt-
að vel það pund, er honum hafði
verið trúað fyrir, þrátt fyrir
kreppu og erfitt árferði lengst'af
þess tímabils, er hann veitti fé-
laginu forstöðu.
Munu eðliskostir hans: foringja-
hæfileikar, mikill sjálfsagi, góð
greind, en þó umfram allt trú-
mennska, hafa orðið honum
drýgst til sigurs.
Ekki eru þó öll störf Eliniusar
hér með talin. Eins og að líkum
lætur hlóðust á hann ýmis fleiri
störf í þágu byggðarlags hans,
þótt fljótt verði hér að fara yfir
sögu. Hann var oddviti Ólafs-
víkur í 15 ár, í sýslunefnd ýmist
sem aðal- eða varamáður í 41 ár,
í stjórn Sparisjóðs Ólafsvíkur í
20 ár og hann var einn af stofn-
endum hraðfrystihúss Ólafsvíkur
og í stjórn þess til dauðadags.
Ennfremur var hann einn af
stofnendum Slysavarnarfélags-
ins, enda mjög annt um gengi
þess og hag alla tíð.
Þau rúmlega 62 ár, sem Eliníus
var búsettur í Ólafsvík, er saga
hans og byggðarlags hans svo
samofin að vart verður saga þess
byggðarlags svo skráð að hans
verði ekki að miklu getið. Hitt
er og víst að um hann hafa oft
blásið ýmsir vindar svo sem
venja er um þá, sem í fylkingar-
brjósti fara.
Hann var stefnufastur baráttu-
maður og hélt fast við þann mál-
stáð, er hann taldi réttan vera,
þó honum hafi sjálfsagt getað
skeikað svo sem öðrum dauðleg-
um mönnum. En trúlegt þykir
mér, að flestir geti verið sam-
mála um, að hann hafi ávallt
sett ofar eigin hag, hag þess
málsstaðar er hann vann fyrir
hverju sinnL
Og enda þótt hann hafi í ýms-
um brýnum lent, hygg ég hann
hafi enga eða fáa óvildarmenn
átt, því hann var í senn, dreng-
lyndur, hreinskiptinn og sáttfús.
Þó Eliníus væri slíkur elju- og
dugnaðarmaður, sem raun ber
vitni, varð hann þó aldrei- ríkur
veraldarvisu. Þó mun hann
jafnan hafa verið fremur veit-
andi en þiggjandi. Hann var hug-
sjónamaður og fagnaði hverju
máli, er hann taldi horfa til heilla
fyrir samtíð og framtíð.
Dagfarsprúður var hann, léttur
og reifur í máli og brá gjarna
fyrir sig græskulausri gaman-
semi.
Um langt árabil þjáðist hann
af mjög kvalafullum sjúkdómi,
en slíkur kjarkmaður var hann
að hann heyrðist sjaldan kvarta
og hvergi sást að það drægi neitt
úr starfsþreki hans né baráttu-
vilja.
Bót þessa meins fékk hann þó
að mestu, er hann sjötugur að
aldri sigldi til Danmerkur og
gekkst þar undir vandasama og
hættulega skurðaðgerð. Þegar
hann var í afturbata eftir þá að-
gerð, var hann eitt sinn á gangi
úti með dóttur sinni, sem hafði
fylgt honum í þessa ferð. Leið
þeirra lá fram hjá rósarunna
einum fögrum. Dóttur hans, sem
hreifst af fegurðinni, verður þá
að orði: „Finnst þér þetta ekki
dásamlegt og finnuöðu ekki þenn
an yndæla ilm, pabbi?“. „Jú“,
svarar gamli maðurinn. „Víst
finn ég hann, en hvað er þetta á
móti gróðurilminum úr moldinni
heima“.
Mér finnst að þessi orð lýsi vel
þessum á svo margan hátt sér-
stæða manni. Hann elskaði gróð-
urmoldina íslenzku, landið sitt
og fólkið, sem byggði það. Því
hafði hann unnið allt og því vildi
hann vinna, meðan líf og kraftar
entust.
Einar Bogason
frá Hringsdal
ÞANN 4. þ.m. andaðist Einar
Bogason frá Hringsdal eftir
skamma legu í sjúkrahúsi hér í
borg, 85 ára að aldri. í dag með-
tekur móðir jörð jarðneskar leif
ar þessa mæta manns, en andinn
fer til Guðs, sem gaf hann.
Einar Bogason var fæddur í
Hringsdal í Ketildalahreppi, Arn-
arfirði, þ. 11. janúar 1881. For-
eldrar hans voru þau hjónin,
Bogi Gíslason, bóndi þar, og fyrri
kona hans, Ragnheiður Árnadótt-
ir. Stóðu að þeim hjónum báðum
sterkir vestfirzkir stofnar,
þrungnir manndómi, þreki og
listræni, en alla þá eiginleika
fékk Einar í ríkum mæli í vöggu-
gjöf.
Þótt Hringsdalur væri engin
fleytisjörð þá var þó búið þar
rausnarbúi af þeim bræðrum,
Eitt af síðustu áhugamálum
sínum heima í Ólafsvik auðnað-
ist honum að sjá veröa að veru-
leika áður en hann fluttist þaðan
alfarinn. En það var að koma
upp minnismerki um fallna,
breiðfirzka sjómenn. Fékk hann
sjómannadagsráð staðarins til
liðs við sig, en óhætt má þó
segja, að drýgstur hafi þáttur
hans í því máli verið. Gerði Guð-
mundur Einarsson frá Miðdal
myndina og sá um uppsetningu
hennar. Minnisvarði þessi stend-
ur í miðju þorpinu, á túni, sem
Eliníus gaf ásamt peningagjöf,
sem þó mun hafa verið gefin af
meiri rausn en getu.
Síðustu árin, sem Eliníus átti
heima í Ólafsvík, dvaldist hann
á heimili frú Láru Bjarnadóttur
og naut þar hins bezta atlætis.
En allra sfðustu árin dvaldist
hann á Hrafnistu og andaðist
þar. Vinir hans fagna því að
hann að síðustu hvíli í mold þess
staðar, er hann vafalaust hefur
unnað mest.
Persónulega þakka ég hinum
látna vini, einlæga vináttu og
órofa tryggð, mér og mínum til
handa.
Blessuð sé minning hans.
Theodór Daníelsson.
ATHUGIÐ!
Þegar miðað er við útbreiðslu
er langtum ódýrara að auglýsa
í Morgunblaðinu en öðrum
blöðum.
Einari Gislasyni og Boga. Arnar-
fjörður var þá gjöfull þeim, sem
fastast sóttu sjóinn, en á því
sviði, sem svo mörgum öðrum,
voru þeir Hringsdalsbræður fyr-
ir öðrum mönnum. Þegar haust-
aði að og eigi var fleytu lengur
hleypt úr naustum, var sezt að
smíðum, því hagleikur var þeim
bræ’ðrum í blóð borinn, enda vel
lærðir á smíði góðmálma og hug-
kvæmir í hæsta máta. Var þvi
jafnan rennt augum til Hrings-
dals, sem höfuðbóls, þar sem
framagjarnir, ungir menn kusu
sér dvöl. Þar var jafnan góður
bókakostur, fjörugt heimilislíf og
reglusemi í hvívetna.
í slikum ranni ólst Einar Boga-
son upp, og þar mótaðist sál hans,
þar tók hann út þroska sinn.
Þótt sjósókn og búskapur væri
á þessum árum rekinn með mikl-
um dugnaði við Arnarfjörð, og
unglingar fengju þar staðgóða
verklega fræðslu í hinum harða
skóla lifs og athafna, var þar
ekki um nein bókleg fræði að
ræða, utan þess, sem heimilin
gátu veitt. Menntasetur voru þar
engin. Séra Sigurður á Rafns-
eyri, faðir forsetans, var löngu
genginn til fe’ðra sinna, en séra
Böðvar Bjarnason, sem lengi hélt
þar uppi unglingafræðslu með á-
gætum, enn ekki kominn. Mennta
þrá Einars Bogasonar varð þvl
ekki fullnægt heima í héraði. Um
tvítugs aldur hleypir hann heim-
draganum, skundar til Möðru-
valla og lýkur þar gagnfræða-
prófi með ágætis einkunn vorið
1902.
Löngun Einars til langskóla- .
náms er sterk, en taugin, sem
tengdi hann við æskuheimili og
æskusveit er enn sterkari. Þar er
svo margt enn óunnið fyrir fram-
tíðina og hina uppvaxandi kyn-
slóð. Því kaus hann sér, að hasla
sér þar völl, og bera ljós mennt-
unar, sem hann varð að sækja í
annað hérað, inn á hvert heimili
í sinni eigin afskektu sveit.
Hann hverfur því heim til for-
eldrahúsanna að loknu námi 1902
og gerist rá’ðsmaður föður síns
á búinu í Hringsdal í næstu fjög-
ur ár, unz hann sjálfur tekur þar
við búi vorið 1906, og býr þar
síðan óslitið til ársins 1944, að
hann af heilsufarsástæðum þeirra
hjóna verður að yfirgefa óðalið
og flytjast til Reykjavíkur, hvar
hann átti heimili síðan til ævi-
loka.
í rúmlega fjóra tugi ára gegn-
ir hann jafnframt barna- og
unglingafræðslu auk margra
trúnaðarstarfa er honum voru
falin í sveit sinni, og öll voru
leyst af hendi með mikilli prýði.
Þótt Einar tæki ekki upp lang-
skólanám, sleit hann aldrei sam-
vistum við menntagyðjuna. Hann
sjálfmenntaði sig með lestri bóka
í stærðfræði og enskri tungu,
og náði þar með viljafestu, iðni
og meðfæddum hæfileikum
undaverðum árangri, og rithönd
hafði hann alla ævi svo fagra,
sem koparstunga væri. Hann
iðkaði einnig mjög ljóðgerð, og
valdi sér ekki auðveldustu efn-
in til meðferðar. Árið 1946 koma
út eftir hann stærðfræðileg
formúluljóð. Eru þau gefin út
á ný 1950 þá aukin og ehdur-
bætt. 1957 koma út eftir hann
landfræðilegar minnisvísur og
1959 stafsetningarljóð. Auk þess
birtist fram á síðasta dægur
ritgerðir og Ijóð eftir hann í
blöðum og tímaritum. Leit Ein-
ar svo á. að traustasta formið
og heppilegasta til að nnema
hin þyngstu fræði, svo að þau
geymdust í huganum alla ævi,
væri ljóðaformið, og taldi að það
form í námi ætti að takast upp
í öllum barnaskólum. Sýnist
þessi sama hugmynd hafa ríkt
hjá séra Valdimar Briem sálma
skáldinu fræga, þegar hann tek-
ur sig til og snýr lærdómskveri
barna í ljóð, úr þurrum frá-
sögnum, sem mörgum reyndist
torvelt að nema og enn tor-
veldara að muna eftir ferming-
una. En það var engum heiglum
hent, að ríma svo að vel færi,
stærðfræðiformúlur, landfræði-
legar minnisvísur og íslenzka
stafsetninng. Má sem dæmi
nefna, að kunnugir menn sögðu
að Guðmundur skólaskáld, sá
mikil ljóðasmiður, hefði getað
af mikilli snilld fært allt í ljóð
milli himins og jarðar, annað
Framhald á bls. 26
JAMES BOND
James Bond
BY IAN FLEMINB
ORAWING BY JOHN McLUSKY

— Jt—
X-
— X- —
Eftii IAN FLEMING
Vopnuð árás! Og ég get ekki hreyft mig
um þumlung í þessu leirbaði.
Allt í lagi, félagi. Hvar er knapinn?
Hvar er Tingaling Bell? í hvaða hólfi?
Engmn má hreyfa sig. Takið þessu ró-
lega og þá verður enginn meiddur.
Feiti maðurinn með grimuna gekk fran^
hjá mínu hólfi og virtist stífna upp. Síðan
hélt hann áfram að hólfi knapans.
Skollinn hafi það! Er þetta ekki Tinga-
ling?
Ég hef ekki gert neitt!