Morgunblaðið - 31.03.1967, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 81. MARZ 1967.
Kolbeinsi GuSmundsson
— fyrrum hreppsstjóri að IJIfljótsvatni
dskar Einarsson
KOLBEINN Guðmundsson. fyrr-
um hreppstjóri að Úlfljótsvatni,
andaðist að heimili sínu Þing-
holtsstræti 26, Reykjavík, laug-
ardaginn 25. marz síðastliðinn,
94 ára að aldri. Útför hans verð-
ur gerð frá Dómkirkjunni í
Reykjavík í dag.
Kolbeinn Guðmundsson var
fæddur að Hlíð í Grafningi 19.
marz árið 1873. Hann var sonur
hjónanna í Hlíð, Guðmundar
Jónssonar frá Sogni í Ölfusi og
Katrínar Grímsdóttur frá
Nesjavöllum í Grafningi, en
kunnugleika skortir mig svo til
að rekja ættir hans að hér verð-
ur það ekki gert.
Kolbeinn ólst upp hjá foreldr-
um sínum í Hlíð og snemma mun
hann þar hafa vanizt við öll al-
geng landbúnaðarstörf svo sem
títt var um flesta bændasyni á
þeim tíma. Lítið var þá um skóla
fyrir börn eða unglinga í sveit-
um landsins og skólalærdóms
naut Kolbeinn ekki, en við nám
var hann í fjóra mánuði hjá séra
ísleifi Gíslasyni, presti í Arnar-
bæli í Ölfusi, sem þá var einnig
þjónandi prestur í Úlfljótsvatns-
sókn í Grafningi.
Mikils mat Kolbeinn alla tíð
og var þakklátur fyrir þá fræðslu
er hann taldi sig á þessum stutta
námstíma hafa fengið hjá séra
ísleifi, sem hann jafnan minntist
með mikilli virðingu. Vafalaust
hefur sú fræðsla einnig orðið hon
um mikil og góð undirstaða að
þeirri sjálfsmenntun, samfara
lífsreynslu, sem gerði hann að
þeim forystumanni og höfðingja
i sveit sinni og sýslufélagi, sem
hann óumdeilanlega var alla sína
búskapartið í Grafningshreppi.
Vorið 1896 tók Kolbeinn við
búi af föður sínum í Hlíð, en
30. maí það ái kvæntist hann
frændkonu sinni Geirlaugu Jó-
hannsdóttur frá Nesjavöllum.
Þau hjónin bjuggu í Hlíð í sjö
ár, en fluttust þaðan að Úlfljóts-
vatni vorið 1903, þar sem þau síð
an bjuggu í 26 ár.
Fljótlega hlóðust á Kolbein
svo að segja öll hin vandasamari
trúnaðar- og félagsmálastörf
sveitarfélagsins að vísu ekki öll
samtímis f upphafi, en hrepp-
stjóri, hreppsnefndaroddviti, for-
t
Astkær eiginmaður minn, fað-
ir okkar, afi og tengdafaðir,
Benedikt Jakobsson,
íþróttakennari,
Bólstaðarhlíð 10,
andaðist miðvikudaginn 29.
marz sL
Gyða ErlendsdöHlr,
böm, tengda- og
bamabörn.
t
Eiginmaður minn,
Tómas Hallgrímsson,
lézt 21. marz síðastliðinn. —
Jarðarförin hefur farið fram.
Margrét 1. Jónsdóttir.
t
Hjartkær móðir okkar
Sigríður Bjarnadóttir,
fyrrv. húsvörður
Miðbæjarskólans,
andaðist 29. marz s.l.
Vilhjálmur Guðjónsson,
Valborg Guðjónsdóttir,
Kjartan Guðjónsson.
maður skólanefndar og sýslu-
nefndarmaður, auk margra ann-
arra trúnaðarstarfa, var hann
fyrir sveit sína um tuttugu ára
skeið. Af sýslunefnd var hann
einnig kjörinn til margra trún-
aðarastarfa fyrir sýslufélagið, svo
sem endurskoðandi allra hrepps-
reikninga og brunabótasjóðs sýsl
unnar, jarðmatsmaður og fleira.
En auk hinna o pinberu trúnaðar
starfa, sem heita mátti að á þeim
tíma væru svo að segja ólaunuð
en tímafrek, m.a. vegna örðugra
samgangna, var Kolbeinn ævin-
lega reiðubúinn að veita sveit-
ungum sínum og öðrum margs
konara aðstoð.
Var það ekki einungis varð-
andi góð ráð við alls konar samn
ingagerðir og vandasamar
ákvarðanir og úrlausnarefni, sem
til hans var leitað, heldur einnig
og engu síður á verklega sviðinu.
Hann var nefnilega einnig þjóð-
hagasmiður bæði á tré og járn,
eins og það var kallað á þeim
tíma, þegar menn þurftu engin
sveinsbréf eða réttindi til að
mega rétta nágrannanum hjálp-
arhönd við hvert það verk, sem
þeim var fært að vinna engu lak
ar en hver annar. Bændurnir
sem bjuggu búum sínum í Grafn
ingshreppi í tíð Kolbeins þar, eru
nú flestir horfnir af sjónarsvið-
inu. Þeir voru yfirleitt hinir ágæt
ustu menn og flestir þeirra mörg
um góðum kostum búnir. Það
var því sízt af neinni illri nauð-
syn að þar var störfum svo hlað-
ið á einn og sama mann, sem
hér hefur lýst verið. Það var ein-
ungis vegna hinna frábæru hæfi-
leika Kolbeins að hann var hinn
sjálfkjömi foringi þeirra í öllum
félagsmálum á meðan hans naut
þar við.
Ég var þá enn ungur að árum,
og vafalaust lítið kunnugur ljóð-
um stórskáldsins Stefáns G.
Stefánssonar, er ég fyrst heyrði
þessa ferskeytlu- hans:
..Löndum var ég læknir minn,
lögfræðingur, prestur,
smiður, kóngur, kennarinn,
kerra, plógur, hestur."
Ég fór að hugsa um þá stór-
brotnu mannlýsingu. sem fram
kemur í þessum fáu orðum
skáldsins og hvernig einn mað-
ur gæti leyft sér að hlaða slíku
lofi á sjálfan sig. Fljótlega kom
mér þó í hug aðeins einn mað-
ur, sem mér fannst að fær væri
til að standa undir þessu öllu, en
það var Kolbeinn á Úlfljótsvatni.
Og enn finnst mér ég ekki hafa
kynnst öðrum líklegri til þess.
Kolbeinn var fjölhæfur gáfu-
maður, prúðmenni í allri fram-
komu en gat verið ákveðinn og
fastur fyrir um skoðanir sínar
ef því var að skipta. Hann mun
þó sjaldan hafa tekið ákvarð-
anir sinar nema að vel athug-
uðu máli. Hann var mikill félags
hyggjumaður og lét sig skipta
svo að segja öll framfaramál
bændastéttarinnar á bús'kaparár-
um sínum.
Þrátt fyrir miklar annir við
hin opinberu félagsmálastörf, sat
Kolbeinn bújarðir sínar með
t
Bróðir okkar,
Guðmundur Jónsson,
bóndi, Brjánsstöðum,
Skeiðum,
sem lézt á sjúkrahúsinu, Sel-
fossi, 23. marz, verður jarð-
sunginn laugardaginn 1. apríl
frá Selfosskirkju. Athöfnin
hefet með húskveðju á heimili
hans kL 1 síðdegis.
Systkini hins látna.
Á SKÍRDAG 23. þ.m. andaðist á
Landspítalanum Vilborg Andrés-
dóttir, Þórsgötu 12 hér í bæ.
Hún var fædd 22. maí 1896 að
Þórisstöðum, Gufudalssveit, Aust
ur-Barðastrandarsýslu og voru
foreldrar hennar hjónin Andrés
Sigurðsson og Guðrún Sigríður
Jónsdóttir.
Það var ekki að skapi Vilborg-
ar að talað væri mikið um allt
það starf er hún innti af hendi
á lífsleiðinni og því síður að
nokkuð um það kæmist á prent
— því hún vann sín góðverk í
kyrrþei. — Við, sem höfum átt
því láni að fagna að kynnast
þessari hugljúfu, hæglátu og
hjartahlýju konu, — lengur eða
skemur eftir því sem leiðir lágu
saman í lífinu, getum ekki látið
hjá líða að þakka henni sam-
verustundirnar. Manni leið ætíð
vel í návist hennar, því frá henni
lágu straumar góðvildar. hjálp-
fýsi og trygglyndis mótað skap-
festu og viljaþrekL Milli henn-
ar og dótturinnar Lydiu Eddu
rikti ástúð svo sem ávalt á sér
stað þegar umhyggjusöm móðir
I orðsins fyllstu merkingu og
góð dóttir eiga hlut að máli. Það
var annað eitthvað meira, sem
þeirra fór á milli, sem kallá má
órjúfandi tryggðábönd. Þær
mœðgur bjuggu alltaf saman, og
þegar Lydia 1962 giftist Jóhanni
E. Óskarssyni og stofnaði sitt
eigið heimiili að Þórsgötu 12
dvaldi Vilborg á heimili þeirra
til dauðadags. Þar naut hún um-
hyggju og hlýju þeirra hjóna,
sem hún kunni vel að meta og
endurgalt. Mikið yndi og ánægju
hafði hún af eldri dótturdóttur-
inni sem ber nafn hennar, en
stutt hafði hún notið þeirrar
yngri er hún var kölluð á braut.
Við óskum þér, kæra vinkona,
fararheilla á þeirri leið, sem þú
nú hefur hafið.
Guð blessi þér heimkomuna.
o. b. e.
prýði. Um síðastliðin aldamót
var það ekki almennt að bænd-
ur væru mikið farnir að vinna
að jarðabótum og sagt var að
sumir hefðu þá enn talið þýfið
í túnum sínum gera þau stærri
og að með því gæfu þau af sér
meira hey. Kolbeinn var ekki
þeirrar skoðunar og bylti því
fljótlega um mestu af þýfinu í
túnum bújarða sinna og mun
hafa verið meðal fyrstu Sunn-
lendinga er notuðu við það, auk
ristuspaðans, hin þá lítt þekktu
þar gaddaherfi Torfa í Ólafsdal.
Mikið verk lagði hann þá einnig
í að gera áveitu á engjar sínar að
Úlfljótsvatni, og var það heldur
ekki algengt á þeim tima. Hann
var meðal fyrstu manna á suður-
landi sem stofnaði og rak silungs
klak, en í Úlfljótsvatni var góð
silungsveiði og ekkert útlit fyrir
ofveiði eða veiðiþurrð á þeim
tíma.
Þá var Kolbeinn einn af stofn-
endum Sláturfélags Suðurlands
og fulltrúi og deildarstjóri sveit-
ar sinnar í þeim félagsskap sem
öðru.
Enn er svo ótalið það menn-
ingarmál, sem Kolbeinn mun
hafa meiri vinnu og baráttu fórn
að fyrir en nokkuð annað, en það
var hið svonefndar „skólamál"
sunnlendinga, sem var mikið
baráttumál á sínum tíma. eink-
um það, hvar sá héraðsskóli, sem
annars flestir hugsandi menn
voru sammála um að nauðsynlegt
væri að stofna, skyldi staðsett-
ur verða. Með samherja sínum,
öðrum þekklum bændahöfðingja,
Böðvari Magnússyni. hreppstjóra
á Laugarvatni, barðist Kolbeinn
Framhald á bls. 11 1
læknir — Minning
HAUSTIÐ 1908 settust 22 nem-
endur í fyrsta bekk Hins il-
menna menntaskóla í Reykja-
vík, 19 piltar og 3 stúlkur. Þetta
mun þá hafa verið fjölmennastt
bekkur i sögu skólans, enda
átti hann eftii að rýrna um
meira en helming áður en kom
að stúdentsprófi. Það má teljast
til tíðinda um bennan hóp, að
enginn úr honum varð berkla-
veikinni að bráð á unga aldri og
enn eru á lífi réttur helmingur
hans eftir 59 ár. Þó höfum við
sem eftir lifum fyrir rokkrum
dögum séð á bak tveimur af bess
um gömlu félögum, en það eru
þeir Óskar Einarsson, sem !ézt
20. þ.m., og Tómas Hallgrímssjn,
sem dó degi seinna, báðir eftir
langa vanheilsu.
Félagslíl var allmikið í þessum
fjölmenna bekk, bæði haft sér-
stakt málfundafélag og skrifað
bekkjarblað. Þó fór svo eins og
jafnan á þessu reki, að ekki
urðu allir jafn samrýmdir.
Felldi ég þegar f byrjun einkum
lag mitt við jafnaldra minn
Bjarna Þorleifsson. sem bæði var
Húnvetningur og nágrannL því
að hann átti heima á BókMöðu-
stíg 2, en ég á Amtmannsstíg 1.
Þessi hugljúfi piltur hvarf þó
brátt úi skóla og andaðist
skömmu síðar vestur á BíldudaL
aðeins 16 ára að aldri. Varð hann
mér og mörgum öðrum harm-
dauðL
Við Óskar Einarsson urðuin
líka brátt samrýmdir, þótt hann
væri tveimur árum eldrL Við
lásum oft saman og einu sinni
bauð hann mér með sér austur
að Bjólu í jólafríi, en slíkar
ferðir voru þá næsta fátíðar hjá
skólafólki. enda ekki um önnur
farartæki en hesta að ræða. Ég
átti á þessum árum mörg spor
heim til hans vestur á Bræðra-
borgarstíg. þar sem hann dvald-
ist öll sín skólaár á ágætu heim-
ili Jóhannesar Magnússonar og
frú Dórotheu konu hans. En
Óskar vandi líka oft komur sín-
ar á Amtmannsstíg 1 og sló þá
tíðum í áflog, eiikum við Sigfús
frænda minn, sem var sterkari
en ég og honurn því maklegri
viðskiptis. Óskar hafði mikið
yndi af því að reyna krafta sína
við aðra og það mun hafa fylgt
honum jafnan, þótt á öðrum svið
um væri síðar meir. Hann var
oft ómyrkur í málL kappsfullur
og óvæginn, ef því var að skipta,
og hefði hann sjálfsagt látið síð-
ar að sér kveða á víðari vett-
vangi en raun varð á, ef heilsa
hefði leyft, og það enda þótt
röddin væri með nokkrum
ágalla. Mun hann að ýmsu leyti
hafa verið líkur föðurbróður
sínum, Eyjólfi „Lands'höfðingja**
í HvammL sem var einræðis-
herra í sveit sinni í 50 ár eða
lengur.
Óskar tók kandidatspróf 1
febrúar 1920, dvaldist nokkurn
tíma við framihaldsnám erlendis,
en settist síðan að sem praktí-
serandi læknir á Eyrarbakka
1921. Um þetta leyti hafði hann
fengið magasár og verið skor-
inn upp við þvL en án viðhlít-
andi árangurs, svo að hann
aldrei heill til skógar. Skipaður
var hann héraðslæknir í Gríms-
neshéraði 1922, en þoldi ekkl
ferðalög á hestbaki i því stóra
héraði, fékk því veitingu fyrir
Flateyrarhéraði og tók við þvl
1926. Frá því varð hann þó að
fá lausn vevna van/heilsu 1936,
Framhald á bls. 11
Kærar þakkir til allra er
minntiust mín með gjöfum,
skeytum og heimsóknum á
Þakka hjartanlega börnum
og tengdabörnum mínum
raúsnarlegar gjafir og fjöl-.
mörgum vinum mínum skeyti
og hlý handtök á 70 ára af-
mælinu. _______
Ingvar Jóhannsson,
Hvitárbakka.
Hjartans þakkir færi ég til
allra barna minna. tengda-
barna, systkina og vina sem
glöddu mig á 80 ára afmæl-
inu 25. marz, með heiMaskeyt-
um, heimsóknum og gjöfum.
Guð blessi ykkur ölL
Nikkólína Eyjólfsdóttir,
Laugardal,
Vestmannaeyjum.
Vilborg Andrésdóttir
sextugsafmæli mínu 13. marz
síðastliðiinn. _____
Sigurbjörn Jakobsson.