Morgunblaðið - 04.05.1968, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. MAÍ 196-8
11
ÞAR SEM KONAN ER VERZLUNARVARA
FERÐAMENN, sem koma til
Afríku, bregða oft upp heillandi
myndum af frjálsu og áhyggju-
lausu lífi hinna frumstæðu þjóð-
flokka, sem byggja þessa fjar-
lægu, sólríku álfu. En þeir, sem
hafa kynnzt fólkinu náið og
skyggnzt undir yfirborðið, verða
þess fljótlega vísir, að líf frum-
stæða fólksins í Afríku er ekki
eintóm paradísartilvera. Það ber
margar byrðar, sýnilegar og ó-
sýnilegar, sem það stynur und-
an. Afríku hefur einmitt verið
lýst svo, að það sé land fólks,
sem beri byrðar. — Kristniboðar
Hreyknir Eþíópíudrengir sýna
þorpsöldungunum skólabækurn-
ar sínar. Fjöldi bama og ungl-
inga sækir skóla og kvöldnám-
skeið kristniboðsins og safnað-
arins í Konsó.
eru í hópi þeirra manna, sem
leitast við að létta á fólkinu þess
um byrðum. Hefur íslenzk kristni
átt hlutdeild í þvi starfi, síðan
kristniboðið hófst í Konsó í
Eþíópíu árið 1954.
Hjónin Katrín Guðlaugsdóttir
og Gísli Arnkelsson standa fyrir
starfinu í Konsó, og er starfið
í miklum vexti. Nú eru um 700
manns í söfnuðinum þar syðra,
og kristin fræðsla fer fram í um
18 þorpum og svo á kristniboðs-
stöðinni sjálfri, og eru trúnemar
margir. Þá vex einnig skólastarf
ið, og njóta rúmlega 2000 nem-
endur kennslu á kvöldnámskeið-
um og í skólum kristniboðsins
og safnaðarins.
Til sjúkraskýlisins leita æ
fleiri sjúklingar, enda sjúkdómar
margir meðal fólksins. Á árinu,
sem leið, voru skráð nöfn 21.758
sjúklinga, fleiri en nokkru sinni
fyrr. Færeyska hjúkrunarkonan
Elsa Jakobsen, veitir sjúkraskýl
inu forstöðu, meðan Ingunn
Gísladóttir er heima í leyfi.
Læknishjónin Áslaug Johnsen
og Jóhannes Ólafsson starfa á
sjúkrahúsi norsku kristniboðs-
stöðvarinnar í Gidole, um 50 km
frá Konsó, og kemur Jóhannes
mánaðarlega til Konsó og fram-
kvæmir skurðaðgerðir. Til Gid-
ole er einnig nýkominn til starfa
Akureyringurinn Skúli Svavars-
son og kona hans, og reykvíska
hjúkrunarkonan Símonetta Brú-
vík er væntanlega þangað, áð-
ur en langt um líður, en þau
hafa um langt skeið lagt stund
á málanám. Allt er þetta fólk
kostað af Kristniboðssamband-
inu.
Húsum fjölgar á kristniboðs-
stöðinni í Konsó, og er nú m.a.
í undirbúningi að reisa tvö
heimavistarhús fyrir skólanem-
endur. Þá aukast þarfir safn-
aðarins í hlutfalli við vaxandi
fjölda þeirra, sem taka trú og
eru skírðir. Er ljóst, að fjár-
þörf kristniboðsins verður meiri
í ár en nokkru sinni fyrr, eða
um og yfir tvær millj. kr., en
allt starfið er borið uppi af
frjálsum framlögum áhugafólks
og annarra, er styðja vilja mál-
efnið.
Hér skal nú brugðið upp nokkr
um svipmyndum, sem lýsá eink-
um kjörum konunnar í svörtu
álfunni.
Barnið má ekki fæðast.
íslenzku kristniboðarnir í Kon
só glíma sífellt við heiðni og
hleypidóma Konsómanna, líkt og
kristniboðar yfirleitt, sem starfa
í heiðnum löndum. Að jafnaði
forðast kristniboðarnir öll af-
skipti af siðum og venjum lands-
búa. Þó ganga þeir þess ekki
duldir, að margir siðir fólksins
eru nátengdir heiðnum átrúnaði
og galdratrú og striða auk þess
oft gegn lífinu sjálfu og allri
mannúð. Þá getur kristniboðan
um verið mikill vandi á höndum.
Boðskapur hans hlýtur að snerta
slíka siði. En forn hefð stendur
djúpum rótum, og ekki er mönn-
um alltaf sársaukalaust, þegar
hróflað er við því, sem gamalt
er, sízt því, sem tengt er trúar-
brögðum.
Og Konsómaðurinn sjálfur, sem
verður kristinn, kemur hér auð-
vitað miklu meira við sögu. Við-
horf hans hljóta að breytast,
enda þarf hann oft að heyja
harða baráttu við umhverfi sitt.
Kristna Konsókonan fer ekki
heldur varhluta af þessari bar-
áttu.
Fyrir alllöngu þurfti ísl.
kristniboðinn í Konsó að sitja
eins konar sáttafund, sem hald-
inn var í þorpi einu allfjarri
kristniboðsstöðinni. Ungur krist-
inn maður hafði nokkrum mán-
uðum áður gengið að eiga kristna
stúlfcu. En svo stóð á fyrir stúlk-
unni, að reglur þjóðflokksins
höfðu bannað henni að ganga
í hjónaband, ekki vegna æsku
hennar, heldur af því að hún
tilheyrði vissu tímaskeiði, sam-
kvæmt flóknum útreikningum
Konsómanna, og á því skeiði
mátti hún ekki giftast. Þessar
fornu reglur ganga þó í ber-
högg við landslög og eru auk
þess í nánum tengslum við djöfla
dýrkun Konsómanna, svo að ungi
maðurinn og stúlkan hans fóru
sínu fram.
Nú verður konan þunguð. Þá
vaknar enn ótti í hugum heið-
ingjanna. Varð kristniboðinn að
lokum að fara á fund hinna
heiðnu þorpsbúa til þess að
reyna að sefa þá, því að þeir
voru jafnvel farnir að hafa í
hótunum við ungu hjónin. Töl-
uðu þeir af mikilli alvöru um
þá vá, sem fyrir dyrum væri,
ef konan fæddi barn sitt í trássi
við ævaforna hefð, og vildu þeir
helzt eyða fóstrinu, en slíkt er •
algengt í Konsó, og raunar
skylda, þegar svona stendur á.
Kristniboðanum tókst þó um síð-
ir að stilla til friðar, og lofuðu
heiðingjarnir eftir mikið þóf að
hafa hægt um sig. Nokkrum mán
uðum síðar ól konan barn sitt,
að vísu ékki í þorpinu sjálfu,
og gekk það allt með eðlilegum
hætti.
Þrettán ára brúður.
Fjölkvæni og sala á konum og
barnungum stúlkum til hjóna-
bands eru vottur þess, hvílík
kjör mörgum Afríkukonum eru
búin. Blaðið Africa Now (útg.
Sudan Interior Mission) sagði
frá því fyrir nokkru, að þrettán
ára stúlka hefði orðið fjórða
eiginkona Alhaji Yakuba Wan-
ka, sonar bankastjóra Lands-
banka Nígeríu. Brúðguminn var
42 ára gamall. Tíu þúsund manns
manns voru viðstaddir brúð-
kaupið. Litla feimna brúðurin
hafði nýlokið barnaskólanámi.
Hún var dóttir forsætisráðherra
Nígeríu. Forsætisráðherrann fór
Hjónabönd eru mjög laus í reipunum víða í Afríku. Fjölkvæni
er algengt, og eiginmenn reka konur sínar að heiman, ef þeir
verða leiðir á þeim. Kristindómurinn veldur gerbyltingn í þeim
efnum eins og öðrum. Myndin er af kristnum brúðhjónum í
Nígeríu.
Kristindómurinn hefur fært þús undum kvenna og barna í Afríku
nýtt líf og nýja von. — Myndin er frá Eþíópíu.
Hýenan var langt komin að flá
af honum höfuðleðrið, en þá var
honum bjargað og komið í hend-
ur norskra lækna. — Líknar-
störf eru drjúgur þáttur i starfi
kristniboðsins. f fyrra komu yf-
ir tuttugu og eitt þúsund manns
á sjúkraskýlið i Konsó.
hér að fornri venju trúbræðra
sinna, er hann gaf dóttur sina
unga að aldri. Telpan hafði „set-
ið í festum", síðan hún var tíu
ára gömul, en þá hafði unnust-
inn greitt tólf til fimm'tán þús.
krónur fyrir hana. Þegar stúlk-
an giftist, hófst nýr kafli í ævi
hennar. Hún vissi, að héðan í
frá yrði hún lokuð inni í kvenna
búrj eiginmanns síns, ásamt þeim
þrem konum hans, sem fyrir
voru.
Konur fyrir kýr.
Það er alsiða í Afríku, að
menn verði að borga fyrir brúði
sína. Brúðkaupið er í raun og
veru brúð—kaup. Enn er gjald-
miðillinn til þeirra hluta víða
kvikfénaður eða ýmis varning-
ur. En nú er sums staðar svo
komið, að ekkert gildir nema
beinharðir peningar. Þegar
heimsstyrjöldinni síðari lauk,
sneru margir Nígeríumenn heim
úr herþjónustu með fullar hend-
ur fjár. Þeir voru sakaðir um
að hleypa brúarverði í Nígeríu
upp úr öllu valdi.
f Kamerún telst það til undan-
tekninga, ef maður getur keypt
sér menntaða brúði fyrir minna
verð en 30—35 þús. kr. f raun
pg veru eru rekin þar viðskipti
með stúlkur handa mönnum, sem
vilja kvænast. Dómarar eru önn
um kafnir við að skera úr mál-
um manna, sem hafa tekið við
fé úr höndum margra vonbiðla
sömu dótturinnar. Ungur maður
með miðlungstekjur getur alls
ekki gert sér vonir um að kvæn-
ast fyrr en hann er kominn á
fertugsaldur.
Blöð í Afríku ræða mjög um
brúðarverð, lobola, og löggjafar
hafa gert misheppnaðar tilraun-
ir til þess að setja reglur um
hámarksverð á brúðum. Jafn-
framt fjölgar þeim ungu mönn-
um, sem neyðast til að bíða ó-
kvæntir, og margar stúlkur
lenda á götunni. Um 80% allra
barna, sem fæðast í lögsagnar-
umdæmi Jóhannesarborgar í
Suður—Afríku, eru óskilgetin.
Dinka heitir þjóðflokkur einn
í Súdan. Ef ungur Dinkamaður
hugsar sér til kvonbæna, verður
hann að útvega sér 20—25 kýr
til þess að borga föður stúlk-
unnar eða fjölskyldu hennar, og
verða ættingjar unga mannsins
einatt að hlaupa undir bagga
með honum. Slík nautgripahjörð
mun kosta um 30—40 þús. kr.,
en það er gífurleg upphæð á
mælikvarða Afríkumanna.
Systrakaup.
Annar þjóðflokkur í Súdan
heitir Kóma Ef Kómamaður legg
ur hug á stúlku og vill eignast
hana, verður hann að gefa vænt-
anlegum mági sínum systur sína.
Nú eiga ekki allir piltarnir syst-
ur, og verða þeir þá að taka
frænkur „að láni“. Skipti—hjóna
bönd af þessu tagi geta auðvit
að brugðið til beggja vona. Það
kemur fyrir, að kristin stúlka er
neydd til þess að eiga heiðinn
mann vegna bróður síns, sem læt
ur hana í skiptum fyrir brúði
sína.
Það bar til, að ung Kómahjón
tóku kristna trú. Þau voru ham-
ingjusöm, og trúin auðgaði líf
þeirra. Þau höfðu á sínum tíma
gifzt á venjulegan hátt. En hitt
hjónabandið, sem til hafði verið
stofnað um leið, vegna skipt-
anna, fór út um þúfur. Þá var
það, að maðurinn, sem skildi,
heimtaði að fá aftur systur sina.
Hann þarfnaðist hennar, svo að
hann mætti gera aðra tilraun til
hjónabands. En nú var systir
hans kristin og hamingjusöm með
manni sínum. Hér þóttu þó krist-
in trú og hamingja ekki skipta
máli. Úr því að annað hjóna-
bandið misheppnaðist, varð að
leysa hitt upp. Ógæfa vofir því
yfir sérhverju heimili í Kóma-
landi.
Fyrir nokkru var ung • kristin
Konsóstúlka á harðahlaupum
grátandi skammt frá ísl. kristni-
boðsstöðinni. Það kom í ljós, að
hún var á flótta undan föður
sínum, en hann ætlaði að neyða
hana til að giftast karli nokkr-
um. Skuldaði faðir hennar karli
þessum fjárupphæð og ætlaði
hann beinHnis að greiða skuld-
ina með dóttur sinni. Tókst
kristniboðunum og öðrum kristn-
um mönnum að koma í veg fyrir,
að stúlkan yrði seld á þennan
hátt.
Fyrst manndráp, siðan brúðkaup
í heiðindómi Eþíópíu eru dæmi
þess, að manndráp verði að fara
á undan hjónabandi. Eitt sinn
hurfu svo til allir karlmenn úr
tveimur eða þremur þorpum, sem
næst eru kristniboðsstöðinni i
Konsó. Konsómaður hafði verið
drepinn, og voru nú allir vopn-
færir karlmenn farnir á vett-
vang til þess að leita morðingj-
ans. Það var vitað mál, að hér
hafði Gúdsímaður verið á ferð-
inni. Gudsí er einn af mörgum
þjóðflokkum Eþíópíu og ná-
granni Konsómanna. Ástæðan
fyrir mannvígi þessu var sú, að
meðal Gúdsímanna ríkir súhefð,
að karlmaður, sem vill kvænast,
verður að leggja ljón að velli
— eða mann, áður en hann fær
að taka sér konu. Hafa Konsó-
menn oft fengið að kenna á þess
um grimmilega sið. Sennilega býr
hér undir sú trú, að vegandinn
og jafnvel konuefnið hljóti eitt-
hvað af krafti fórnarlambsins.
En einnig má telja víst, að hjá-
trú og ótti við illa anda ráði *•
gerðum Gúdsímanna. Þeir eru
Framhald á bls. 22
Súdanstúlkan er þakin örum um
andlit og brjóst — til skrauts.
Hringir hanga í eyrum, nefi og
vörum. Vonbiðlar hennar hafa
gefið henni armböndin. Sá, sem
hreppir hana, verður að gjalda
föður hennar 20—25 kýr, en það
er offjár á mælikvarða Afríku-
búa.
— Svipmyndir frá Afríku