Morgunblaðið - 25.09.1969, Blaðsíða 25

MORGUNRLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2ö. SEPT. 1069
25
- UNGLINGASTIGIÐ
Framhald af bls. 23
þótt ekki væri nema í eldri deild
barnaskóla, þá kæmi það ekki
flatt upp á nemendur að fá sér-
greinakennara í gagnfræðaskól-
um.
Barnakennarar verða eins og
aðrir menn að horfast í augu
við staðreyndir og viðurkenna,
að það er eins og að byggja loft-
kastala á jörðu niðri að ætla sér
annað form á röðun í bekk en
það, sem námsgeta segir til um.
Eins og nú standa sakir, er ill-
fært að fylgja þeirri reglu
í 7 ára deildum, af því að enn
þá er sáralítið mark takandi á
skólaþroskaprófum við röðun í
bekkjardeildir. Nauðsynlegt er
þó að hafa hliðsjón af þeim að
svo miklu leyti, sem unnt er, og
finna verður ráð til að sein-
þroska nemendur dragist ekki
afbuir úr jafnöldruim sínum, án
þess að námstregða hinna fyrr-
nefndu verði hinum duglegri fjöt
ur um fót á námsbrautinni.
Upp úr 9 ára bekk áttu nem-
endur að taka próf og standast
lágmarkskröfur, eins og segir í
43. gr. laga um fræðslu barna,
en þá grein börðu barnalkennar-
ar sjálfir í gegn vegna óánægju
með ríkjandi ástand. Greinin
orðast svo:
Barn, sem flyzt úr ynigiri
deild í eldri deild, skal vera
sæmilega læst, geta skrifað ein-
föld orð skýrt og hreinlega, hafa
náð nokkurri leikni í meðferð
eins konar talna og kunna skil á
algengustu fyrirbrigðum, sem
koma fyrir í nánasta umhverfi
þess. í prófreglugerð skal tekið
fram, hvernig þessar lágmarks-
kröfur skulu metnar í einkunn-
uirri“.
Alkunna er, að aldrei hefur
verið farið eftir þessu ákvæði
og prófreglugerð virðist engin
til. Þennan trassaskap ber vissu
lega að harma, því að sé nokk
urs staðar á barnafræðslustigi
nauðsynlegt að seinka nemanda
á námbsrautinni, þá er það ein-
mitt, ef hann stenzt ekki til-
teknar lágmarkskröfur í lestri,
skrift, reikningi og átthagafræði
upp úr 9 ára bekk, einkum hin-
um fyrst töldu, áður en hann
leggur á brattann í erfiðara bók
námi. Þetta próf ætti a.m.k. að
vera staðlað próf í öllum grein-
unum fjórum. Hins vegar hefur
reynslan leitt í ljós, að óraun-
hæft er að láta nemanda sitja
aftur í 12 ára bekk. Virðist fullt
eins heillavænlegt, ef ekki heilla-
vænlegast, að hann setjist í 1.
bekk gagnfræðaskóla, að þvi til
skyldu þó, að námsefni hans þar
sé þegar í upphafi skipulagt sem
3ja vetra unglinganám. Með þvi
að „fall hyrfi úr sögunni á
þessu prófi úr 12 ára bekk mætti
herða mjög verulega prófkröf-
ur og einkunnagjöf. Þannig að
prófið hefði forsagnargildi um
getu nemanda til að setjast
í bekk við sitt hæfi í gagnfræða-
skóla. Jafnframt væri nauðsyn-
legt, að aldursflokkaprófin á
barnafræðslustigi hættu að vera
börnum til skaða og foreldrum
til skapraunar.
Prófið úr 12 ára bekk barna-
skóla heitir, sem kunnugt er,
barnapróf. Eftir þessa breyt-
ingu væri raunhæfara að kalla
prófið úr 9 ára bekk barnapróf
og hitt aðeins burtfararpróf úr
barnaskóla. Eins og áður sagði
ætti barnaprófið úr 9 ára bekk
a.m.k. að vera staðlað. Hins veg
ar ætti burtfararprófið í mesta
lagi að vera staðlað, eins og
unglingaprófið.
Loks verður ekki lengur und
an því vikizt að afnema forrétt-
indastöðu Kvennaskólans 1
Reykjavík. Óþarft ætti að vera
að rekja sögu þess máls, en nú
er það á því þróunarstigi, að
þessi skóli hefur þann rétt, eða
aðstöðu, að geta valið sjálfur til
tekinn hóp stúlkna úr barnaskól
um Reykjavíkur og nágrennis.
Auðvitað velur hann aðeins dug
legustu stúlkurnar á barnaprófi,
með þeim afleiðingum að því er
virðist, að barnakennarar kepp
ast um það hver um annan þver-
an að spenna barnaprófseink
unnir eins hátt upp eftir skalan-
um og unnt er. A.m.k. er von-
laust að ætla gagnfræðaskólum
að raða nemendum í bekkjar-
deildir eftir þessum einkunnum.
í þessu sambandi getur hin fé-
lagslega hlið kvennaskólamálsins
legið milli hluta. Hér skiptir
mestu, að þessi skóli torveldi
ekki, að mark verði takandi á
burtfararprófi úr barnaskóla.
— III —
Þá er loks komið að þeim
þætti, sem fjallar um gildi hins
endurskipulagða unglinganáms
fyrir framhaldsnám. Um það atr
iði skal ekki farið mörgum orð-
um, en bent á meðfylgjandi
mynd af tillögu um hugsanlegt
skólalkierfi etfir að vitað væri,
hvar unglingastigið ætti heima
og eftir að viðunandi lausn væri
fengin á vandamálum barna- og
unglingastigs.
Rétt er að taka það fram
strax, að nokkrir nemendur
mundu eftir sem áður einungis
ljúka unglinganámi en ekki unigl
ing.aprófi, þótt allar tillögur,
sem hér hafa verið nefndar,
kæmust í framkvæmd. Samt sem
áður héldu þeir fullum mann-
réttindum, þ.e.a.s. þótt þeri færu
út á hinn almenna vinnumark-
að, bæri samfélaginu að tryggja
þeim aðgang að lengri og styttri
námskeiðum við þeirra hæfi og
gjarnan í samráði við vinnuveit
endur þeirra. Á hinn bóginn
kæmist enginn í 3. bekk mið-
skóla, þ.e. landsprófsdeild, án
þess að hafa náð tilskilinni að-
alei'ntaunn á unglingaprófi. Þang
að væri enginn skyldugur til að
fara, nema því aðeins hann hygsgð
ist ljúka landsprófi, sem veitti
honum rétt til framhaldsnáms.
einnig verið frá eldri tima.
Þeir skólar, sem tækju við
neimendum eftir ljindspróf, yrðu
sjálfir að ákveða, eða a.m.k. að
taka þátt í að ákveða, forsagn-
argildi prófsins, að því er hvern
um sig varðaði. Þetta á við um
menntaskóla, kennaraskóla og
síðast en ekki sízt á það við hið
raunverulega gagnfræðanám
framtíðarinnar, sem yrði sér-
greint nám. 4. bekkur gagnfræða
skóla færi sömu leiðina og hinn
,,almenni“ 3. bekkur. f hans stað
kæmi 1. bekkur sérnáms, sem
greindist í ólíkar námsbraut-
ir, líkt og í lærdómsdeild mennta
skóla. Jafnvel væri hugsanlegt
með tíð og tíma að færa mik-
inn hluta námsefnis í núv. 3.
bekk menntaskóla niður í lands-
prófsdeild, en hafa ber hugfast,
að verulegt átak er nauðsynlegt
á lægri skólastigum, áður en slíkt
getur gerzt. Þá yrði stúdents-
próf tekið ári fyrr en nú er gert.
Að lokum er nauðsynlegt að
leggja áherzlu á þá æskilegu
meginreglu, að hver námsáfangi
sé þrjú ár (sbr. mynd). Sé rað-
að í bekkjardeildir eftir náms-
getu, fær hver einstaklingur að
njóta sín í hinum samstæða hóp,
likt og hann mun gera í sínum
hóp í daglegu starfi, þegar út í
lífið kemur. Til þess að skólan-
um takist að fullnægja félags-
legri þörf nemandans má skóla-
samfélagið ekki verða í hans
augum að eins konar fjarstýrðu
bákni vegna fjölmennis og mis-
munandi aldursþroska nemenda.
Hámarksfjöldi árganga á mótun
arskeiði innan vébanda sömu
stofnunar ætti að vera sex ár,
helzt hvorki fleiri né færri en
þrjú ár.
— IV —
Meginniðurstöður þessa máls
skulu nú dregnar saman: Allar
tilraunir til að hefja endurreisn
gagnfræðaprófs eru dæmdar til
að mistakast, ef ekkert raunhæft
er gert á lægri skólastigum.
Brýnasta verkefnið ©r endur-
skipulagning unglingastigs, en
einnig þarf að huga betur að
barnafræðslustigi, að ógleymd
um megintilgangi landsprófs mið
skóla. Miðað við fjármál ríkis
og sveitarfélaga á íslandi, kenn
aramenntun, húsakost og aðrar
ytri aðstæður er nauðsynlegt að
hafa hliðsjón af eftirfarandi atr
iðum, ef menn vilja í alvöru hefj
ast handa:
1. Nauðsynlegt er að raða
allar bekkjardeildir á unglinga
Ef miðskólaprófið, þ.e. lands- sti^ eftir námsgetu. Óhjákæmi
próf, ætti að gegna því hlut-
verki, sem því var upphaflega
legt er, að lögfesta verði heim-
ild fyrir því, að skipuleggja
megi unglinganám seinfærustu
þeirra gerðar. öllum sé áfram
skylt að Ijúka unigliniganámi, og
öllum þeim, er standast fullgilt
unglingapróf sé heimilt að setj-
ast í 3. bekk miðskóla, er í dag-
legu táli gengur undir nafninu
„landsprófsdeild, en tæki nokkr
um breytingum frá því, sem nú
er.
2. Samræma þarf unglingapróf
innan hvers skóla og gera verð-
ur þær kröfur, að prófið hafi
forsagnargildi um hæfni nem-
enda til að setjast í 3. bekk mið
skóla (landspróf).
3. Til þess að ákveða megi
þegar eftir próf úr 12 ára bekk
hefja 2ja eða 3ja ára unglinga-
(6. bekk), hvort nemandi skuli
nám, er nauðsynlegt að endur-
Skoða kennslutilhögun, prófkröf-
ur og einkunnagjöf á barn»
fræðslustigi og eftirfarandi
grundvallaratriði höfð í huga:
a) Stoafnt verði maiiikviist að
því að skólaþroskapróf nái til
gangi síwum, og reynt eftir föng
um að sjá svo um, að seinfær-
ir nemendur í yngri deild draig-
ist ekki aftour úr jafnöldruim sín-
um. í prófreglugerð þarf að
setja skýr ákvæði um lágmarks
kröfur í lestri, skrift, stærð-
fræði og áttoha'gafræði til inn-
göngu í eldri deild. Aldurs-
flakkapröf verði afnumin.
b) Þegar í 7 ára bsfck starfi
tveir bóknámskennarar í hverri
bekkjardeild og sérgreina
kennsla aukist síðan stig af stigi,
og það verði meginreglan sú að
raða í deildir eftir nám®getu.
d) Falleinkunn á prófi úr 12
ára bekk (núyerandi barnapr.)
verði afwumin, en samt megi
hafa niðurstöður þess prófs til
viðmiðunar við röðun nerwenda í
1. bekk gagnfræðaskól. Afnum-
in verði forréttindaðstaða
Kvewnaskólans í Reykjavík.
4. Nokkrar breytingar þarf að
gera á landsprófi miðskóla, en
„almennur“ 3. bekkur hverfi úr
sögunni. Fjölga þarf nármsgrein-
um til landsprófs og prófa
„kjarna" og valgreinum. Að
höfðu samráði við þá skóla, sem
taka við nemendum eftir lands-
próf verði í reglugerð sett
ákvæði um lágmarkskröfur, þar
sem þes verði gætt að auika for
sagnargildi prófsins um náms
hæfni wemenda til að hefja sér-
greinanám gagnfræðastigs.
5. Skipting í bóknáms- og
verknámisdeildir að loknu núver
andi barnaprófi (úr 12 ára
bekk) er óraumhæf, enda hefur
hún víðast hvar ekki verið tek-
in til greima. Greining náms-
brauta hefjist hins vegar eftir
landspróf (miðskóla) (sbr. 1.
lið). 4. bs'kkur bóknáms í núver
andi mynd hverfi. í hans stað
komi 1. bakkur sérnáms, er grein
ist í menntoadeild, verzlunar
deild, félagsfræðideild, iðnfræði
deild og e.t.v. fleiri. Uokapróf
verði tekið úr 3. bekk sérnáms.
6. Telja verður það æskilega
meginreglu, að hver námsáfamgi
sé 3 ár (sbr. mywd). Barma-
fræðslustig skiptist, eins og nú,
í ymgri og eldri deild, alls 6 ár,
og gagnfræðastig skiptist fram-
vegis í unglingastig, sem lyki
með landsprófi, og sérnám gagn
fræðastigs, er lyki með gagn-
fræðaprófi, alls 6 ár.
— V.—
Það er kunnara en frá þurfi
að segja ,að íslenzkar Skólarann
sóknir eru enn á berwskuskeiði.
Atohuganir á borð við þær, sem
hér hefur verið lýst, styðjasit því
einkum og sér í lagi við per-
sónulega reynslu af fræðski-
löggjöf í framkvæmd. Ályktan-
ir eru dregnar af raunveruleg-
um, næstum áþreifanlegum stað
reyndum í ytri og innri gerð ís-
lenzikra skóla, en niðurstöðurnar
verða naumast annað en tilgát-
ur á uimræðustigi. Samt er mönn
um nauðugur einn kostur að
byggja úrbótatillögur á þessum
veika grundvelli, svo og á þeirri
trú, að þær séu framkvæman-
legár við íslenzkar aðstæður í
nútíð og náninni framtið.
Sáralitlar breyti'nigax þyrfti
að gera á núgildandi fræðslu-
lögum, til þess að hrinda hætti
þesum tillögum í framkvæmd,
en auðvitað spillti það emgu, að
framtaksöm fræðslumálastjóm
og kjarkmi'kið kennaralið hefði
verkið á hendi. Sumt kynni að
valda sársauka í fyrstu, eins og
gengur, en lagður yrði grund-
völliur að skól'a, sem þjónaði til-
gangi sínium. Og brátt mundu
allir wemendur, ekk sízt ungling
ar, sjá og skilja, að skólaganga
þarf ekki að vera ráðleysisrangl
um mislawgar blindgötur, held-
ur markviss sókn á námsbraut,
sam liggur út í lífið. Nemend-
ur, foreldrar, landslýður allur
mundi fyllast virðin.gu og þökk,
og trausti á mönnum, sem vildu,
þorðu og kunnu að haga störf-
um sínium í samræmi við eðli,
þarfir og þroska barna, ungl-
iwga og uinigmeninia við erfiðar
en óumflýjanlegar aðstæður.
í júní 1969 ,
Ólafur Jens Pétursson.
ætlað, þyrfti fyrst að auka
„breidd þess“. Það gæti m.a.
gerzt á þann hátt að skylda alla
landsprófsnemendur til að taka
próf í nokkrum aðalgreinum
(„kjarna) og valgreinum. Þess-
ar valgreinar væru t.d. handa-
vinna, teiknun, vélritun, frum-
atriði bókfærslu eða íslenzk fé-
lagsfræði og saga þjóðarinnar
frá 1918, svo að einhverjar séu
nefndar. Nemandi „ætti ekki
iwni“ neinar eiwkunnir frá fyrri
tíð, t.d. frá unglingaprófi. Próf-
ið væri sem sé úttekt á kunn-
áttu og leikni, sem nemandinn
hefði tileinkað sér fram að lands
prófi, en aðeins prófað í þeim
greinum, sem hann lærði þann
vetur, þótt námsefni í þeim gæti
Bedford vörubíll
'68 model, mótorlaus með krana og spili og 5 ný dekk.
Til sölu og sýnis í Örfirisey á föstudag. Sími 17899 milli
kl. 1—7 e.h.
Bíll óskast
árgerð '66 — '69 5—6 manna 2ja dyra t. d. Falcon, Taunus.
Útborgun 140—150 þús.
Uppl. í síma 36640 á skrifstofutíma og 35623 eftir kl. 19.
Innritun nýrra
nemenda
Kennsla hefst mánudaginn 6. október.
REYKJ.AVlK:
Símar 2 03 45 og 1 01 18 kl. 10—12
og 1—7 daglega.
ÁRBÆJARHVERFI:
Kennum börnum og unglingum í gamla
barnaskólanum.
Innritun í sima 3 81 26 kl 10—12 og
og 1—7 daglega.
KÓPAVOGUR:
Sími 3 81 26 kl. 10—12 og 1—7 dag-
lega.
HAFIMARFJÖRÐUR:
Sími 1 01 18 kl. 10—12 og 1—7 dag-
lega.
KEFLAViK:
Sími 2062 kl. 3—7 daglega.