14 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVTKUDAGUR 14. OKTÓBBR 1970 P*?gttitM<&ft Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Ritstjórnarfulltrúi Fréttastjórj Auglýsingastjórí Ritstjóm og afgreiðsla Auglýsingar Áskriftargjald 165.00 kr. f lausasölu hf. Arvakur, Reykjavik. Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen. Eyjórfur Konráð Jónsson. Þorbjöm Guðmundsson. Björn Jóhannsson. Ami Garðar Kristinsson. Aðalstræti 6. Sími 10-100. Aðalstraeti 6. Sími 22-4-80. á mánuði 'mnarriands. 10,00 kr. eintakið. FJÁRLAGAFRUMVARP 1971 IjVumvarp til fjáriaga fyrir * árið 1971 var lagt fram á Alþingi í fyrradag. Fyrirsjá- anlegt er að vísu, að þetta fjáriagafrumvarp á eftir að taka verulegum breytingum í meðferð Alþingis. Ekki reynd ist uinint að gera í þessu frum- varpi ráð fyrir hugsanlegum launahækkunum ríkisstarfs- manna vegna þeirra kjara- • samniniga, sem nú standa yfir. Þá var beldur ekki hægt að taka mið af væntanlegum ráð stöfunum til þess að hafa hemil á verðfoólguþróuninni, þar sem ákvarðanir hala ekki verið teknar í því efni. Lo-ks var heldur ekki kleift að taka tillit til aðstoðar við bændur vegna harðinda og erfiðs ár- ferðis. Alþingi verður því að gera nauðsynlegar breytingar á fjárlagafrumvarpinu vegna þessara þriggja þátta. Það sem fyrst og fremst vekur athygli í þessu fjár- lagafrumvarpi er fyrirsjáan- leg mikil útgjaldaaukning ríkissjóðs á næsta ári og nem ur hún 22,6%. Meginástæðan ryrir þessari miklu útgjalda- aukningu eru launahækkanir . í iandinu. í greinargerð fyrir frumvairpinu segir, að launa- hækkanir valdi beinlínis um þriðjungi af útgjaldaaukning unni og óbeint meginhluta ai'lrar auknimgar útgjalda, svo sem hækkun almanna- trygginga og venjulegra rekstrarliða en þessir þættir hækka mjög vegna hækkandi iauna í landinu. Til marks um þá miklu hækkun, sem nú er fyrirsjáanlegt að verður á launaútgjöldum ríkissjóðs er sú staðreynd, að í frumvarp- inu er gert ráð fyrir, að út- gjöld af þesisum sökum hækki - um 42,4% á árinu 1971 miðað við yfirstandandi ár. í fjár- lagafrumvarpinu er sérstak- ur kostnaðarliður vegna vísi- töluhækkana á launum á næsta ári, og er gert ráð fyr- ir 150 milljónum króna vegna þeirra. En samtals hækka út- gjöld vegna launahækkana á yfirstandandi ári og vísitölu- hækkana á næsta ári um 580 miiljónir króna. Hefur þá ekki verið gert ráð fyrir hugs aniegum hækkunum á laun- um ríkisstarfsmanna á næst- unni. Jafnhliða því, siem útgjöld ríkissjóðs hækka af þessum ástæðum hefur verið lögð rík áherzla á að halda öðrum út- gjöldum í skefjum. Fjár- beiðnir einstakra ríkisstofn- ana voru mjög skornar niður við gerð fjárlagafrumvarps- ins en að sjállf&ögðu verða taluverðar hækkanir á lög- ákveðnum útgjöldum. Fram- lög til aimannatrygginga hækka verulega eða um 360 milljónir. Af þeirri upphæð er um 135 milljónum varíð til lífeyri&tiygginga og um 200 milljónum til sjukratrygg- imga. Eins og áður eru trygg- ingamál og fræðslumál stærstu útgjaldaliðir ríkis- sjóðs. Um 27,3% af útgjöld- um ríkissjóðs ganiga til trygg- ingamála og rúmlega 17% til fræðslumáia. Þess má geta, að framlög tii skóilabygginga eru aukin um 70 milljónir króna og framlög til Lána- sjóðs Menzkra némsmanna hækka um 33 milljónir, sem er veruleg hæikkun. í fjáriagafrumvarpinu er gert ráð fyrir 30 milljón kr. framlagi til togaralána vegna kaupa á nýjum skuttogurum. En í framkvæmda- og f járöfl- unaráætlun ársins 1971, sem fylgir fjáirlagafrumvarpinu er gert ráð fyrir, að nær 200 milljón króna eriendu láni verði varið til hraðbrautar- gerðar og kaupa á viðhalds- vólum vegna veganna. Fjár- lagafrumvarpið fyrir árið 1971 ber merki þess þenslu- áistands í kaupgjalds- og verð- lagsmálum, sem nú ríkir í landinu en það er eitt veiga- mesta verkefni Alþingis að ná tökum á því ástandi og hægja á verðbólguþróuninni. Rithöfundasjóður Islands T>ithöfundasjóður íslands *» hefur nú starfað í þrjú ár og á því tímabili hefur hann veitt 13 rithofundum viðurkenningairlaun, að upp- ' hæð rúmlega 1,6 milljónir króna. Að liðnu þríggja ára tímabili verða þátta&kil í starfi Rithöfundasjóðsins. Hann mun nú hefja greiðsilur vegna útlána á bókurm rit- höfunda í almenningsbóka- söfnum, en sá þáttur starfs- ins hefur verið undirbúinn um nakkurt sikeið. Jafnframt því mun Rithofundasjóðurinn að sjálfsögðu halda áfram að veita viðurkenningarlaun til einstakra rithöfunda eins og gert hefur verið sl. þrjú ár. Þá er einnig í bígerð að veita ísllenzkum rithöfundi sérstak- an styrk til dvalar í öðru nor- rænu landi. Menntamálaráðuneytið hef ur nýlega skipað nefnd til þess að endurskoða lög um menningarbókasöfn en jafn- framt er nefndinni falið að gera tilllögur um kaup ríkis- ins á ákveðnum eintakafjölda bóka til handa almennings- bókasöfnum. Af hálfu rithöf- unda hefur komið fram sú Moby Dick hjá Al- menna bókaf élaginu MORGUNBLAÐINU hefiuir bcxr- izt eftinfiaæiainidi fréttotilkiyinin- ing frá Almieninia bólkiafélaigiinu þar sem fiallaíð er uim niýút- ikxjomnia bók félaigisdmis, Moibý Dick, sem, einis og kuinirnuigt er, er eitt <at£ miedigtiariaveirkiuim hieimisibólk- mieninitaininia: „Kamiin er út hjá Akn/eninia boka félaigiiniu skiáldaaigiaii Mobý Dick í ísfenzkri þýðinlglu eftir Júlíus Harvisiteen. Er hér uim að ræða eitt stænsta skáldritið, aem fé- laigið hefur kiomilð á framfæri við iesemdiur síinia, oig tvímæla- lamst iþiaið, siem er 'þeirra fræg- ast. Mobý Dick hiefur lemigi átt fast sæti í bóbafloktouim, sem birta fremisifcu skláldsögiur heims, og ihiefur enigiinin borið brig@ur á, aið þiar eilgi hiairan hieimia. Samt vill srvo til, að fá eðia einigiiin þaiu verk, siem heimsibókmeininitasiag- am kamin deiii á, hafa átt sér jafnávæmit örlög sem þessi skáld- saiga. Höfumidur hemmar, Herman Melvill© (1819--h1®91), var bainida rfebur oig hafði á umiga aldri igietið sér fraagð fyrir fyrstu bækiur siiniar, em mieð Mbbý Dick, sem hamm skrifiaiði þrítuigiur, var í raium liofcið fraimiaferli bamis — í lifamida iífi. B'ókimmi var tekilð atf fádæma skilniiinigs'leysi og fjlömtíu áiruim síðar, þagar Mel- ville lézrt, fiestum gleymdiur, ór- aði víst enigam fyrir því, að þessi saimia sagia miumidi aið mnanmsialdri liðnium skiipa homium á bekk með stærstiu öndvegishöfuodium allra tíma. Það var fynst eftir 1919, að aiugiu mammia opniuðanst fyrir þessu mikla skiáldiverki, en allt fré þeirri stunid heflur það farið ó- slitnia sdigurför um heimimm og selzt í milljónium eintaka. I>ær bœfcur og ritgerfðir, sem Skrifað- ar hiatfa verið um höfuinidimn og Verk banis, eru flieÍTii en tölu vertði á kiomið, og vart mum mafcfcurt það sfcáldivierik síðari tíma, sem oftar sé vitmiaið til í bókmiemmitaleigum umræ'ðum en Mobý Dick. Ber þar m.a. til, hversu þetta einstæða sfcáldiverk er, þrátt fyrir eintfaldieik himm- air ytri fráiS'agmiar, margislumigið að stól oig líkiiinigamiáili, j.afnframt því s&m það í sanm miútímiaieigt að bygginigu og með fornleigu yfir- bragði, oft ærið stórskormu, sem leiðir hugann að Hómier, íslenid- ingiasöiguinium og Gamla testa- miemtinu. „Öninur eins bók hiefur aidrei verilð skrifuð og mum aldpei verða skrifuið", varð víð- kummuim gagmirýmianida brezkum að orði, er hanin lais Mobý Dick í fyrista siimm. Þaið er iþví ektoi vomum fyrr, að þessi staáldsaga toemur út á ísil'enzkiu. Júlíus Havsiteen, sýslu- maður, varðd um árabil tóm- stundum símum til að þýða bana og lauk verkinu noikkru fyrir anidlát sitt. Er auðiséð, alð hann Júlíus Havsteen hefur kumniaið vel saminieyti við hinar sfcap'sterku persóinur skáld- sögummiar, sem heyja örlagiabar- áttu sínia við iranri og ytri métt- arvöld, mitt í máttuigri eimsemd hininia óravíðu hieiirnsibafa, sem í frásiöginiinmi af Mofoý Dick tákn- ar eigi aðeimis mikilfenglieigt at- burðiasrvið, heldur sjálfstæðia verfíild, siem ýmisit er ágmþrumg- in tíða hedllandi. Bótoin er 478 bls. í stóru broti, sett og prentuð í Prenitsmiðj- ummd Odida og bundim í Félags- bóklbanidimu. Torfi Jónisstom gerði kiápuma." Bók um skáldverk Halldórs Laxness NÝLEGA kom út hjá Máli og rmenninigu bók uim skáldverk Halldórs Laxness frá Sölku Völku til Gerplu. HötfumdurimTi er Peter Haliberig, en hér er um að ræða fyrra binidi vertos, siem miefimist Hús stoáldsiinis. Helgi J. Halldórsson ísilen'Zkaiðd. í flormiála segir Peter Hall- beng: „Þeigar ág hef leyflt mér atS takia þetta bókarheiti að láni frá Halldóri Laxniess sem titil á riti (Stoaldems huis, 11956) um hanis eigiin verfc, er það huigisiað sem sklírisfcotun til hinis miann- Ólaf ur Sigurðsson: Kvikmyndir Tónahíú: SJÖ HETJUR MEÐ BYSSUR (Guns of the Magnificent Seven) Þessi myrad er enm eitt dæmið um það, að gleta aldrei hœtit því, sem sæimilega gienigur eimu sdmmi. Með Yul Brynmier voru geríSar tvær mymdlr um „tihe Magmdfi- cent Seven". Hér toemuir sú þriðijia mieð miýjum leifcuirum. Þetta er því eims komiar „fræmkia tenigdasianiar Frtankenisteinis". Myndin sagir frá fnelsisbaráttu Mexikiamia á mítjlámidiu öld. Eiigia þieir í vök að verjiasit og þurfla mjög á leiðtoiga sínum að haldB, en Ihianin er lokaður imni í famigelsi. Fá þeir byssuibófa frá B'anidarífcjuinuim til að hjálpa sér. Er sá fullur trega yfir atvininiu- horflum byssubófla og telur þá vera hverflandi isitotfm, líkt og vís- uinidinn og gieirfluig'linin. Tetour hamm starfiið -að sér og safmiar að sér sex báfuim til viðbótar. Framhuld á bls. 16 Halldór Laxness laga oig tátoniræwa gildis stoáld- sagnia hanis. Ósvitoim ísilemzik ein- kienini öð'last bjá hionium algilda merkimigiu. íslemzkt fiskiþorp eða ils'lemzjkur bómdalbær enduirspagl- ar heimdmm". Mál og mienming hefur einmiig gefið úit í samrvimmu við Helga- flell stoáldsöigu Williams Heinie- sens Vomiim blíð. Edms og kumn- uigt er fékk HeinieElen Bótomenm'ta verðlaum Norðluirlamid'aráðs fyrir 'þassa isfkáldsögu. B'6kiariinmar htef- ur áður verið gietið hér í blaið- iniu. skoðun, að nú þegar Rithöf- undasjóður Islands hefur starfraekslu að fullu muni reyndin verða sú, að það fé, sem hann hefur til ráðstöfun- ar, verði ærið lítið. Er eðli- legt, að kannað verði, hvort unnt sé að ráða bót á því, þannig að markmiði Rithöf- undasjóðs íslands verði full- nægt. Orðsending úr Sendiráðinu 1 thafnir Bandaríkjanna í ^* Víetnam eru þeim ekki til sóma. Bnn minni sómi er að því fyrir Norður-Víetnama að taka ekki tilboði Banda- ríkj'amanna um vopnahlé og heimköliun alls bandarísks herliðs. Afstaða kommúnista- bliaðsins á ísHandi ti'l þess má'ls er þó með fádæmum ómerkileg. í kommúnistablaðinu í gær var sagt, að Morgunblaðið hefði haldið því fram, að Víetnamiar bæru nú einir ábyrgð á styrjöldinni og vildu fyrir alla muni láta myrða sig, eins og blaðið kemst að orði. Þetta eru ekki orð Morgunblaðsins enda hef- ur fólkið í Víetnam ekki feng- ið tækifæri til að láta í ljos hug sinn til tillagna Banda- ríkjaforseta. Hins vegar hafa leiðtogar ko'mmúnista þar sem annars staðar hafnað þeim, enda skeyta þeir engu um mannslíf. Afstaða Þjóðviljans til til- liagnanna er ekki heimatilbú- in. Hún er til orðin í Sendi- ráðinu, þótt hún bafi að þessu sinni verið birt undir ein- kennisstafnum m., en ekki APN, sem er merki sovézku fréttastofunnar Novosti.
Beinir tenglar
