Morgunblaðið - 20.10.1970, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1970
19
Margrét Guðmunds
dóttir — Minning
ALDREI verður manlj|i ljósaifa
©n, 'þegar maður kveður vini
sína hinztu kveðju, hvað orðin
emu í raun og venu vainimátbuig.
Þær leiðir sem við manmfólkið
igönignm fær Guð einn skilið.
Þagar viniahópur hittist virðist
það svo fjarlægt, að næst þegar
hatn.n kemiur saman, eir verið að
fylgja einum úr hópniuim hinzta
spölinn. Dauðinn skilur alltaf
eftir djúp sár í hjörtuim ástvin-
anna, en allt kristið fólk á sér
huigigu.n í því að dauðinin sé að-
eimis eibt skrefið á leið mainmsins
til aiukinis þroska og færi hann
nær guðidó'mnium. í hljóðri þökk
fylgir hugur okkar ástvininiuim
út á hið rnikla haf, og við biðj-
uim þess að vel veigni, og síðar
megi leiðir okkar liggja saman
á ný við fótskör meistarams.
Minminigin er ökkur einnig
huggun, og hana geymurn við
hjá okkur sem hinn dýrasta
fjiársjóð.
í dag kveðjum við Mög.gu
frænfcu, en svo þótti allri fjöl-
skyl'duinmi jafnan eðlilegt og
sjál'fsagt að kalla Margiréti Guð-
mundsdóttur. Eftir lifir minn-
inigin um hana, glæsilega, huigul-
sama og tryg.ga konu, sem jafnam
tók þátt í gleði og sorg mieð
ail'lri fjölskyldunmi, og þann-ig
miumium við geymia mininimiguma
um hana.
Margrét Halidóra Guðmumds-
dóttir, var fædd að Fjöllum í
Kelduhverfi 28. desembetr 1897.
Faðir hennar var Guðmumdur
Hjaltasom, aílþýðuifræðari, frum-
herji lýðhásfcóiltastefnummar á
ísdandi og einm af hinium sönm-
ustu hugsjón'amönnum er liamd
vort hefur alið. Móðir henmar var
Hólmifríður Mangrét Björnsdótt-
ir, Einarssonar Andréssomiar frá
Bólu, fræðimamms, og á sínum
tíma, galdramianms.
Þeig.ar Mamgrét fæddist, var
móðir henmar 27 ára, em Guð-
muimduT 17 árum eldri. Guð-
mu'ndur var löngium að heimam
við keminislu'Störf, og má segja
©ð niamemidur hans hafi tekið
buiga hams meir en venjulegt er
um kennara. Hólimfríður var því
löngum ein með litlu dótturina,
þegar Margrét var á barmsaldri.
Tengsl Margrétar við móður
sína urðu því óvemju sterk,
þegar í upphaifi. Kom þar einnig
til sú dulargáfa, sem fylgtt hefir
kyni Eiiniars frá Bólu. Alla ævi
voru þær mæðgur tengdar f.urðu-
legum bömidum, sem ekki verða
skýrð á venjuieigan hátt. Ömmur
þeinra vissi ávailt hvað himmi
lieið o.g skipti þar ekki máli,
hvort þar kornu til vegalemgdir
eðia öninux fjarvera..
Þegar Margrét var 6 ára,
hruigðu foreldrar hemmar á
óvenjulega ráðahrieytni á þeirri
tíð. Þau fluttuist búferlum til
Noregs, þar sem Guðmumdi buð-
ust stórum lífvænlegri kj'ör sem
starfsmaður við lýðhóskólamia
miorsku og æskulýðsstarf þar í
landi, heldur en kostur var á
miorður á Laniganesi. Hafði þessi
Noregsför mikil áhrif á Margréti
uinga. Meðam foreldrar hennar
bjuggu á íslandi, var garður
mikill maminamuinur þeirra
hjóna. AlmenfninigU'r taldi Guð-
rnund miklu fremri konu sinmi
og mum Margrét snernma hafa
skynjað 'hlédræigni móður siniruar,
ægivald föðuries á hieimillinu og
hugur heminiar h>afa geymt þessi
vaindamál til úrlausnar seinini
tíma. í Noregi varð alllt aninað
uppi á teminignum. Að vísu var
Æaiðir heminar mikils metkim
fræðimaður, kenn'ari og mælsku-
tmaíður. En fæst af því hefir húm
getað Skilið á þessum kafla ævi
simmar. En áglieymamilegt varð
henmi iað móðir henmar var eftir-
sótt í fólaigsboðum hefðarkvenm-
aona miorsku, og sérstaklega varð
Mamgréti mininisstæð sú stund er
móðir hemmiar, klædd skautbúm-
imigi, stóð við hljóðfærið í Vest-
nies og dætutr beifðarklIeTksins
Ingvars Böhn, léku umdix morræn
þjóðlög þess tímia, en Hólm-
fríður söng íslemzka sönigva með
flagurri og hljómsterfcri rödd..
Á þessuim árum tók Guðmund-
ux að kenina þessari einkadóttur
sinni og segir bamn frá þeirri
kennslu í ævisögu sinni og
ópremituðum dagbókum. Ber þar
hæst hversu honum hefir tekizt
að kenna dóttur sinni að segja
frá því sem hún hafði lært. Alla
ævi bjó Margrét að þessu upp-
óldi. Hún var afbuirða sfcemmiti-
legur sögumaðuir. Frásaignarigófa
heminar var þjálfuð af vömduðu
uppeldi, og eims af þeirri eðlis-
'gáfu, sem hún gat sótt til baggja
foreldra.
Guðmundur Hjaltason ætlaði
dóttuir sinni mi'kimin hluit sam
menintakomu. Húm átti að verða
dama, eiros og hans tíð huigsaði
sér úrvailskonu. Húm étti að
fulilþroska adflia sína hæfileika,
læra sem mest, áður em húm
gengi í hjónamd. Sjálfstætt starf
komu, án hjónabands, var sjald-
gæft á hams táð.
Og Margrét óx upp, foreldrum
sínium til hins mesta um.aðar og
stolts. Þótti hún óvenju fallieg
stúlka. Fegurð henmar var ekki
morræn, miklu heldur var yfir-
braigð henmiar suðræmt, mjög
dökkt hár, sem náði henni í
hnésbæ'tur og yfir sér hafði húm
tiginiimammlegt fas þeinrar bonu,
sem ber reisn af því að hún veit
að hún er fögur.
Þegar Guðmundur lét umdam
sárri heiimlþrá sinni og yfirgiaf
ágæta lífsstöðu við norsku og
dönsteu lýðháskólania til þess að
flytjaist til íslands á ný, þá setfct-
ust þau hjórn að í Hafnarfirði,
þar sem Guðmumdur fékk stöðu
sem fyrirlesari við Flensborgar-
sfcólann og um leið starfsmaður
utnigm'emmafélaganna um al'lt
larnd. Margrét gekk í Flieinsborg-
arskólainm, þar sem félagsskapur
bemnar þótti eftirsóknarverður,
og víst mun vera að m'argux pilt-
urinin renndi til henm'ar hýru
au'ga. f Flensborg var þá siður
að halda ema hátíð á ári. Þai
mætti Gu'ðmumdur með sína fríðu
dóttur, hanm hélt ræðu og sat
svo svolitla stumd, meðam dóttir-
in darosaði. Seinma gafst Guð-
muradur upp á að mæta á þess-
ar danssamhomur, sem urðu
fleiri, eftir því sem árim liðu.
Þá vildi móðir Margrétar hanma
'henni að sækja þessar Skemmt-
amir. En Guiðmundur var ekki
á því. — Ég treysti Möggu, sagði
'hiamin, — llátum hana skemm'ba
sér, meðan ‘hún er unig. Og gamli
maðurinin réð eins og endram'ær.
Margrét átti því _ óþvimigaðia
æsku. Traust föðurins fyl'gdi
allt til hans hinztu stundar og
Margrét skemmti sér frjáis og
prúð í hópi Skólasystkina sinma.
Guðimumdur þráði það heitast
að elzta dóttir hans yrði menmta-
koma. En þar kom anmar honum
sterkar'i og bar hamm ráðum.
Mamgrét var sí og æ lasin, með
hitavei'ki tímumum saman, sem
dró úr henni lífs'þrót't og niáms-
■getu. Auðniaðist hemini ek'ki að
Ijúka prófi í Flenisborg. Hin
mikla drepsótt, spámska veikin,
1918—1919 lagði föður benmiar í
gröfina og var þá móðir hennar
skynidilega leyst umdan vermd-
andi valldi heimilisföðurins. Hin
uiniga Margrét, sem bar í sér ein-
þykkni o>g einlymidi föður síns
sjálfstæðiaþrá hans og kraft,
studdi móður síma við þessi rót-
tæku umskipti. Ef eitthvað
þurfti að gera, þá leitaði eickj'am
til Margrétar, sem virtist umdir-
eins verða þess umtoomin að
leysa vanidann. Hartoa lífsins
virtist aufca henni þrótt og hún
náði allgóðri heilsu smám samaa
Og nú kom ný persónia til sög-
uminar. Ungur pilitur uppalinm
vestur í Aðalrvík, Halldór Kæme-
sted. Ætt hans var ágætisfóik,
kiomið af Jóni Kærmested frá
Skriðu í Eyjaifirði, sem Jómias
HaiHgrimssoin kveður uim í erfi-
ljóðiniu Á gömlu leiði. „Kalit er
á Frórni, Kæmested....
Þau Margrét og Halldór gift-
ust ög eignuðust þrjú börn. Tvo
syni og eina dóttur. Þegar elzta
bamið var enn á unglingsaldri
stóð Margrét ein uppi með upp-
eldi þeirra. >á voru kreppuárin
mifciu í íslenzku þjóðllfi. Mar-
grét hatfði emiga starfsmenntum,
Bn'hún átt'i arfinm frá föður sín-
uan, sem lýsa mætti með orðum
Henrik Ibsenis: Den er stærket
der staar alene. Mangrét tókst á
bendur störf, seim dóttur fræði-
mannsins höfðu aldrei verið ætl-
uð. Hún gerðist matreiðslukona,
vann við iðnaðarstörf, varð ráðs-
koma, afgneiðslukoma, gerði hvað
sem bauðst og leysti allt þetta
•aif hendi með ágætum þess pex-
sónjuilielka sem á stynkinn í sjálf-
um sér. Henni tókst að færa
bömum sínium staxfsmemmitum.
Elzta barnið, Guðmumidur Kærme
sted, er nú skipherra hjá Land-
helgisgæzlummi; Fríða, einikadótt-
irin, tók gagnfræðapróf, 'fór síð-
an nemandi að Laugarlamds-
'Stoóla, þar sem afasystir hemmiar
'hafði dvalizt við mikið ástríki
fyrr á tímum. Seinna giftist hún
Jóni Hjaltested, vélstjóra í Gufu-
nesi. Ynigsti soniuriron, Sverrir,
er lærður vélsetjari.
Mangrét vair öltan þeim minnis
stæð, sem henni kynmtuist. Hún
var eimfari, eins og faðir henm-
ar. Þótt börn heinnar og tengda-
börn biðu henni vist hjá sér, þá
kaus hún heldur að þrauka ein
við sjálfstætt stanf, jafnveil þótt
hún yrði þar með að dveljast
einm'ana í auiðu húsi mteira en
hieitming sólarhrinigsins.
Systur sinmi var Margrét í
senm, móðir og féiagi. Húsbónda-
vald föður henmar birtist hjá
hienni sjálfri sem sívatoamdi for-
sjón og félagissfcapur yfir yngri
systur henmar og mörg-um syst-
urbörnuim. Hún var þessum
börmum bæði hin vísa amma og
hin glaða og gamansama Magga
frænfca, sem varðVeitti stertoam
og virðulegan persónuleika föð-
ur hennar um leið og bjartsýni,
Mfstrú og óbuiganidi stoopskyn.
móðurinnar.
Hún trúði sífellt og endalaust
á að allt færi vel að lokium, og
■henni fannst lífið vera stórkost-
legt ævintýri, þrátt fyrir ailt.
Það eina sem Margrét virtist
kvíða, var að hún gæti ekki séð
fyrir sér sjálf, yrði „karlægt
gamalmenini," eins og hún orð-
aði það. En það vairð hún ekki.
Óvænt koim kallið, og ég er viss
um að Margrét hefur verið reiðu-
búin að mæta því.
Margrét átti marga vini. Við
munum minnast heninar sem
glæsi’legrar, glaðværrar konu,
sem lætur sér nægja það eima,
sem himin dáni getur af hinium
lifamdi þegið, og Grimuf Thom-
se:n lýsir í hinni snjöllu Byrons-
þýðimgu sinni:
Er á lífs aftni heim yfir blásala
geim
andinm flýgur, en holdið er nár,
þá er framar ei neitt, sem þér
fáið mér veitt,
fyrir utan eitt sakniaiðiartár.
Steinar J. Lúðvíksson.
Vil taka á leigu
verzlunarhúsnœði
á góðum stað í borginni.
Tilboð sendist afgreiðslu Mbl. fyrir laugardaginn 24. þ.m.
merkt: „Verzlunarhúsnæði — 461".
Nýtt
grrrrill
Fyrir þá, sem vilja
eignast vandaða bifreið,
kemur tæpast annað en
Volvo til greina.
Söluumboð á Akureyri:
MAGNÚS JÓNSSON
Þórshamri
(VOLVO:
Nú bjóðum við öilum
vandlátum kaupendum
nýja bifreið —
VOLVO
Grand Luxe / de Luxe
Suóurlandsbraut 16*Reykjavik*Símnefni Volver*Simi 35200