Morgunblaðið - 11.11.1972, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBKR 1972
11
Kjartan Jóhannesson,
kennari - Minning
Fæddúr 5. október 1893
Dáinn 31. október 1972
KJARTAN Jóh&nnesson kennari
og orgiamleikari á Stóra-Núpi er
kvaiddur hinztu kveöju í dag.
Hann amdaðist á sjúkrahúsi á
Seifossi 31. október, fullra 79
ára að aldri. Hann var fáeddur
á Skriðufelli í Þjórsárdal 5.
október 1893, sonur hjónanna Jó-
hannesar Eggertssonar, vefara í
Ásum og Margrétar Jónsdótitur
frá Álfsstöðum. Högum þeirra
var þann veg farið, að þeitn
auðnaðdst ekki að hatfa Kjartan
með sér og fór hann i fóstur til
hjónanna í Hlíð í Gnúpverja-
hreppi, Aldísar Pálsdóttur og
Lýðs Guðmundssonar sitrax á
barns aldri og átti þar heim-
iii hjá þeim og síðar hjá
Páli syni þeirra til tvítugs-
aildurs. Meðam Kjartan var
enn á bams aldri lærði hann að
leiika á harmonium og varð strax
svo fær í þeirri grein, að hann
mun hatfa verið þrettán ára
gamall, þegar hann fyrst lék á
orgel Stóra-Núpskirkju við
messugjörð.
Siðan var hann fastráðinn
organleikiairi við kirkjuna á
Stóra-Núpi frá fermingaraldri og
til þess að hann flutti til
Reykjavikur 1919, en þar starf-
aiði hann til ársins 1930. Hann
kenmdi hljóðfæraleik við Kenn-
araskóla Isiandis 1919—1921. Á
þessum árum spilaði hann með
Hljómsveit Reykjavikur um
skeið, var organleikari við Frí-
kirkjuma i Reykjavík í sjö ár
og við Frikirkjuna í Hatfnarfirði
í fimm ár. En lenigst starfaði
hann sem kenma'fi á orgel í eimka
tímum. Var það mikið starf, því
að Kjartam gekk aldrei hálfum
huga að starfi. Kenndi hamn
lamgan daig nemendum af margs
konar gerð og er það þreytandi
hverjum mamni, jafmvel þó ekki
sé lögð við það önmur eims rækt
og homum var tamast. Þetta
vinnuálag var homum um megn
og því hætti hamn kenmslustörf-
um í Reykjavík 1930 og flutti
heim í átthagama fyrst að Ás-
um og síðan að Stóra-Núpi, sem
eftir þaið varð heimili hans til
dánardægurs.
Þótt Kjartan skipti um dval-
arstað og vinnan yrði að sjálf-
sögðu með öðmm hætti en áð-
ur, þá var hugur hanis attur
bundinn hljómlisitinni. Hann
hafði á hendi, um 25 ára skeið,
kenmslustarf óg þjálfunar hjá
kirkjukórum víðs vegar um
lamdi i eftfir að hann fluttist að
Stóra-Núpi. og meðan kraftar
leyfðu. Og það er ánægjulegt
að minmast þess, að Kjartan
vann sér aðdáum og vinfengi
fjöida fólks um land allt fyrir
kærkomna leiðsögu og þá imm-
sýn, sem hiann veitti mönnum
í hina sönnu list söngs og
hljóma. Ég veit að sá hópur er
stór, sem að leiðarlokum telur
sig eiga Kjartani þakkir að
gjálda, en mest og bezt vann
hann þó sinni heimabyggð, eftir
helmkomuna 1930. Þá settist
hann að nýju við orgelið í Stóra-
Núpsikirkju og stýrði kirkjukóm
um þar þangað til að hann, hinn
6. desember 1970, fékk aðsvif í
sæti sínu við orgelið í kirkjunni
og var upp frá þvi sjúklingur á
sjúkraihúsi. Hann hatfði þá verið
organleikari í sóknarkirkju sinni
á Stóra-Núpi í full 50 ár.
Auk þess hafði hann á hendi
um lamgt árabil eftirlit með um-
hirðu á kirkjuhúsinu sjálfu og
kirkjugarðinum, og lét hann sér
jaifnt umhugað um hvort
tveggja, enda var haran óvenju-
legur snyrtimaður um aila um-
gengni og sérstakur hagleiks-
máður um blóma- og trjárækt.
Þvi báru ljósastan vottinn rós-
imar, sem hann ræktaði í pott-
urp ; innanhúss á Stóra-Núpi.
En það var á fleiri sviðum en
í safnaðarstarfinu, sem Kjartan
kom til liðs við heimamenn.
Hann var þátttakandi í félags-
máliastarfi ungmennafélags
sveitarinnar á ýmsum sviðum.
Honum var, eins og áður var
vikið að, sýnit um skógrækt og
blóma, og var hann á því sviði
öflugur liðsmaður félagsáns,
eiinkum á yngri árum. Þá tók
hann umtalsverðan þátt í störf-
um féliagsins við leiksýningar.
Þótti mönnum honum takast
með emdaamum vel persónu-
sköpun, en mest yndi hafði hann
af íslemzku leikritunum gömlu
og tók oft þátt í sýningum á
Skugga-Sveini og kom þar fram
í ýmsum hlutverkum. En mest
og bezt starfaði hann að söng-
mennt innan sveitar " sinnar.
Hann var óþreytaindi að sinna
þörfum okkar i þeim efnum og
viair sörnu sögu um það að
segja meðan harrn var á ungum
aldri og á efri árum. Og ég
hygg að þegar áhrifa Kjartans
naut mest og bezt á samtíð hans
i Gnúpverjahreppi, haifi sönglíf
og hljómlist verið þar með meiri
blóma en aimennt gerðist í
strjálbýlum sveitum þessa iainds.
Og þegar ég hugsa til þeirra
daga kemur mér oft í hug, það
sem haft var eftir Eiinari Jóns-
syni, myndhöggvam frá Galta-
felli, þegar haam ræddi um
heiimsðknir Kjartans Jóhannes-
sonar til sín í listaisafniö Hnit-
björg í Reykjavík er hann sett-
ist við hljóðfærið og lék fyrir
listamanninn: „Hann er minn
andlegur baðmeistari." Þessi
orð má margnr viraur Kjarians
taka sér í munn, því að hann
hafði af þvi sérstafct yndi að fá
aðna til að njóta með sér tón-
iistar.
Nú er lífshiiaupið á enda. Hin
síðari ár, þegar heilsan fór að
bila, naut hann umönnunar
hjónanraa á Stóra-Núpi, Sigríðar
og Jóhanns og mátti sjá það í
mörgu, að hún var ekki eftir-
tailin. En í engu kom það betur
fram en því, hversu oft þau hjón
heimsóttu hann á sjúkrahúsið á
Selfossi eftir að han þurfti að
dvelja þar. Það kunini Kjartan
vel að meta, það mátti á hon-
um finna, þótt hann mætti ekki
mæla.
Fyrir rúmu einu ári kom ég
á sjúkrahúsið á Selíosisi og átti
erindi við sjúklirag þar í stofu.
Þegar ég kom þar inn verður
fyrir mér í rúmi næsit dyrum
aldraður maður og minnist ég
þess ekki að hatfa nokkru simni
séð fegurri öldung. í fyrstu
þekkti ég hann ekki, enda vissi
ég ekki þá, að Kjartan hafði
verið fluttur i þessa stofu stuttu
áður, en þetta var hann. Og
svona va;r Kjartian og verður í
hugum okkar vina hanis: Fag-
ur í lífi og fagur í dauða.
Sveituinigar þinir fjölmenna
að Stóra-Núpi í dag. Við fáum
ekki framiar að heyna tök þín á
hljóðfærinu, en við mimnumst
þin og þeirri góðu daga og þökk
um þér allt og allt.
Steinþór Gestsson.
Kjartan Jóhannesson, organ-
leikari andaðist á Sjúkrahúsinu
á Selfossi 31. október, 79 ára að
aldri, fæddur á Skriðufelli í
Gnúpverjahreppi 5. október
1893. Hann kom að Hlíð fárra
ára gamall, ólst þar upp, fyrst
hjá afa og ömmu, Lýði og Al-
disi, siðan hjá foreldrum mín-
uim, Páli og Ragnhildi, átti þar
heima til tvítugs, er hann fór
að Stóra-Núpi. Kynni hafði
hann alltaf mikil af foreldrum
sínum, Margréti Jónsdóttur og
Jóhannesi Eggertssyni, vefara.
Þau áttu sér hús í Ásum, Gnúp-
verjahreppi mörg ár, studdi
Kjartan þau og styrkti til ævi-
loka beggja. Jóhannes var ætt-
aður sunnan með sjó, en af borg
firzkum ættum að einhverju
leyti skyldur Kristleifi fræði-
manni á Stóra-Kroppi, að mig
minnir. Jóhannes vann mikið
að vefnaði á vetrum, kom hann
að Hlíð árlega til þeirra starfa,
er ég man fyrst, var söngmaður
góður, forsöngvari á Stóra-
Núpskirkju, og með skemmti
iegustu mönnum. Margrét móðir
Kjartans var Árnesingur og er
skyldfólik hennar víða þar.
Ég minnist góðra ára í Hlíð,
þegar ég man fyrst eftir mér,
það voru Kjartan og Ragnar
Thorarensen, sem kom 10 ára
og var öll unglingsár sín þar, á
heima í Reykjavík, 80 ára, Krist
ín Bjarnadóttir, Jón Eiriksson,
seinna bóndi í Bala, varð múr-
arameistari í Reykjavík o.fl. á
sumrin. Þá varð eitthvað til
gleði á degi hverjum. Snemma
hneigðist hugur Kjartans að
hljóðfærum og söngmennt. Inn
an fermingar lærði hann að
spila á orgel hjá Margréti Gísla-
dóttur, húsfreyju á Hæli og
gerðist orgelleikari í Stóra-
Núpskirkju skömrau síðar,
ungur að aldri. Hann fór 6 eða
7 ára, eitt vor tii náms í gróðr-
arstöðina í Reykjavík til Einars
Helgasonar. Hafði alltaf
ánægju af gróðri og varð fróð-
ur um jurtir. Eftir það gerði
hann tilraun til að gróðursetja
hrislur í Hiáð, en því rniður sáu
kindurnar fyrir þeim. Gaman
hefði verið, ef þær hefðu lifað.
Nú gengux betur að verja smá-
reiti. Ýmsar nýjar garðjurtir út
vegaði hann og sáði, tók upp
ræktun gulrófufræs. Á Stóra-
Núpi gerði hann síðar trjá-
garð í gili bak við bátinn, sem
er .þar ennþá með fallegum hrísl
um. Gott var fyrir unglinga að
vera í návist hans og nutum við
þess, er yngri vorum. Félagslíf
í hreppnum naut hans mikið,
hann spilaði á samkomum, var
einn aðalleikari hreppsins, en
þá var oftast eitthvert leikrit í
gangi hvem vetur. Eftir úm 6
ára dvöl á Stóra-Núpi þá, flutt
ist Kjartan tii Reykjavíkur, til
meira náms í ongelieik og síðar
kennslustarfa. Þá var hann um
skeið organisti við fríkirkjuna í
Reykjavík og fríkirkjuna í
Hafnarfirði. Var þá einnig bíl-
stjóri sr. Ólafs fríkirkjuprests í
Hafnarfjarðarferðum. En aftur
fluttist hann til æskustöðvanna
um fertugsaldur, er heilsan bil-
aði nokkuð, og átti þar heima til
æviloka, fyrst í Ásum, en síðar
lengi á Stóra-Núpi og naut þar
góðs heimilis hjá þeim hjónum,
Sigríði og Jóhanni. Á þessum ár
um fór hann vlða um land til
leiðbeiningar kirkjukórum og
söhgfélögum. Eignaðist fjölda
vina og velunnara hvarvetna.
Hann var ákaflega trygglynd
ur og gleymdi aldrei okkrur
æskuvinum sínum eða sínum
kæra Gnúpverjahreppi. Ég var
við kirkju á Stóra-Núpi, er
hann spilaði þar við messu í síð
asta sinn, er sr. Guðjón var sett
ur inn i embættið fyrir um 2 ár-
um. Eftir raiessu bauð ég hon-
uim með okkur ferðafélögum út
að Hlíð. Hafði hann ánæigju af
og greip í orgelið. En næst, er
hann ætlaði að spila í kirkjunni,
bilaði heilsan snögglega, komst
ekki síðar til starfa. Góðs
drengs og merks manns er að
minnast. Systkiraum hans og
frændfólki votta ég samúð.
Kærar kveðjur frá Hlíð.
Einar Pálsson.
KÆRI Kjartara. Nú hefur þú
vinur iminn, eftir mi'klar þrautir,
og erfiðleika fengið að hverfa
iran í sólsfcinið. Já dauðinn er
hámark lífsins, líklega næst
þeirri miklu upplifun, sem við
köllum Guð.
Ég fyigi þér af heilum hug
og ininileigu þakklæti fytrir alla
þá blessun, sem þú gafst skóla
minum í Hveragerði.
Sönigkenmsla þín og hljóm-
leikiar á orgelið hvem morgun,
líða mér ekki úr minini, né held-
ur bros þi-tt og glettni er þú
ræddir við okkur um dagleg við-
brögð, eða nærgætni þín við
sönigkennsluna og þolinmæði við
að fá, sem fegurstan hljóm og
samraami í raddir niámsmeyj-
anna.
Allar meyjarnar og við kenn-
aramir fögnuðum þér og brost-
um ti.1 þin. Við vissum að þú
kenndir okkur að þrá og eignast
hið fagra.
Ekki gleymi ég því heldur,
þegar við vorum ung, hversu
annt þér var um blómin, er þú
bjóst til garð og safnaðir jurt-
um í tómstuindum þínum. — Við
systurnar tfrá Hellum og ótal
fleiri femgum blóm í barminn
er við vorum að fara til Stóru-
Núpskirkju, og þá mjög ung.
Varst þú þá með tniklum dugn-
aði búinin að læra á kirkjuorgel-
ið til að bjarga söngnum þar.
Allt þetta lék þér í lyndi, og
reyndist ævintýri fyrir hlustend-
ur, sem lyfti þeim yfir erfiðleika
og bylji, sem oft geisa í mann-
lífirau.
Þetta var gjöf frá þér til okk-
ar, sem mutum nærveru þinnar.
— Það var máttur, sem finnur
fögnuð sinin og hamingju í þvi
að vera til. Slíkt stundarbrot af
sælu er mikils virði þeim sem
njóta, og þeim sem gefur.
Við mennirnir þurfum að
eignast hugarheim í ást, fegurð
og sannleika lífsins.
Sá er mestur sem álítur sjálf-
an sig minmstan og er jafnan
viðbúinin að þjóna öðrum í kær-
leika.
Ég efa ekki, að hér í heimi
hefur Guð skapað mikið úr
geislum eilífs ljóss. — En við
verðum að leita af öllum mætti
að þeirri birtu, þeim krafti, sem
býr hið inrara með manninum
og þá eigum við og finnum að
ásjóna guðs kemur í Ijós í hverju
blómi, hverjum runna og hverju
laufi.
Sú sæla að njóta ljóðs og laga
er mikil gjöf. Þá gjöf gafstu
okkur.
Þökk sé þér, Kjartan, sem nú
hefur kvatt okkur, fyrir gjafir
þínar í lögum og Ijóði. Gakktu
heill inn í riki ljóssins, kærleik-
ans og sólarinnar.
1 Ámý Filippusdóttir.
1 DAG verða jarðlægar leifar
starfsbróðiur míns og viraar,
Kjartans Jóhannessonar organ-
leikana huldar moldu að Stóra-
Núpi í Hreppum. — Undianfarm
tvö ár voru Kjartani erfið sök-
um vanheilsu, jarðvist hans
lauk í sjúkrahúsi Seifoss 31. okt.
með 79 ár að baki.
Kjartan var þjóðkunnur mað-
ur, einkuim fyrir tónlistarstörf.
Á yngri árum gegndi hann org-
araleikarastörfum við fríkirkj-
umar i Reykjavík og Hafnar-
firði og auk þeirra veitti hann
fjölmörgum aðilum tilsögn í
organleik. Á þessum árum varð
Kjartiain innilega vinsæll; tón-
ilistarmaðuir og vel til viraa. Á
sednni hluta þriðja tugar aldar-
iranar flytur Kjartan frá þétt-
býlirau og sezt að meðal basnda
i uppsveitum Ámesþiraga. Þar
urani hamn vel símum hag og
vandræðaiaust samóf haran tón-
list sína að traustri menraingu
Hreppamanna, sem þróazt hafði
þar á héimiluraum frá ætt til
ættar í aldaraðir. Með krafti
hljómgjafans og seiðimagni tón-
ainna fór Kjartan ýmsar leiðir
til að tjá hugarflug ljóðstefj-
anraa, Sannleikanis andi, lát
sannleikams ljós þitt oss skíma,
var öllum endurvakinn óður að
Stóra-Núpi, á meðan kirkjan þar
naut nærveru Kjartaras Jóhann-
essonar við hljómborðið. — Á
fyrstu starfsárum söngmála-
stjóra þjóðkirkjunraar, Sigurðar
Birkis, var Kjartan ráðinn til
söngkenraslu. Þessu starfi gegndi
hamn á vegum Kirkjukórasam-
bands ísiarads á meðara heiisa
hairas leyfði. Starfsvettvangur
Kjartans var nœr alit dreifbýldð,
þar annaðist haran körþjáifun
kirkjukóranna og raddbeitingu
ásamt tilsögn í orgiaraleik þeim,
sem þess óskuðu.
í gegraum þessi miklu og fjöl-
þættu tónlistarstörf í flestum
kirkjusóknum iandsiras eignaðist
Kjartan góða viinni og aðdáend-
ur, sem unrau honum af ailhug
fyrir gjöfulia list í tónum,
keranslu og viðræðum. — Þessi
einstaka þjórausta Kjartans i
áratugi fyrir kirkju og þjóðfé-
lag var aldrei greidd með raun-
verulegum gjaldraiiðli nema að
óverulegu leyti og til eftirlaiuna
þótti starf Kjartans ekki svo
álitlegt fyrir augliti laganna, að
þar nyti hann réttirada, þött bak
við Kjartan væri aHt að því sex-
tíu ára þjónusta.
En í stað eftirlaiuraia var Kjart-
arai veitt margs koraar vináttsa og
víðfeðm virðing, sem aldrei
þurfti að treysta meS visitölu-
kerfi 1 raeimmi merkingu. —• -----
Deyr fé, deyja frændr, deyr
sjálfr et sama, en orðstirr deyr
aldrigi, hveims sér góðara getr.
— Fyrir hönd Kirkjukórasam-
bands Islands færi ég hiraum
látna starfsbróður, heiðurs-
marani, góða dreng og keraraara
alúðar þakkir fyrir frábæra þjón
usrtu til eflingar tónlistinnd í bæ
og borg, og svo vil ég kveðja
haran með orðum listaskáldsins
góða:
Flýt þér, vinur, í fegra heim.
Krjúptu að fótum friðarboðans,
og fljúgðu á vængjum morgun-
roðaras meira að starfa guðs um
geim. —
Lninileg saimúð til ættinigja,
viraa og vandamanna.
Jón ísleifsson.
VerzlunarhúsnœBi
20 til 30 fm verzlunarhúsnæði óskast til leigu sem fyrst fyrir
sérverzlun. Þarf helzt að vera við Miðbæinn. 2. hæð kemur
til greina.
Titboð sendist Mbl. merkt: „2082".

77/ leigu 3 herbergi og eldhús 90 fm á sérhæð í tvíbýlishúsi, sérhiti, gott geymslurými. Upplýsingar á laugardag milli kl. 1 og 4 í síma 13488.