Morgunblaðið - 16.01.1973, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. JANÚAR 1973
23
Finnbogi
valdsson
F. 22/1 1891. — D. 6/1 1973.
Ilarm var aHa setfi barn sisnn-
ar sveitar. Þeir telja það vest-
ur í Patreksfirðiinuim að þaðan
kioimd meira mannval en anmars
stfaðar. Ekki veit ég hvort þesisd
staöhaofing á rétt á sér, en mér
finmst viðkynninig við Fi/n.nboga
Rú't styðja hana eindregið. En
eitt er vísit að í föðurgarði lærði
prestssonurinn í Saiuðlauksdal
íagurt mál, laust við skrúð-
meelgi, magnþrunigið og fáig-
að svo af bar. Er þetta eitt ekki
M'tiö veganesti fyrir ungan
maiffl siem leggur út á námsibraut
ina. Að veatan lá leiðin suður og
þaðan áfram tiil Kaupmanna-
hafnar til að stunda verfcfræði
nám.
Fyrir rúmlega háítfri öld geis-
aði styrjöld í Evrópu. Þegar
þeim ós'köpum lauk, tóku aðrar
hörmungar við. Fór þá sem þyt-
ur um ungu kynsilóðima að þetta
mætti ekki henda aftur; nú reið
á að s'kapa betra og fegurra
mannlíf. Um þessar mundir
dvaldist héðan allsitór hópur
ungra menntamanna í Kaiup-
miannahöfn, n-ámsmenn, skáld og
aðrir andans menn. Þessi hópur
var aliisundurleitur en margir
gl.aasiiegir hæfileikar voru þar
á meðal. Sumir voru gefendur
en aðrir þiggjendur. Lifclega
hefur land-ið ekki fyrr eða síðer
haft efnilegra liði á að skipa.
Menn voru gagnteknir af þeim
frelsishugsjónum sem fóru um
löndin. Líifsþrótturinn brauzt út
af fuMu "jfM; nýir tímar voru í
nánd. Fullveldið varð verule-i'ki.
Skáldim ortu um frelsið, ham-
imgjuma, ofsenn, stjörn.urnar og
noröurljósim, Ljóðrænan var
þar í hásæti. Þá fluttu menn
kvæðin af krafti og sannfær-
iinigu. Hinni alidagömlu lág-
kúru var kastað fyrir borð en í
stað henmiar kom-u stórir fraimtáð
ardrauim-ar. Menn strengdu þess
heit að duga fósiturjörðinni vel
og drengilega.
Einn þeirra sem batzt þe-ss-
uim glaða og bjartsýna hópi ævar
andi viináttu var Finnbogi Rút-
ur sem að loknu námi hélt heiim
en þá tók starfið við og ve.rður
Rútur Þor-
sú langia- runa viðtfamgsefna
hans ekki rakin hér, en lengst
starfaði hann sem verkfræðing-
ur á vegum hafnargerða lands-
ins. Voru honuim oft falin erfið
ver'kefni sem þurfti dirfsku og
hæfni til að leysa, en um þær
mundir hvildu allar ákvarðanir
öllu þynigra á einistakiimgnum
sem fjailiaði um þær en nú á tím
um. Hann vandaði sitt verk vel
og það var mál manma að garð-
c.rnir hans stæðu heilir að
morgni eftir æðisgengna briim-
nótit. Hans strengur slitnaði
aldrei þótt hvessti.
Þegar æðsta sitáða á sviði
hafnargerða losnaði, þótti mörg
um Fininbogi eiga það starf sikil-
ið. En hér var tekið tillit til ann
arra strauma en hafstrauma, svo
annar var valinn. Urðu honum
þetta talisverð voanbrigðii.
Bn nökkru siðar var honum
falið annað st-arf. Stoflnað var til
undirbúninigs'kennslu í verk-
fræði við Háskólann og varð
hann fortsitöðumaður hennar og
síðiar próflessior í rdunvísindum
við skólann. Það er trú mín að
síðar verði það talinn merkisat
burður í sögu háskóliams og
raiunar þjóðarinmar allrar, er
Finnbogi Rútur, einn suddafen'g
inn haustdag steig í kennarastól
inm, því það voru fyrstu skref-
in sem tékin voru til að flytja
æðri menntun á sviði raunvis-
inda (annarra en læknisifræði)
inn í landið. Á þremur ára-
tugum hefur hinn mjói vísir
d;:fnað vel, en þar hafa fleiri
komið við sögu og á fleiri svið-
um en nokkurn óraði fyri-r þá.
Finnbogi var lágvax-inn mað
ur en virðulegur í framgöngu o-g
formfastur. Skapgerð hans var
sem otfin úr tveim þáttum, Jiins
vammla-usa sveitamanns o.g
heiimsimaninsins en sá þráður
varð að siterkri persón-u. Þegar
hann talaði hlustuðiu alllr,
s'tundum var hann dálitið hátið-
leg'ur og hefði sómt sér vel
frama-n við al'ta-ri. GóSur kenn-
ari var hann og gæddi kennsl-
u-na lífi með góðum æfintýrum.
1 auigum okkar nemend-anna var
han-n alitaf verkfræðingurinn
en hi-nir ke-nnararnir.
Hann var mikill s’jálfs-taiðis-
m-aður í einl'ægasta skilningi
þess orðs og tók sárt til þess
þegair sjálfstæði þjóðarinnar
var metið til silfurpeni-nga.
Hann barðist fyrir eflingu og
viðgangi Háskólans og þó eink-
um á því sviði s-em hugur hanis
stóð til, flutti hiann mál sitt af
reisn og var einlægur í sinni
trú á gildi æðri mennibunar hér,
ekki aðeins he-nnar vegn-a, held
ur í víðari merkingu sem einn
þáttinn í e-ilífri frelsiisbarábtu
þjóðarinmar. Hefi ég sterkan
grun um að stóru drauimarni-r fé
ltaganma á Hafnarárunium hafi
enzt honum alla æfi. Þegar
hamn gam-all maðurinn gat að
lökum liitið yfir æfistarf sitt,
mátti hann sjá að það hefur bor
ið ríkulegan ávöxt.
Nú þegar hann lætur úr höf-n
í ferðina yfir bafið í hinzta sin-n,
flykkjumst við nemendur ha-ns
niður að ströndinni til að veifa
ti‘1 ha-ns, ekki aðeins af því að
þar fer ógleymaniegur persómu-
leiki og góð-ur drengur, heldur
veg-na þess að okkur þótti öll-
um sérstaklega vænt um hann.
Fininbogi Rútur var al’taf
okk&r maður.
Ólafur Pálsson.
KVEÐJA
FRA VERKFRÆDIDEILD
HASKÓLA fSLANDS.
ÞEGAR litið er yfir skrá um
starfsfeiril Fi-nn-boga Rút-s Þor-
vaildssomair, eins og hún er tiltæk
í uppsláttarbókum, sést, að hann
hefur komdð næsta viða við.
Lan-gimest hefur hann látið til
sin taka á tiveimur sviðum, vei"k-
fræði og verkfræði'kennislu. Verk-
fræðistörf hans voru f jöllþætt, en
hafmar- og vitamál lang um-
fangsmest.
Mörg er búmannis raiuinin og
árangur brautryðjandans o-ft tví-
sýnn, en almælt er, að Finmbogi
hafi verið sérlega farsæll í verM.
Svo geri-st það, að heimsstyrj-
öldin síðari verður til þess að
valda þáttaskilum. Fraim til þess
tíma höfðu allir íslenzkir verk-
fræðingar sótt fagkunnáttu sína
ti-1 erleimdra tækniháskóla, en nú
liokuðusit sundiin a-ð mest-u fyrir
stúdentum, sem hugðu á verk-
fræðin-ám.
Þetta vandaimál kom að sjálf-
sögðu -til umræðu meðial ís-
lenzkra verkfræðinga og hversu
við s'kyldi brugðizt. Fraimsýnum
möninuim mátti ijóst vera, að
mikið var í húfi, að ekki yrði
eyða í framþróu-n verkmennimg-
ar á Isla-ndi. Engiinn gat vitað,
hve lemgi Islendingar yrðu úti-
lakaðir frá samskiptum við
granniþjóð.ir i a-ustri og suðri.
En eitt er að ráða ráðum um
fraimikvæmdir, ann-að að leggja
sjál-fur hön-d á plógmn. Vera má,
að áhuigi Finmboga hafi að ein-
hverju leyti átt rætur sínar í því,
að siira Þorvaldur Jakobsson fað-
ir hanis hafði alla tið lagt miikla
rælct við kenmslu og menmtamál.
En svo mikið er víst, að Finn-
bogi var í fremsitu röð þeirra
manma-, sem hófust handa u-m að
koma á fót umdirbúningskennslu
í verkfræði hér heima.
Þrennt va-r nú aðkalland'i:
kenmsluaðstaða, kennarar og
nármsbækur. Kennsl'uaðstaða
fékkst í hinum nýj-u húsaikynn-
u-m Háskóla Isla-nds og þáver-
amdi rektor Alexander Jóhann-
esson var, eins og hans var von
og vísa, allur af vilja gerður að
leggj-a máiinu lið. Verkfræðinigar,
stærð- og eðliiisfræðingar, sem
ti-1 var leitað, brugðust við hið
bezta, námsbókum var smalað
hjá þei'm og kennsiia hófst h-aiust-
ið 1940.
Finnbogi varð að sjálfsögðu
forstöðumaður þessa fyrsta vís-
is til verkfræðiskóla. Verkfræði-
deild Háskóla Islands var form-
lega stofnuð vorið 1945 og Finn-
bogi sMpaður prófe.ssor ásamt
Leifi Ásgeirssyni og Trausta
Einarssyni.
Vorið 1946 útskrifaðist fyrsti
og eimi árgaingur islenzkra verk-
fræðinga, sem loki-ð höfðu að
fullu verkfræðinámd hérlendis.
BkM hafa þeir himgað til verið
taldir meimir anna.rs flofcks verk-
fræðinigair.
Finmbogi kenmd'i á þessum ár-
um ha-fmargerð, grumdun mann-
virkja og efnisfræði, aiuk land-
mælimga og teiknifræði, sem
urðu aðalkemnislugremiair hans
upp frá því.
1 kenmslu hams voru kröfurnar
um snyrtim-emmsiku og vamd-
virfcni ávalK ríkjandi einkemni,
einimitt sömu krötfur, sem hann
gerði til sjálifs sín. 1 gerðab<lk
deildarimnar má sjá hve rithönd
hans og orðfæri bena þessum eðl-
is’kostum flaigurt vitni.
Umhyggju hans fyrir mem-end-
um, bæði við mámið hér hei-ma
og eims við framh-aldsnám er-
lenidis, var við brugðið.
Þegar einkasonur þeirra hjóm-
amma Si-gríðar Eiriksdóttur og
Finnboga, sem heit'inin var Þor-
valdur eims og afi hans og var
ráðimn í að stu-nda verkfræði-
nám, dó í blóma lífsins að ný-
lokniu stúdentsprófi, gáfu for-
eMrarnir rausmairgjöf i sjóð I
mimimimgu hams. Hlutverk sjóðis-
ims skyldi vera að hlynma að
verkfræðimiemum, fyrst og
fremst góðuim dren-gjum og
gramdvörum. Slík var umhyggja
Finmboga fyrir velferð þeirra.
Við, sem áttum þess kost að
hafa hanm að sa-mstarfsmamni,
sumir um áratugi, munum ávallt
mimmiaist hollustu hans við stofn-
umina, ágætrar saimvinmu og vin-
áttu.
Finnbogi var meðalimaður á
hæð, kraftalega vaxinn, atflraoma-
maður á yngri áruim, kenndí
ungurn mönnum sund á f jörðum
vestur, hagmæltur, sagðd frá
manma bezt.
Hann mun ha.fa kunnað vel að
vera m-eð tigmum mönmum, fyr-
irmainnliegur og ljúfmannlegur í
senin, hélt í heiðri forn-ar um-
gemgnisivenjur, en kunni vel að
gleðjaist með glöðum.
Við þökkum hon-um fyrir láwgt
og gott samsta-rf og óskum þess
með hon-um, að verkfræðideild-
inni megi auðmast a-ð leggja
dcjúgian skerf til íislenzkrar verk-
memniimgair u-m liamga framtíð.
Ekkju hams og einkadóttur
þeirra Vi-gdísi vottum við inni-
lega saimúð og ósku-m þeim
blessiunar.
Sigurkarl Stefánsson,
Magnús Magnússon,
deildarforseti.
Minning;
Magnús Halldórsson
Síðumúlaveggjum
F. 18. jan. 1877 — D. 9. jan. 1973
KLUKKAN rúmlega 3 mánudag-
inn 8. janúar, leit ég inn til
Magnúsar og þess vegna varð ég
ekki neitt undrandi daginn eftir
þegar hringt var í mig og mér
sagt lát hans. Það var auðséð að
þess var ekki langt að bíða.
Þegar -uin-gur maður i blóma
Mtfsins fellur frá þá er söknuð-
ur, þegiar gamall maður nærri
hiundrað ára fellur frá er einnig
sökniuður, en hann er annars eðl-
is.
Magnús fæddist að Síðumúla-
veggjum i Mýrasýslu 18. janúar
1877. Foreldrar hans voru hjón-
in Halldór Ólafsson og kona
hans Guðrún Daníelsdóttir, þau
hjón voru systrabörn, afi þeirra
beg-gja var Halldór Pálsson
fræðimaður og annálaritari á
Áisbjarnarstöðum. Og Daníel
Jónsson faðir Guðrúnar var
bóndi á Fróðastöðum, hann var
einnig fræðimaður, skráði annál,
íbúatal o.fl. Bömin á Síðumúla-
veggjum voru 6 dætur og 4
synir. Þau vöndust eins og umgl-
ingar -gerðu í þá tíð snemma að
taka til hendi. Hamn fór snemma
að fara til sjávar og stundaði sjó
á vertiðum tæpan aldarfjórðung,
fyrst á Akranesi hjá Jóni Árna-
symi í Heimaskaga, síðar fleiri
vertiðir í Leirunni og Garðinum
og að síðustu á togaranum Jóni
forseta.
Þótt börnin væru þetta mörg á
Síðumúlaveggjum, var hjarta-
rúm fyrir fl-eiri. Meðal þeirra
semnutu þess var Guðjón Helga-
s-on faðir Kiljans sem var að
nokkru alinn þar upp.
Tvö börnin giftust, ólafur í
Reykjavík en bamlauis og Sig-
ríður, sem var tvígift, bjó allan
sinn búskap í Þverárhlíð og á
hóp mannvænlegra niðja. Hún
var gestrisin eins og hún átti
kyn til ag átti þá hlýju og það
hugarþel er glæddi allt það góða
hjá hverjum se-m hún kynntist.
Hin systkimin giftuisit ekki, Damí-
el hélt til Vesturlieims og andað-
ist þar. Hin þrjú Magnús, Finn-
ur og In-gibjörg, bjuggu lengi á
Síðumúlaveggj'um, sami var blær
inn, sama gestrisnin, og allra
vandi leystur sem tök voru á.
Mangur kom að Vaggjum, þá v-air
hvorki útvarp né sjónvarp til að
létta þeim vanda af fólki að
hugsa og muna. Lítið um prent-
að mál, og þeir sem komu að
Síðumúlavegigjum voru því eins
konar fréttabréf fyrir fróðleiks-
fúsar sálir. Þeir voru spurðir
frétta og það sem gesturinn vissi
og sagði, fór ekki inn um annað
eyrað og út u-m hitt, það fór inn
um bæði eyrun og ekki út fyrr
en iöngu síðar, þegar verið var
að fræða einhvern forvitinn. —
Gestrisni við g-est og gangandi
var aðalsmerki heimilisins á
Veggjum, börn bæði skyld og
vandalaus áttu þar hauik í horni
— þau vor-u því orðin mörg böm
in sem dvöldust þar len-gur eða
skemur, hjá þeim systkin-um.
Og öll hafa þau söm-u sögtu að
segja, söguna uim ástúð og hlýju.
Þegar aldurinn færðis-t yfir
Síðuimúlaveggjasystkinin gáfust
þau upp á búskapnum og fluttust
til Akraness. Þá var Magnús einn
vetur á Stórakroppi hjá Krist-
leifi. Þar mættust tveir sei-gir.
Magnús sagðist hafa lært miki-ð
á þeim vetri. Og það efa ég ekM,
þeir hafa skipzt á fróðleik, og
þessar samverustundir þeirra
voru eitt af því sem yljaði Magn
úsi í ellinni.
Mörg síðustu árin var Magnús
á Elliheimilinu á Akranesi og
naut þar ágætrar u-mhyggju, en
nú að síðustu dvaldist hann á
sjúkrahúsinu og lézt þar sem
fyrr segir. Tvemnt var það sem
-gladdi Magnús, annað var að
skreppa á sum-rin upp í sveitina
í nánd við æskustöðvarnar,
finna ilm þeirrar jarðar, sem
hann var sprottinn upp úr, þar
var hann glað-ur og léttur í
l-undu. Hitt var að tala um fól'k-
ið, hvaðan það var og hvert það
fór. Magnús var sliíkur sjór af
fróðleik að undrunarefni var,
minnið frábært, og svo trútt að
venjulegir menn s-kilja það tæp-
lega.
Og fyrir þá sem fást við ættir
mann í uippsveitum Borgarfjarð-
ar var hann sá fróðleiksbruinnur
sem virtist vera óþrjótandi.
Það var um 1960 að leiðir okk
ar lá-gu saman. Það var á bók-
bandsverkstæði Bjarna Árnason
ar frá Brennistöðum, en við hann
standa Borgfirðingar i þakkar
sku-ld, þvi mikið skrifaði hann
eftir Ma-gnúsi, sem annars væri
glatað, og marga ferð.ina hef ég
farið til Magnúsar, og það eru
þær stundir, sem ég vil þakka
honum og það veit ég að ég
mun oft eiga eftir að hugsa; —
„Nú vantar mi-g illa Ma-gnús,
þetta h-efði hann vitað.“
Hvaðan hafði hann sinn fróð
leik? Las hann mikið, nei, þvi
þegar hann loks hafði tíma til
þess að lesa var sjónin farin að
bila, svo hann þoldi ekki lestur.
Það var minnið sem þessi
systkini áttu í ríkum mæli, og
ekki hafði Inigibjörg systir hans
verið síðri, eftirtektin og áhug-
inn fyrir að vita meira og meira,
vita um ætt og uppruna manna,
hvaðan þeir komu og hvert þeir
fóru og hvernig var það, hver
voru einkenni þeirra? Þetta var
það sem hugurinn dvaldist við.
Um þetta var talað, um þetta var
spurt og nú síðustu árin, komst
lítið annað að hjá gamla mann-
inum, sem við kveðjum í dag
en þetta.
Hann vildi varðveita þá arf-
leifð, sem við eigum og skila til
niðjanna. Þegar Héraðsskjala-
safn Borgarfjarðar var stofnað
og byrjað var að smala til þess,
þá var það fyrsta sem þangað
kom frá Magnúsi. Þegar Sögufé
lag Borgarfjarðar var stofnað
var hann einn þeirra sem þar
voru með og bar hag þess fyrir
brjósti. Hann var búinn að biðja
miig að ráða gátu um forfeður
sína og ætlaði að heita á Sögufé-
lagið ef mér tækist það. En þvl
miður, Magnús livarf áður en
Framhald á bls. 25.
S. Helgason hf. STEINtÐJA
tlnholll 4 Slmar 2SS7T og 14254