Morgunblaðið - 27.03.1973, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. MARZ 1S73
15
ast húsagarður bei.nt úr veit-
in'gahúsimu Miklagarði, þar sem
gestir geta fengið sér kaffi og
veitimgar, og á sumrim mum
vera hugmyndiin að flytja megi
borð út, ef veður leyfir. Á opn-
umiardagimn var sól og fagurt
veður og opið út í garðimn.
í húsimu eru tæki til raka-
jöfnuwar auk upphitunar og lýs
ing er með g'lóperum. í aðalsöl-
um eru joðkvartskastarar og í
lofti komið fyrir skenmum til
stjómumar rafbirtu og dags-
birtu. Arktitekt og aðalumsjón-
armaður er Hamnes Kr. Davíðs-
som. Forstöðu'maður hússins
hefur verið ráðinm Alfreð Guð-
mundsson. En hússtjóm er þanm
ig skipuð: Páll Iándal borgar-
lögmaður, formaður, Jón Am-
þórsson sölustjóri, Ólafur B.
Thors borgarráðsmaður, og full
trúar Bandalags listamamma við
opwun hússins voru Vi'lhjáilmur
Bergsson, Einar Hákonarsom,
Kjartan Guðjónsson og Valtýr
Pétursson.
1 ávarpi sínu við opnunina
sagði Hamines Kr. Daviðsson,
Forsetafrú, Halldóra Ingólfsdóttir, og borgarstjórafrú, Sonja
Bachman, skoða eina af myndum Kjarvals.
formað'ur Bandaiags ísl. ldsta-
mawna meðal annairs:
„Þegar borgamáð Reykjavík-
ur samþykfcti að fela Bandailagi
ísl. li'stamianna að tilnefna fjóra
af sjö monwum í húsiráð, þá tók
stjórn bamda'lagsins það svo, að
á listamenmina sjálfa væri lögð
sú skylda að gæta þess ætíð að
ekki yrði þrengt að listinei í
húsimu. Jafnhliða því að af lista
mönmiumiuim væri létt þeim á-
úyggjum sem fyligja daglegu
umstanigi við umsýslu og við-
hald húsa. Vissulega væri það
góð þróun, eins og borgarstjóri
taJaði um hér áðan, ef hsta-
menn gætu komið hingað og
flutt verk sín hvoirt heldur orð-
list í bundnu máli eða óbundnu
eða tónlist, auk m<yndlistarinn-
ar, í þeim síbreytffleika tjáning-
ar sem iðkendur hennar nota.
En um tjámingu listamamna
skyldi eOcki einvörðungu meta
gildi gamalla venja eða ríkj-
andl viðhorfa hvert sinn, því að
þar skilur alla jafna að lista-
maður fer sínar eigin götur og
er oft langt á umdan samtíðar-
möninu'm síwum eða til hliðar
við þá. Fyrir hönd Bandalags
listamamna þakka ég borgaryfir
völdum framtak þeirra og það
traust, sem þau hafa með sam-
þykkt sinni sýnt samtökum
listaimainna og sú er von mín,
að um ráðsitöfun hússins sitjum
við a'drei föst í viðhorfum
kreddna."
Guðbrandur Magnússon og frú Matthildur, gamlir vinir Kjarvals
og eigendur mynda eftir ltann, skoða sýninguna i nýja niyndlist-
arhúsinu.
Hér á að vera menningar-
miðstöð borgarbúa
— sagði Birgir fsl. Gunnarsson við vígslu myndlistarhússins
Herra forseti Islands, virðu-
liega forsetafrú. Aðrir gestir.
Ég vil í nafni Reykjavikur-
borgar bjóða ykkur öll vel-
komin til þessarar opnunar
Myndlistarhússins hér á Mikla-
tún .
Það var þann 14. október
1965, sem borgarráð samþykkti
að gangast fyrir byggingu sýn-
ingarhúss myndlistarmanna
samkvæmt nánara samkomu-
lagi við myndlistarmenn og
byggingu sýningarhúss, sem
sérstaklega yrði ætlað til sýn-
inga á verkum Jóhannesar S.
Kjarvals listmálara. Á þessum
sama fund voru og samþykktir
tillöguiuppdrættir Hannesar Kr.
Davíðssonar arkitekts að Mynd
listarhúsum á M'klatúni ásamt
tengibyggingu. Þessar ályktan-
ir borgarráðs þann 14. október
1965 voru sérstaklega miðaðar
við, að daginn eftir átt' Jóhann-
es S. Kjarval áttræðisafmæli
og voru þessar ákvarðanir þá
kunngjörðar og byggingarnar
á þann hátt tengdar þessu stór
afmæli me starans.
Undirbún'ngur framkvæmda
hélt síðan áfram, en næsti
áfangi varð þann 18. ágúst 1966,
en þann dag átt Reykjavíkur-
kaupstaður 180 ára afmæli. Sá
afmælisdagur fór hljótt en þó
gerðist þann dag merkur at-
burður. Um þann atburð var
sagt, að ekki væri ólíklegt að
hann yrði orsök þess, að síðar
myndi tal:ð, að 180 ára aímælis-
ins hefði verið minnzt á óvenju
eft rminnilegan hátt. Þá safn-
aöist saman hér á þessum
grunni, þar sem við stöndum
nú, hópur manna í heidur hryss
ingslegu veðri. Framkvæmdlr
við byggingu myndlistarhúss-
ins voru að hef jast. Fremstur í
flokki fór Jóhannes S. Kjarval,
sem stakk fyrstu skóflustung-
una. Þeir sem viðstadd r voru
þá athöfn minnast hennar sem
óvenjulega eftirminnilegs at-
burðar. Ma'stari Kjarval, kom
sj’álfur með sína skóflu og tók
með sér i poka þann jarðveg,
sem hann losaði. Hann flutti
ávarp og fór með hendingar úr
gönvu sá’mavers:, þar sem m.a.
'segir:
.,I,áttú standa i lifsbók þ nni
líka þeirra nöfn sem mitt.“
Skyldi ekki mega tú ka þessi
orð Kjarvals sem ámaðaróskir
hins aldna listamanns t:I allra
þeirra mörgu myndlistar-
manna, sem eiga eftir að sýna
verk sín hér í þessu húsl?
Að lokinni þessari stuttu at-
höfn þann 18. ágúst 1966 tóku
stórvirkar vlnnuvélar við og
hefur síðan verið unnið vlð hús
ið fram á þennan dag, en dyr
þess eru nú opnaðar fyrir borg-
arbúum. Að vísu hafa hér verið
haldnar sýningar og samkomur
í húslnu ófullgerðu, m.a í til-
efnl L.stahátíða 1970 og 1972.
Ég v 1 nota þetta tækifæri nú
og þakka þelm mörgu, sem hér
hafa komið vlð sögu. Ég vil
þakka Bandalagi íslenzkra
listamanna og fulltrúum þairra
samtaka ágætt samstarf við
Reykjavíkurborg, ég vil þakka
arkitekt hússins hans framlag,
verktökum öllum og starfs-
mönnuim þeirra þakka ég vel
unnln störf, svo og stjóm húss-
ins og starfsfólki. Hér hafa
marg r komlð við sögu, ég
nefn engin nöín, en Reykjavík-
urborg þakkar þeim þeirra hiut
i þessu veglega húsi.
í reglum hússins, sem settar
voru í borgarráði í samráði við
stjórn Bandalags isl. lista-
manna, seglr að markmið borg-
arinnar með byggingu og
rekstrl húss ns sé, að þar verði
sköpuð aðstaða t.l að kynna al-
menningi eftir því sem aðstæð-
ur leyfa og henta þykir mynd-
verk, sem eru i eigu borgarinn-
ar og ekki eru þegar aðgengi-
leg úti við eða í stofnunum
borgarinnar, sérstaklega þó
verk eftir Jóhannes S. Kjarval.
Á mörgum undanförnum árum
hefur Reykjavíkurborg e gnazt
drjúgt safn góðra llstaverka eft
ir marga listamenn, eldri sem
yngri. Gefst nú tækifæri til að
kynna borgarbúum þetta lista-
safn borgarinnar.
í reglum hússins segir enn-
fremur, að það sé markmið
borgarinnar, að í húsinu verðl
aðstaða tll iistsýninga :nn-
lendra og erlendra manna og
samtaka og hvers konar kynn-
inga á lista- og menningarstarf
semi, sem eðlilegt þykir að fari
þar fram. Samkvæmt þessu á
húsið að geta orði-ð vettvangur
Birgir Isl. Gunnarsson
fiytnr opnunarræðuna.
myndl star, tónlistar, bók-
menntakynninga, ráðstefna og
umræðufunda um hvers kyns
menn ngarmál, svo að nokkuð
sé nefnt af því sem hér á fram
að fara.
Hér á að vera menningarmið-
stöð borgarbúa. Hér á engin
fordild að ríkja. Um þetta hús
og það sem hér fer fram mega
standa stormar, og hér má helzt
aldre: ríkja lognmolla. Hér eiga
borgarbúar að geta tekið af-
stöðu með eða móti stefnum og
straumum í listum og menn-
ingarmálum, rökrætt og deilt,
ýmist á umræðufunduim, sem
hér má halda eða yfir kaff bolla
i veitingahúsinu. Hér eiga ung-
ir listamenn, sem ekki fara al-
faraleiðir, að geta kynnt sín
verk jafnt á við þá, sem eldri
eru og viðurkenningar njóta.
íslenzk myndlist i þe’m skiln
ingi, sem við skynjum hana í
dag, er ekki ýkja gömuil, og is-
lenzkir myndlistarmenn, per-
sónulegiir í listsköpun sinni,
eiga sér skki langa sögu. Frum
kvöð.arnir eru ekki mjög gaml-
r menn á okkar mæl.kvarða,
þótt þe r séu ekki lengur ofar
moldu. Viðhorf almennings
hefur breytzt eftir því sem iðk-
un myndlistar hefur orðið al-
mennari. Alla vega eru v ðhorf-
in önnur en þau, sem Ásgrím-
ur Jónsson greinir frá í endur-
m nn ngum sínum, en þar seg-
ir: „E.tthvað fannst mér á því
bera fyrst framan af, að ein-
staka maður liti mig skrítmi
auga fyrir það uppátæki að
flakka um landlð með liti og
málaraspjald, og stundum varð
þess vart, að almenningur hafði
ekk sem nákvæmastar hug-
myndir um tilganginn með
slíkri iðju. Maður nokkur í Ör-
æfum sá hjá mér málverk," seg-
ir Ásgrímur „og hafði orð á
því, að þetta væru ákaflega
skýr kort og mikiu greinilegri
en hjá dönsku landmælinga-
möniumum." Nú dettur vist
fáum í hug að sá sé tilgangur
listmálara að útbúa traust
landakort, þótt enn megi sjá
umkvartanr ýmissa lista-
manna um misskiining á því,
hvað fyrir þeim vaki, enda lík-
legt að svo verði ávallt meðan
menn hafa þor og þrótt til að
leita á ný mið í listsköpun sinni.
Myndlistarhúsið, sem vlð
opnum i dag, hefur starfsemi
sína með sýningum á verkum
Jóhannesar S. Kjarval. í vest-
ursal hússins, þ.e. salnum nær
aðalinnganginum eru verk, sem
fengin hafa verið að láni víðs
vegar að, til að setja saman í
þessa sýningu. 1 austursal húss,
þ. e. þeim sal, sem nefndur
verður Kjarvals-salur, eru ein-
göngu verk í eigu Reykjavikur-
borgar. Þar kemur i fyrsta
sinn fyrir almenningssjónir
hluti mikils safns af skissum
og teikningum, sem Kjarval
færði Reykjavíkurborg að
gjöf og Geir HaWgrímsson, þá-
verándi borgarstjóH, tók við úr
hendi listaman.nsins þann 7.
nóvember 1968. Skissur þessar
og te kningar voru margar í
slæmu ástandi. enda sumar
áratuga gamlar og ekki alltaf
geymdar við beztu aðstæður.
En nú eftir að ldstamaðurinn
Frank Ponzi hefur farið um
þær næmum iistamannshönd-
um sinum, er hér um að ræða
hið fegursta safn og ómetan-
lega heimild um þroskaferil
Kjarvais og sérstæða listsköp-
un. Að þessu sinn er þó ekki
unnt að sýna nema hluta þessa
mlkia safns. Reykvíkingar
minnast listamannsins með
v rðinigu og þökk fyrir þessa
höfðinglegu gjöf.
„Lstin er löng, en iifið er
stutt,“ segir hið fornkveðna. Og
vist er það, að Kjarval mun
1 fa í verkum síniim svo lengi
sem fslendingar verða menn-
ingarþjóð. En þó finnst okkur,
sem urðum honum samferða,
þó ekkl væri nema smáspöl á
lifsleið hans, að hinn mikli og
sérstæði persónulelki hans veiti
okkur aukna sýn inn í verk
hans — þrosk. með okkur skiln
ing á hans margsiungna hugar-
heimi, sem birtist í verkum
hans.
Fá.r settu meiri svip á borg-
ina en hann i lifanda lífi. Og
þótt fyrirmyndir hans væru
ekki sóttar 11 borgarinnar,
heldur í flestum tilvikum út fyr
ir borgarmörkin, í hina
ósnortnu náttúru, þá var Kjarv-
al borgarbúi, sem sótti kraft og
uppörvun í iðandl borgarlifið. 1
blaðaviðtali, þar sem blaðamað-
urinn hittl Kjarval á Hótel
Borg eitt sinn, er Kjarval var
nýkominn af Snæfellsnesi,
sagði hann við blaðamannínn á
þessa leið: ,,En þó ég væri
langt burtu, vestast á Snæfells-
nesi, fannst mér ég vera Innsta
húsið við Hringbrautina. Ég
var alltaf í svo nánu sambandi
við borgina. Ég varð að fara á
tíu daga fresti til Reykjavíkur,
til að sjá fóikið, ef ég átti að
geta hald ð áfram að vlnna
þarna vestur frá og tapa ekki
samfélaginu við bæjarfélagið.“
Þetta voru orð borgarbams-
ins Jóhannesar S. Kjarvals og
þau spegla þörf fyrir borgarlif-
ið og ást á borginni. Hug sinn
til Reykjavíkur sýndi han.n og
með sinn sérstæðu gjöf, sem
v:ð njótum nú í dag.
Með opnun þessa húss hefur
sá langþráð; draumur rætzt, að
myndlistin í borginni fái vegleg
an samastað. Ég vo.na að hús
þetta verði listamönnum hvatn-
ing til góðra verka og borgarbú
ar megi sækja hingað þann un-
að og andlegu uppörvun, sem
góð list fær megnað að ve ta.
Myndllstarhúslð á Miklatúni'
er opnað