Morgunblaðið - 19.12.1973, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 19.12.1973, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 1973 Haukur Matthíasson, sálfrœðinemi: „„Nei," sagði hann við spurn- ingu, sem fram var borin, „þessir prófessorar og dulspekingar, sem stofna vilja til norrænna trúar- bragða, gera ekki annað en að þvælast fyrir mér. Af hverju læt ég þá afskiptalausa? Vegna þess að þeir stuðla að upplausn, en upplausn er hið eina, er vér get- um lagt tii málanna, eins og stendur. Þeir valda óróa. Og óll órö hefur skiijtun í för með sér. Ilún hefur að vísu ekkert gildi i sjálfu sér, en lofum henni að skeika að skiipuðu. Þeir -leggja sitt til ijg. jwestarnir sitt. Vér niunum neyða þá til að tortíma sinum eigin trúarbriigðum i kyrr- þey með því að afklæðast iillum myndugleik og gera allt að merk- ingarlausu híalínshjali." „Vér gefuni henni þriðju gjöf- ina: heimspeki vora," sagði Hitler. „Sé nokkur' staður til undir sólunni, þar sem lýðræði er fjarstæða og sjálfsmorð, þá er bað Suður-Ameríka. Vér verðum að styrkja hina hreinu samvizku þessarar þj(iðar, svo að hUn verði þess megnug að varpa bæði frjáls- lyndi og lýðræði fyrir horð. HUn skammast sín hlátl áfram fyrir sinar bezlu hvatir!" wlleiminum verður aðeins stjíirnað meðölta."" „Aðeins á þánn hátt verður yður (Þjíiðverjum erlendis. Innsk. mitt) fært aðinna af hiind- um þau vandasömu verkefni. sem ég fel yður. Eg verð að treysla dóingreind yðar um val á ráðum lil þess að heygja þjíiðtiræður yðar undir þennan nýja aga. Það mun ekki ávallt ganga eins og í siigu.-'Ég met allt eftir árangrin- um. Aðferðirnar læt ég mig engu sktþta. En hver sá, sem sýnir yður mótþróa, þarf einskis að vænla af þýzka rfkinu framar. Ilann er út- lægur ger um líma og eilífð." „Vér sækjumst ekki eftir jafn- i'étti. lieldur yfirdrottnun." Ofangreindar lilvitnanir eru úr liókinni Hitler talar, eftir Her- mann Rausehning. sem Ut kom f islenzkri þýðingu MagnUsar Asgeirssonar árið 1940. Hermann Rauschning var náinn vinur og trúnaðarmaður Ihtlers frá upp- hafi nasislahreyfingarinnar og ritaði hann niður af mikilli kost- gæfni allar þær viðræður, sein fram föru í l*i'mi m þrengsta höpi nasistaleiðloganna. Dr. Rauschning snerist síðar gegn Ilitler og nasistahreyfing- unni. þegar flokkshræður hans töku að krefjast þess, að liann varpaði kaþölskum prestum i fangelsi og svipti Gyðinga mann- réttindum o.s.frv. Asatrúarmenn Ég geri ráð fyrir, að nær óþarfi sé að vitna í heimildir eða segja yfirleitt frá þeirri ógnaröld sem ríkti f Þýzkalandi, þegar nasism- inn var upp á sitt „bezta", en það hefi ég þó gert hér til að leggja áherzlu á það óréttlæti, sem égtel biskupinn hafa beitt dr Ilelga Pjeturss í umsögn þeirri um umsókn félags ásatrúarmanna til safnaðrréttinda, er hirtist á 12. síðu Morgunblaðsins þ. 13. des. 11. Ultra religionem, non contra. „Framúr trúarhrögðunum, ekki gegn þeim," eru einkunnarorð Nýals, en þau drög til heimsfræði og líffræði, sem þar eru sett fr.am, geta á engan hátt talizt stefna í söntu átt og þær hugmyndir, sem uppi voru á nefndu skeiði f Þýzka-- landi. . Ég læt mig ekki varða umsökn ásalrUarfélagsins og ræði hana ekki. Ilitt fæ ég ekki skilið, hvernig dr. Ilelgi kemur því máli við. Er hin mesta furða, að hiskupinn skuli tengja óskyld mál saman á þann hátt, sem fram kemur í hinni umræddu Morgun- hlaðsgrein. Maður, sem fyrirlftur aðra kyn- þietti göfugmenni? Biskup segir: „en í Nýal eru því miður ærnar heimildir um sams konar órakennda afstöðu til ger- manskrar fortíðar og gælti i Þýzkalandi á nefndu skeíði, sam- fara fyrirlitningu og fordæmingu á öðrum kynþátlum, einkanlega „JUðum", en þessi afstaða var kveikjan að þeirri ásatrúarvakn- ingu. sem var þar í landi. Þessi staðreynd getur ekki legið í þagnargildi þóaðhöfundurNýals hafi verið göfugmenni og þeir, sem hér eiga Iilut að máli, séu það sjálfsagl lika." Það vill svo til, að ég hefi um árabil verið í starfshópi, sem fengizt hefur við það meira og minna í frístundum að rannsaka kenningar dr. Ilelga Pjeturss, þróun þeirra og þröun og niður- stöður í vísindum síðan dr. Helgi setti fram sínar kenningar og rannsóknarniðurslöður. I starfshópi þeim, er ég nefndi. sem samanstendur af leikmönn- um (svo kölluðum), stUdentum og háskólamennluðum mönnum í ýmsum greinum. liöfum við ekki komizt að þeirri niðurstöðu, aðdr. Ilelgi hafi haft „f.vrirlitningu á" biskup og dr. Helgi Péturss né „fordæmt aðrakynþætti", hvað þá að um „órakennda afstöðu, að germanskrar fortíðar" sé að ræða. Allra hæst skýtur biskup yfir markið, þegar hann telur, að skoðanir dr. Helga hafi verið „sams konar" að afstöðu til og gætti á nasistaskeiðinu. Ég skal ekki mótmæla því, að dr. Helgi Pjelurss hafi verið göfugmenni, en að halda þvf fram um leið og hinu er dálítið furðulegt. Enn- fremur er það einkennilegt orða- lag að segja, að „sjálfsagt" séu þeir, sem hlut eiga að þessu máli, líka göfugmenni. Satt að segja eru þessir menn, eftir því sem ég hezt veil, ekki göfugri en fólk er flest. Játning I bókinni Játningar, sem Ut kom árið 1948 og Símon Jóhannes ÁgUstsson sá um útgáfu á, er grein eftir biskupinn og þar segir hann, hvernig hann hreifst af Nýal á menntaskólaárum sínum og gerðist heiðinn. Síðan snerist hann til kristinnar trúar aftur og gegnir nú embætti biskups sem kunnugt er. Það er út af fyrir sig ekki neitt merkilegt, aðunglingar fái brenn- andi áhuga á hinum ýmsu mál- efnum stutt skeið og fái svo allt í einu brennandi áhuga á allt öðru, slíkt er mjög algengt meðal ungl- inga og flestir komast yfir þessa „fanatík", þegar þeir eldast og þroskast. En ég sé ekki betur en biskupinn hafi á menntaskóla- árunum ekki skilið eða lagt megin áherzlu á aðalatriði Nýals. enda getur það ekki samrýmzt að gerast „lærisveinn Ilelga Pjeturss", eins og biskup segist, í grein sinni, hafa gerzt, því að verða heiðinn. Hvort biskup hefur lesið Nýal síðan hann var í 3. bekk, veit ég ekki en ekki sýn- ist mér skilningur hans á því verki hafa aukizt. 1 greininni Framtíð hinnar hvítu mannættar frá 1925, segir dr. Helgi frá greinum, sem hinn heimskunni landfræðingur og rit- höfundur prófessor Macmiljan Brown hefur sent honum. Lætur Brown í ljós áhyggjur af framtíð hins hvíta kyns vegna yfirvofandi styrjaldar við Japan og segir, að hið eina, sem geti aftrað hruninu, sé ný trú, eða þá að hin fornu trúarbrögð blossi upp á nýju. Orðrétt segir dr. Ilelgi um hugleiðingar Browns: „Þykir mjer það viturlega mælt, að ekki mundi það bjarga yfirráðum og framtíð hinna hvítu manna, þó að þeir sigruðu hina með vopnum. En þó tel jeg vfst, að engin trúar- bragðahreyfing geti hjálpað í þessum efnum. Hið eina, sem getur bjargað, er, að vjer í Vestur- löndum gerum einhverjar þær uppgötvánir, sem á mjög miklu stórkostlegri hátt en áður hefir orðið, miði til að bæta hag mann- kynsins." Dr. Helgi hefur sagt um aðra kynþætti, að forysta þeirra dugi ekki til að beina mannkyninu inn á aðrar brautir þ.e. frá helstefnu til lifstefnu. Hann taldi, að hann hefði fyrstur orðið til þess að upp- götva, að framvindustefnurnar eru tvær. Það, sem biskupinn hnýtur um, eru kaflar, þar sem dr. Helgi bendir á, að t.d. hafi hin gyðing- lega forysta ekki dugað til að koma mannkyninu á rétta fram- farabraut. Og getur nokkur sá, er vitandi er vits, lokað augunum fyrir þeim hörmungum, sem herja þennan blett okkar f al- heiminum, sem jörðin er? Þegar dr. Helgi talar um, að norrænnar forystu þurfi við, er ekki hægt að skilja það á annan Opið bréf til Guðrúnar A. Sím- onar óperusöngkonu Sigurður Demetz Franzson og GuðrUn A. Símonar í Tosca. lleiðraða starfss.vstir! ÉG vona. aðþútakír mérþaðekki illa upp. þó að ég ávarpi þig svo, og listaheiður þinn skerðist ekki við það að neinu marki, þar sem hér á landi nægir að syngja einu sinni i öperu til að mega kalla sig óperusöngvara. en ég hef gert það a.m.k. tvisvar, hvað svo sem líður siingferli mfnum i öðrum löndum, svo sem víð Scala í Mflanö. í stór- um óperulnisum víðar á ítalíu. á Spáni og víðar. en ég veit ekki. hversu kunnug þú ert á þessuni slóðum. svo aðég sleppi því. Þá ætla ég að segja þér það i fréttum, að ég varð fullur til- hlökkunar, þegar ég frétti. að bókin þín ætti að koma út. enda var ég fyrsti maðurinn. sem fékk hana aðláni á Amtsbökasafninu. En mér brá illa í brún, þegar ég fór að fletta henni og sá myndina af mér, sem þú hefur valið til birtingar þar. Þessi mynd var tekin að lokinni sýn- ingu á „Syngjandi pásk- um“. þegar þeir, sem höfðu tekið þátt í sýningunum, brugðu á leik og gerðu sér glað- an dag. Þá var sungið og ýmislegt fleira gert til gam- ans í okkar hópi. M.a. fór ég með hjálp þinni að líkja eftir jazz-söngvara, og þá var smellt af. Hins vegar var myndatakan og mvndin algert einkamál, og grun- aði mig aldrei, aðhún æti eftir að birtast, allra sízt í jafnfrægri og stórmerkri bök og nú er komið á daginn. Eg er náttúrulega ekki viss um, i hvaða tilgangi þú birtir myndina eða hvaða augum þú lít- ur liana. en hitt get ég sagt þér f fullri hreinskilni. að ég tel birt- ingu hennar stórlega niðrandi fyrir mig, sbr. orðtak, þekkt i mörgum tungumálum. sem á dönsku heitir „at tage en ved næs- en". Ég veit heldur ekki, hvaða hugmyndír þú hefur um dreng- skaparsk.vldu gagnvart starfs- félögum og kollegum. en ég tel það ódrengilegt af þér og stórlega ámælisvert að birta þessa mynd, sem á engan hátt var opinber. heldur einkamál, án minnar vit- undar og án míns samþykkis. Ég vissi ekki. að ég ætti þessa lítillækkandi og móðgandi með- ferð skilið af hendi íslenzks koll- ega, það sem ég hef allt- af reynt að styðja og efla íslenzk söngmál og is- lenzka söngvara. Eg var t.d. einu sinni fenginn til að taka að mér fyrirvaralaust hlutverk í Rigoletto í Austurbæjarbíó til að bjarga sýningu þeirra. En þú get- ur náttúrulega sem „first lady" leyft þéraðgagnrýna, kasta rýrð á og jafnvel smána kollega þína að vild og þá líka annað söngfólk eins og félaga f kirkjukórum, sem ég ber rnikla virðingu fyrir. Þetta fólk er lil taks við allar messur, við jarðarfarir og á hátíðum fyrir lítla þóknun og gegnir hráðnauð- synlegu hlutverki. Þetta er fólk, sem þarf að aðstoða og létta undir með, en ekki hnjöða í. Þú ættir fremur að fara og þjálfa þessa kirkjukóra, svo að þeir geti á eftir sungið eins og þú vilt láta þá s.vngja. En hvað um það, fyrrnefnd m.vndbirting og framkoma þín f því sambandi er þeim mun tor- skildari, sem þú varst gestur okk- ar hjónanna á heimili okkar í vor og hefðir þá sem hægast getað fært þetta f tal, en það léztu ógert. Einnig hefðir þú þá eða síðar get- að fengið aðrar m.vndir að velja Ur lil birtingar, svo sem af okkur tveimur í hlutverkum í Tosca. þar sem ég söng á móti þér í Þióðleik- Inisinu á 5 eða (5 sýningum, elleg- ar mynd af mér með marga kettl- hátt en þann, að slík forysta yrði mannkyninu öllu til blessunar. Dr. Helgi á ekki við, að norræn forysta stefni að því að kúga, drottna eða lítilsvirða aðra kyn- þætti, hún stefnir í hina áttina, í áttina til hjálpar öðrum kynstofn- um og öllu lífi jarðar vorrar og alls lffs í alheimi, hvorki meira né minna. Fleiri tilvitnanir er ekki vert að prenta hér, því Nýall stendur öll- um til boða, biskupnum líka. Ég vona, aðherra Sigurbjörn Einars- son skilji, hvers vegna égtek tíma frá próflestri til að skrifa þetta. Um Ieið og ég minni á, að dr. Helgi Pjeturss er einn af fáum eða sá eini, sem hefur komið með vísindalegar kenningar, sem skýra, hvernig JesUs gat gert kraftaverk, tek égþessa tilvitnun Ur Nýal (útg. 1955 s. 65) til um- hugsunar biskupnum, mér og lesandanum: „Oss má nú ljóst vera, að JesU frá Nazaret var sjerstaklega fag- urt dæmi þeirrar manntegundar, sem á íslensku er nefnd goði eða goðorðsmaður. Heimsfræðin, sem hann kennir, er að vísu fátækleg hjá indverskri, grískri eða persneskri heimsfræði. En líferniskenning hans er svo merkileg, þessi boðorð hans, sem öllum eru kunn og enginn lifir eftir." 33,3% rangt mál Það, sem að framan greinir, vona ég að nægi til að sýna, að ummæli biskups um Nýal eru ómakleg. Um ásatrúarfélagið og umsókn þess hef ég, eins og áður er fram komið, ekkert að segja enda er það á engan hátt mér viðkomandi, en eitt get ég þó ekki stillt mig um að minnast á (aðallega af stráks- skap), því þaðersvo sjaldan hægt að reikna í prósentum það, sem rangt er með farið. í erindi biskups segir: „undirskrifendur umrædds erindis (þ.e. umsókn ásatrúarmanna. Innsk. mitt) hafa hingað til talið sig Nýalssinna". Einn af þrem undirskrifendum er Jón frá Pálmholti og samkvæmt símtali, er ég átti við hann þ. 13. desember sl., hefur hann aldrei talið sig Nýalssinna. Það er því grjóthörð staðreynd, (byggð á bjargi traustu) að hér er farið með rangt mál að nokkru leyti og jafnvel vafasamt, að þessi fullyrð- ing sé rétt um hina tvo. En þó að biskupin yfir Islandi, herra Sigurbjörn Einarsson, sé hér með orðinn uppvís að a.m.k. 33,3% ósannsögli er hann sjálf- sagt gotugmenni. Hripað í alltof miklum flýti þ. 16. 12. 73. Haukur Matthíasson. Með fangið fullt af kettlingum inga i fanginu, þar sem þér þ.vkir. eins og allir vita, mjög vænt um ketti. Þö getur verið, að þessir hafi ekki verið af nógu göfugu kyni til að fá m.vnd af sér birta í liinni stórmerku bók. Mér þykir nefnilega, alveg eins og þér, afar vænt um ketti og önnur dýr. Eg get líka alveg tekið undir með frægum manni, sem sagði einu sinni eitthvað á þá leið, að eftir því sem hann k.vnntist mönnunum betur, því vænna þætti sér um hundinn sinn. Með söngkveðju. Akureyri, 15. desember 1973 Sigurður Demetz Franzson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.