Morgunblaðið - 19.06.1974, Blaðsíða 4

Framreiðshjstúlka
kaffistofu í Vín í kring
um aldamótin 18 hundr
Ýmsar gerðir af
Kaffistofur byrjuðu að ryðja sér rúms í Evrópu á 17. c
stjórnmála. Þetta málverk er af fyrstu kaffistofunni, s<
kaffikönnum frá 18. öld
fundu menn fljótt leiðir, til að smygla
kaffiplöntunni á milli landa. Kaffirækt
hófst á Ceylon 1658, 1696 á Java,
1715 á Haíti og Santo Domingo,
1 727 I Brazilíu, 1 748 á Kúbu, 1 784 í
Venezúela og 17901 Mexíkó.
Ýmsar sögur hafa verið sagðar af þvi
hvernig menn fluttu kaffiplöntuna milli
landa, en ein sú frægasta er af franska
sjóliðanum Gabriel Mathieu de Clieu,
sem var liðsforingi á eynni Martinique
Eitt sinn árið 1 720 var de Clieu i leyfi i
Frakklandi, þar sem hann eyddi tima
sinum gjarna á kaffihúsum i París og
varð mikill kaffiunnandi Hann ákvað
þá að taka með sér kaffiplöntu til
Martinique, hvað sem það kostaði.
Hann hefði frétt að Hollendingur hefði
tekizt að rækta kaffiplöntuna á eyjun-
um i A-lndium, og loftslagið þar og á
Martinique var mjög svipað. En það
var ekki hlaupið að þvi að komast yfir
kaffitré. Einu trén, sem til voru í París
Fæstir létu sig þessi viðurlög skipta og
kaffineyzla breiddist ört út.
Kaffið kom til Evrópu einhvern tima
á 1 6. eða 1 7. öld og er saga þess þar
full af frásögnum af þvi, hvernig það
var notað í sambandi við trúarathafnir,
stjórnmálaþref og sem læknismeðal í
mörgum löndum var það bannað um
tima og vinsældir þess voru mjög upp
og ofan. Kaffið öðlaðist fyrst verulegar
vinsældir i London, þar sem hver kaffi-
stofan af annarri var opnuð. Stofur
þessar urðu fljótt miðstöðvar menning-
arlifs, stjórnmála og viðskiptalifs. Árið
1 700 er talið að um 2000 kaffihús
hafi verið starfandi í Lundúnaborg
einni.
Fram til loka 17. aldar komu nær
allar kaffibirgðir heims frá Yemen i
S-Arabiu, en ráðamenn þar gættu kaffi-
ekranna sem sjáaldurs auga sins og
engir útlendingar fengu að koma ná-
lægt þeim. En vinsældir kaffisins tóku
að aukast og jafnframt verðmæti þess.
voru í gróðurhúsi Loðviks XV. sem
vopnaðir verðir gættu allan sólarhring-
inn. Honum tókst þó með mútum og
öðrum brögðum að komast yfir eitt tré,
sem hann tók með sér um borð i skip
sitt. Á þeim tímum tók siglingin yfir
Atlantshafið rúman mánuð og allan
þann tíma varð De Clieu að deila vatns-
skammti sínum með kaffitrénu. En tréð
komst lifandi á áfangastað, þar sem
það var gróðursett með viðhöfn. Frá
þessu tré er talið að meirihluti kaffi-
trjánna I Ameríkulöndunum sé kom-
inn. Þremur árum eftir lát de Clieus
árið 1 777 voru 1 9 milljón kaffiplöntur
á Martinique.
Coffea Arabica.
Mathieu de Clieu
villt i Kaffa hafi verið flutt til Arabiu
fyrir um 500 árum, þar sem skipuleg
kaffiræktun hófst. Að orðið kaffi sé
komið frá Kaffa er ekki óliklegt, þegar
litið er á orðin yfir kaffi i hinum ýmsu
tungumálum. í kínversku kai-fey,
dönsku og sænsku kaffe, hollenzku
koffie, finnsku kahvi, frönsku,
spænsku og portúgölsku café,
japönsku, kéhi og rússnesku kophe,
ensku coffee, svo að eitthvað sé nefnt
ENGINN vafi leikur á þvi að kaffi er
vinsælasti drykkurinn á þessu jarðriki,
þegar vatn er undanskilið. Nær helm-
ingur jarðarbúa drekkur þennan dökka
vökva, sem sagan segir að geitahirðir-
inn Kaldi hafi fyrst uppgötvað árið
850 Hann tók eftir því, að er geitur
hans höfðu borðað ber af sigrænni
hríslu, tóku þær upp á alls konar
einkennilegum skvettum og fettum.
Hann ákvað að bragða á þessum berj-
um og varð yfir sig hrifinn, af hve
hressandi áhrif þessi ber höfðu á hann
og hljóp til byggða, til að skýra frá
þessari uppgötvun Þetta á að hafa
gerst einhvers staðar í Arabíu
Orðið kaffi er liklega komið frá ara-
bíska orðinu qahwah, þó að sumir
málfræðingar setji það i samband við
orðið Kaffa, sem er hérað i SV-hluta
Eþiópiu og sagt vera upprunastaður
kaffisins Talið er að kaffitré, sem uxu
Arabar uppgötvuðu mjög fljótlega
að kaffi var mjög hressandi drykkur og
þeir tóku að notfæra sér það í sam-
bandi við hinar löngu trúarathafnir
múhameðstrúarmanna til að halda at-
hyglinni óskertri. Kaffið varð þó fljót-
lega deiluefni, þvi að hinir íhaldssam-
ari i hópi prestanna, héldu þvi fram að
það væri áfengur drykkur og neyzla
þess þvi bönnuð skv. Kóraninum. Voru
þung viðurlög sett við neyzlu þess.
Coffeaættin, sem kaffitréð telst til,
samstendur af um 25 tegundum, sem
flestar vaxa villtar i frumskógum gamla
heimsiqs. Algengasta kaffitréð, sem
mestur hluti kaffiframleiðslu heimsins
kemur frá, heitir Coffea Arabica, einnig
kemur nokkur hluti kaffibaunanna frá
Coffea Liberica og Coffea Robusta.
Coffea Arabica er sigrænt tré, sem við
eðlilegar aðstæður getur orðið allt að
10 metra hátt Hins vegar er vöxtur
ýmsu áður
i getur fenj
jr^^dropa