Morgunblaðið - 27.09.1974, Blaðsíða 30

30 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 1974
Dr. Sigurður Nordal — Minning
VIÐ lát Sigurðar Nordals rifjast
ósjálfrátt upp fyrir manni ýmis-
legt frá kynnum við hann á liðn-
um árum. Þótt góð vinátta væri
með föður mínum og Sigurði,
finnst mér sem ég hafi varla
þekkt hann fyrr en haustið 1943
við komu mína t Háskólann, en
Sigurður kenndi íslenzka bók-
menntasögu haustmisserið, þótt
til hefði staðið, að Steingrímur J.
Þorsteinsson tæki þá við kennslu
hans. Eg man, að Sigurður fór á
kostum yfir kveðskap þeirra
Bjarna og Jónasar, en liklega var
maður naumast orðinn nógu
fleygur i kvæðum góðskáldanna
til að njóta sem skyldi hinna
snjöllu fyrirlestra prófessorsins.
Það var þvi ekki fyrr en eftir
áramótin, þegar ég fór ásamt
frærtda mínum Vilhjálmi Bjarnar
frá Rauðará að vinna fyrir orða-
stað Sigurðar að nýrri útgáfu
Flateyjarbókar, að ég komst í
verulegt samband við meistarann
og um leið hinn forna sagnaheim.
Hlutverk okkar Vilhjálms var að
búa texta Flateyjarbókar til
prentunar og síðan lesa prófarkir,
og skyldum við fara í smiðju til
Sigurðar með allt það, er við vær-
um í vafa um. Urðu okkur þetta
ógleymanlegar kennslustundir,
þvi að Noregskonungasögur
höfðu verið höfuðviðfangsefni
Sigurðar á námsárum hans og
raunar öðrum þræði alla ævi.
Sigurður ritaði, sem kunnugt
er, formála fyrir hverju hinna
fjögurra binda Flateyjarbókar,
þar sem hann gerði grein fyrir
einstökum sögum og þáttum og
þessari miklu sagnasyrpu í heild.
Einhverjir fundu að því, að svo
ungum mönnum skyldi vera falin
umsjón og ábyrgð slíkrar útgáfu,
en Sigurður svaraði þeim að-
finnslum þegar í formála fyrsta
bindis, fór Ioflegum orðum um
vinnu okkar að útgáfunni og sagði
síðan: „Ég hef aldrei rekizt á, að
því fylgdi nema gifta að trúa ung-
um efnismönnum fyrir hverju því
hlutverki, sem er eðlilegt þroska-
stigi þeirra. Jafnvel vér eldri
mennirnir vinnum svo bezt, að
vér lærum af verkinu um leið.“
Sýndi Sigurður hér sem jafnan,
hve lagið honum var að rétta sér
yngri mönnum og raunar hverj-
um, sem hann átti samvinnu við,
örvandi hönd. Enginn fór svo að
finna hann, hvert sem erindið
annars var, að hann kæmi ekki
hressari af hans f undi.
Þegar faðir minn féll frá, 71 árs
að aldri, sumarið 1944, get ég sagt
með vissum hætti, að Sigurður
Nordal gengi mér f föður stað.
Hann kvaddi mig bað sumar og
mörg sumur upp frá því oftsinnis
til langra gönguferða um eftir-
lætisslóðir sínar, leiðina um Heið-
mörk frá Elliðavatni allt til
Hafnarfjarðar. Á þeirri leið er
margur fagur reitur, og einn
þeirra fann maður, að Sigurði var
kærari og helgarí en allir aðrir,
Helgadalur, undir hæðunum, þar
sem Kaldá sprettur upp. Um
þennan stað segir Sigurður svo í
formála 2. bindis Þjóðsagnabók-
arinnar, er út kom 1972:
„Ég leit hann augum fyrsta
sinn, þegar ég kom ríðandi ofan j
úr Grindaskörðum og við áð- j
um þarna á grasflötinni, sum-
arið 1910, að mig minnir, en
gat aldrei gleymt honum, þótt
langir tímar liðu, áður en nánari
kynni tókust. Oftsinnis hylltist ég
seinna til þess á gönguferðum .
mínum að staldra við í Helgadal, j
svo lengi sem tíminn leyfði, i
seinni hluta dags, þegar sól var
gengin til vesturs, hamrabeltið
orpið skugga, sem gerði það ótrú-
lega svipþungt og mikilúðlegt,
einkanlega eins og það speglaðist
f tjörninni, en öll grasflötin böðuð
í sólskini. Þetta var sannarlega
heilagur staður, einveran full-
komin, með öllum sínum unaði
og hrolli, dauðaþögn, sem klæddi ^
þó „hundrað raddir", hulið líf í
klettum og gróðri. Oft sat ég við j
ofurlitla og nær því ósýnilega
lind, sem seytlaði fram á einum
stað undan norðurjaðri tjarnar-
innar og nærði hana silfurtæru
vatni langt ofan úr fjöllum.
Á hernámsárunum kom það fyr-
ir, að um grasflötina var ekið
jeppum, sem ristu hjólför í svörð-
inn. En þetta voru einungis
svöðusár, sem greru fljótlega og
skildu ekki eftir nema fáein ör.
En þegar Kaldárstokkurinn var
tekinn burt og vatninu í staðinn
veitt til Hafnarfjarðar í pfpum
neðanjarðar, opnaðist bílvegur í
Helgadal og eftir honum sjálfri
nútíðarmenningunni braut. Nú
var farið að reisa tjöld á grasflöt-
inni, hún var mörkuð af bældum
og snoðnum tjaldstæðum, útötuð
sfgarettuhylkjum, niðursuðudós-
um og flöskum, en tómum
benzfndunkum fleygt út f tjörn-
ina. Síðustu skiptin, sem ég var
enn nógu göngufær til þess að
koma á þessar slóóir, horfði ég á
umgengnina bæði sár og gramur.
En goð hefna eigi alls þegar, eins
og sagt er í Njálu, og valt er að
treysta þvf, að allar dísir séu
dauðar. Litla uppsprettulindin
þvarr, tjörnin þornaði upp, en eft-
ir varð Ijótt leirflag, hæfilegt til
þess að taka við benzíndunkunum
og öðrum táknum þess, að jörðin
sé fótaskinn mannsins. Hér höfðu
engar sögur farið af bannhelgi,
sem naumast var heldur að vænta
um svo afskekktan blett. En mér
fannst, þegar horfin var tjörnin,
sem hafði verið sál staðarins, sem
þetta væri kveðja frá vættum
Helgadals til þeirra manna, sem
höfðu þakkað gestrisnina með svo
lítilli háttvísi, um leið og þær hafa
vonandi fundið sér öruggara at-
hvarf og betra nágrenni, — a,m.k.
um stundar sakir.“
Ég efast um, að nokkur maður
hafi í allri þeirri miklu umræðu,
er fram hefur farið að undan-
förnu um náttúruvernd, mælt ein-
faldari, en um leið sterkari varn-
aðarorðum en Sigurður Nordal f
kafla þeim, er birtur er hér að
framan. Á honum eins og raunar
formálum allra þriggja binda
Þjóðsagnabókarihnar voru engin
ellimörk. Þeir voru með sama
glæsibrag og það, sem hann hafði
bezt ritað snemma á ævi, þegar
hann tók að hrffa landa sfna með
snjöllum greinum og hugvekjum.
Við, sem áttum því láni að
fagna að eiga með honum góðar
stundir, hvort heldur heima í
stofu eða á gangi um hraun og
klungur eða grónar götur og hlíð-
ar f nágrenni höfuðborgarinnar,
minnumst hans og þeirra stunda
nú með þakklæti og söknuði. En
Sigurður Nordal lifir áfram í
verkum sínum, og í þeim getum
við enn vitjað hans og rifjað með
honum upp margt af þvf, sem við
eigum fegurst og bezt í fslenzkri
menningu bæði að fornu og nýju.
Finnbogi Guðmundsson.
Ég get ekki stillt mig um að
skrifa nokkur kveðjuorð um Sig-
urð Nordal látinn. Það er ekki
vegna þess, að ég hafi verið
honum svo nákunnug, heldur
vegna hins, hversu hugstæður
þessi maður varð mér frá þvf mér
lánaðist að kynnast honum fyrir
tæpum áratug. Og það er í þakkar-
skyni, sem þessi fáu orð eru rituð.
I mínum augum var Sigurður
Nordal fyrst og fremst lista-
maður, víðfeðmur og djúpskyggn
lífskönnuður fremur en sú gerð
fræðimanna, sem getur ekki hafið
augu sín upp yfir þröngan sjón-
deildarhring fræðigreinar sinnar.
Og þótt það sé getgáta ein, er mér
ekki grunlaust um, að margir hafi
átt önnur erindi en fræðileg heim
til hans á Baldursgötu 33, eða að
fræðimennskan hafi þá með öllu
gleymzt eftir að menn voru komn-
ir inn i kraftsvið þessa ógleyman-
lega og „inspirerandi“ persónu-
leika. Einhverra hluta vegna var
eins og öll vandamál fengju
ósjálfráða lausn í návist þessa
manns, enda þótt hann reyndi
ekki að sneiða hjá átökum við
þau. Þau tóku einfaldlega á sig
svo geðþekkan blæ, að það var
ekki annað hægt en vera vand-
anum þakklátur fyrir að berja að
dyrum, svo tilefni gæfist til þess
að leita á fund Sigurðar Nordal.
Persónuleiki hans var svo gjöf-
ull og móttækilegur, að aldrei var
annað að sjá eða skynja, en við-
komandi gestur væri öllum öðrum
mikilvægari þær stundir, sem
hann átti á heimili hans, og hefur
hann þó vafalaust haft ýmsu öðru
þarfara að sinna en sístreymi
gesta. Það var eitthvert samvaf
glettni og alvöru, sem gerðu
þennan mæta og merka mann svo
heillandi, og minni hans var með
þeim eindæmum, að manni
gleymdist oft hversu marga ára-
tugi hann hafði að baki. Og svo
frjáls og sfung var sál hans, að öll
kynslóðabil runnu út f eitt. Hann
var — aó æskunni ólastaðri —
yndislegasti unglingurinn, sem ég
hef kynnzt. Af fundi hans gekk
maður alltaf laugaður ljóðum og
mannviti, glaðari og rfkari í huga
og hjarta og trúaðri á gildi mann-
legrartilveru.
Þurfður Kvaran.
í minningu Ölafar og dr. Sigurðar
Nordal.
Ein af kærustu minningum
mínum frá unglingsárunum eru
þær stundir, er ég fékk að dvelja
á heimili Ölafar og Sigurðar
Nordal, hvort sem aðeins var um
dagstund að ræða eða nokkurra
vikna dvöl. Fræðandi umræður og
hjal í léttum tón ásamt góðum
veitingum. Gaman var einnig
þegar Ölöf og Sigurður komu á
æskuheimili mitt, oft ásamt son-
um sínum, þá var glatt á hjalla.
Mér finnst núna, að enginn hafi
getað hlegið eins dátt og hjartan-
lega og frú Ólöf, það gat Sigurður
einnig, og þá varð andlitið allt
uppljómað, fullt af Ijúfmennsku
og glettni og svo kom þessi inni-
legi hlátur. Þegar önnur útgáfa
kom af „Fornum ástum“ árið
1949, fékk ég að vera með á heim-
ili þeirra hjóna og hjálpa til við
prófarkalestur. Var það fyrir mig
mikil upplifun, og hreykin var ég,
er ég fékk að launum áritað ein-
tak frá dr. Sigurði, er bókin kom
út. Af þessu- er ég stolt og þessi
bók er mikill fjársjóður í mínum
augum.
Eftir stúdentspróf, þá er þau
dr. Sigurður og Ólöf voru sendi-
herrahjón I Danmörku, dvaldi
ég hjá þeim í 1 mánuði. Það
var ánægjuleg dvöl og þrosk-
andi, og hafði ég það
eins og prinsessa. Frú 01 öf
Nordal var skarpgáfuð kona og
gagnmenntuð, en naut sín eigin-
lega aldrei sem skyldi, sökum
sjúkleika. Það var mikill skaði.
Fáa hef ég heyrt lesa betur upp,
hvort sem var bundið eða óbundið
mál, en Ólöfu. Síðustu ár hitti ég
þau hjón ekki oft, Ólöf var lang-
dvölum á sjúkrahúsum og sökum
anna hjá mér, sáumst við alltof
sjaldan. En um þessi elskulegu
hjón á ég Ijúfar endurminningar,
sem enginn getur frá mér tekið,
og eru mér gott veganesti.
Blessuð sé minning þeirra og
hjartanlegar samúðarkveðjur
sendi ég sonum þeirra og fjöl-
skyldum þeirra og öðrum vinum
og vandamönnum.
Borghildur Thors.
Afmælis-
og minn-
ingar-
greinar
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein, sem birtast á f
miðvikudagsblaði, að berast f
sfðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera f sendibréfs-
formi eða bundnu máli. Þær
þurfa að vera vélritaðar og
með góðu Ifnubili.
t
Eiginkona mín, móðir, tengdamóðir og amma,
GUÐRÚN HELGA JÓNSDÓTTIR,
Vesturbrún 14,
andaðist á Landspítalanum miðvikudaginn 2 5. sept. Jarðarförin verður
auglýst siðar
Skarphéðinn Pálsson,
Herdis Skarphéðinsdóttir, Gunnar Gunnarsson,
og barnabörn.
t
Móðir okkar,
SIGRÍÐUR JÓNSDÓTTIR,
sem andaðist 20 þ.m. verður jarðsungin frá Frikirkjunni í Reykjavik,
laugardaginn 28 sept. kl. 1 0 30 fyrir hádegi. Fyrir hönd systkina og
annarra vandamanna,
Salóme Mariasdóttir.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og
jarðarför míns hjartkæra eiginmanns,
ALEXANDERSJÓHANNESSONAR
fyrrv. skipstjóra.
Fyrir míní hönd og annarra vandamanna,
Halldóra Ólafsdóttir,
Grettisgötu 26.
t
Þakka innilega samúð og hlýhug við andlát og útför eiginmanns mins,
HANNESAR BJÖRNSSONAR,
fyrrv. póstfulltrúa.
Keldulandi 11.
Sérstakar þakkir sendar Póstmannafélagi Islands. Fyrir mína hönd,
barna okkar og systra hins látna,
Jóna Björg Hafldórsdóttir.
t
Þökkum innilega veitta samúð við fráfall eiginmanns min,
ERLINGS E. DAVÍÐSSONAR.
GuSrún Gfsladóttir, börn og tengdabörn.
Kristjana, Áskell Norðdahl og systkini.
t Þökkum innilega auðsýnda samúð og vinarþel við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður og ömmu,
INGIRIÐAR LÝÐSDÓTTUR OLSEN,
Túnsbergi viS ÞormóSstaSarveg.
Kristln Olsen,
Ema Olsen, Jón Ólafsson,
Olafía Olsen, Róbert Róbertsson,
Alfreð Olsen, Halldóra Sigurðardóttir,
Olaf Olsen, Lilja Enoksdóttir,
Gerhard Olsen, Hulda Sæmundsdóttir,
Kristinn Olsen, (ngibjörg Alexandersdóttir,
og barnaböm.
Lokað vegna jarðarfarar
Lokað vegna jarðarfarar Sigurðar Nordals,
prófessors, í dag föstudaginn 27. september kl.
1—3.
Seðlabanki ís/ands.