Morgunblaðið - 05.02.1978, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. FEBRUAR 1978
25
Kvikmyndahátíðin 1978:
Hver lifir,
hver sigrar?
I Stroszek hefur Werner
Herzog flutt Kaspar Hauser
fram til nútimans. Það er að
segja ef við göngum út frá þvi
að Kaspar Hauser hafi aldrei
verið annar en Bruno S., ieikar-
inn sem Herzog tók upp af göt-
unni, nýkominn af geðveikra-
hæli og lét leika hlutverk Kasp-
ars, „mannsins sem fæddist
fullorðinn". Stroszek er á sama
hátt og Kaspar aðeins Bruno S.
og einhvern veginn gezt mér
betur að honum I nútimanum.
Ég er því í hópi þeirra sem
finnst Stroszek betri mynd en
Kaspar Hauser, en þetta er vist
minnihlutahópur að manni
skilst.
Wlerner Herzog er hug-
sjónamaður, húmanisti. Hann
er málsvari minnihiutans, allra
þeirra sem orðið hafa utan-
garðs I þjóðfélaginu af ein-
hverjum ástæðum. Margar
mynda hans fjalla líka um slikt
fólk, utangarðsmennina, eins
og t.d. Dvergarnir og Kaspar
Hauser, en aðrar um þörf
mannsins og leit að ævintýrum
og þolraunum, líkt og Aquirra,
guð reiðinnarog myndin um
skiðastökkvarann. Að sumu
leyti þösateinar Stroszek þessi
tvö höfuðþemu Herzogs.
Stroszek er götuhorna-
hljóðfæraleikari og sagan hefst
þegar hann er látinn laus af
hæli fyrir drykkjusjúka að
manni skilst. Strax og hann er
kominn út liggur ieið hans inn
á næstu krá, þar sem hann
verður vitni að því er tveir hór-
mangarar niðurlægja eina
skækjuna. Stroszek tekur stúlk-
una að sér, en þau verða bæði
fyri stöðugum ofsóknum hó
mangaranna, svo að þau fylgja
ráðum vinar þeirra og ná-
granna, öldungsins Scheid, og
ákveða að freista gæfunnar í
Ameríku.
Amerika er land fyrirheit-
anna og öll þrjú hefja þau þar
nýtt lif fuil bjartsýni. Skækjan
fer að vinna fyrir sér með af-
greiðslu á veitingahúsi og
Stroszek fær vinnu á verkstæði.
Þau slá lán i banka og geta fest
kaup á forláta hjólhýsi og lit-
sjónvarpstæki, hvort tveggja
nauðsynleg stöðutákn. En þeg-
ar framtíðin vírðist brosa við
þeim, tekur veröldin vestur-
heimska að hrynja. Stroszek og
vinkona hans standa ekki undir
skuldasúpunni en bankinn vill
sitt. Skækjan leitar til fyrra lff-
ernis en Stroszek á náðir áfeng-
isins.
Herzog fer víða á kost-
um i þessari mynd, sérstaklega
þó i þeim hluta hennar sem
gerist vestan hafs. (Það er ann-
ars athyglisvert hversu hug-
leikin Bandarikin eru mörgum
v-þýzkum kvikmyndagerðar-
mönnum, samanber Wenders
og Ameriska vininn eða Lísu i
borgunum). Þó verður manni
sérstaklega minnisstætt niður-
lag myndarinnar — allt frá þvi
að þeir Stroszek og öldungur-
inn fremja ránið til lokaatriðis-
ins i leiktækjagarðinum. Það er
eins og Herzog spyrji: Hvor er
raunverulega sigurvegarinn —
Stroszek heitinn eða samfélagið
sem eftir stendur?
Stroszek er enn einn
vitnisburðurinn um að Herzog
er einhver merkilegasti og sér-
stæðasti listamaður sem þessi
tjáningarmiðiil — kvikmyndin
— hefur alið. Nú biður maður
aðeins spenntur eftir næstu
mynd — um utangarðsmanninn
alræmda, sjálfan Frankenstein.
— Bvs.
Guðbergur Auðunsson heldur I
sina fyrstu einka málverkasýn-
ingu á Kjarvalsstöðum dagana
4.—15. febrúar n.k. Guðbergur er
Reykvíkingur fæddur 1942 var
við nám i Kunsthaandværkskolen
í Kaupmannahöfn 1959 — 1963,
siðan við teiknistörf i New York
1964 — 1965. Þá var Guðbergur
við nám i málaradeild Myndlista-
og handiðaskóla íslands veturinn
1976 — 1977.
ÓMAR
Skúlason
heldur sfna
fyrstu
einkamynd-
listarsýn-
ingu á Kjar-
valsstöðum
dagana
4,—15.
febrúar n.k.
Þar sýnir
Ómar 56
verk,
klippi-
myndir,
collage,
dúkristur,
teikningar
og myndir
unnar með
sprautu og
skapalóni. en það mun vera I fyrsta sinn sem slík tækni kemur
fram á sýningu hérlendis. Ómar stundaði nám I Myndlista- og handlða-
skóla tslands 1967—1971 og starfar nú við teiknikennslu. Sýningin er
opin 14—22 um helgar og 16—22 virka daga.
sem m.a. Alþýðubandalagið stóð
að, gengislækkun, visitöluskerð-
ingu og stórfelldri kjaraskerð-
ingu sjómanna. Alþýðusambandið
undir forystu Alþýðubandalags-
mannsins Snorra Jónssonar lét
við mótmælin sitja.
Hvað um Dagsbrún? Eðvarð
Sigurðsson, formaður Dagsbrún-
ar, þingmaður Alþýðubandalags-
ins í Reykjavík, sagði i viðtali við
Morgunblaðið þessa daga, að
hann hefði staðið að samþykkt
ASI, þar sem íhlutun i kjarasamn-
inga var mótmælt. En um verk-
fallsaðgerðir eða annað slíkt var
ekki að ræða af hálfu Dagsbrúnar
í Reykjavík eða nokkurs annars
verkalýðsfélags, sem Alþýðu-
bandalagið hafði forystu fyrir.
Það er eftirtektarvert, að ein-
mitt á þessum tíma gegna Alþýðu-
bandalagsmenn forystustörfum,
bæði i Alþýðusambandi íslands
og Dagsbrún en þrátt fyrir það og
þrátt fyrir mótmælin hafði verka-
lýðshreyfingin ekki uppi frekari
aðgerðir vegna gengislækkunar,
visitöluskerðingar og kjaraskerð-
ingar sjómanna. Þetta eru líka
sögulegar staðreyndir, sem vert
er að hafa í huga i umræðum um
efnahagsmál og atvinnumál
næstu daga.
Aðstæður þá
ognú
I þeim umræðum, sem nú fara
fram um efnahagsmál hefur kom-
ið afar skýrt fram, að ekki er um
að ræða nauðsyn kjaraskerðingar
a.m.k. ekki almennt talað, heldur
hitt, að launþegar sætti sig við
óbreytt lifskjör út þetta ár. Rök
hafa verið færð að því, að ekki sé
grundvöllur til frekari kjarabóta
að sinni. Aðgerðir ríkisstjórnar-
innar munu því væntanlega miða
að þvi að tryggja þann kaupmátt,
sem fyrir er. Launþegar geta á
hinn bóginn ekki búizt við því, að
sá kaupmáttur muni aukast það
sem eftir er af þessu ári. Vorið
1974 var um beina kjaraskerð-
ingu að ræða og þá lét verkalýðs-
hreyfingin sitja við mótmælin
ein. Engum dettur í hug að bera
forystu ASÍ á brýn, að hún taki
afstöðu til mála eftir því hvaða
flokkar sitja í ríkistjórn og þess
vegna er augljóst, að viðbrögð
verkalýðshreyfingarinnar nú geta
ekki orðið harðari en þau urðu
vorið 1974, þegar ekki var um að
ræða óbreyttan kaupmátt heldur
á ferðinni stórfelld kjaraskerð-
ing.
I þessu sambandi er lika fróð-
legt að bera saman hlut sjómanna
þá og nú. Fyrir nokkrum vikum
var ákveðið að hækka fiskverð
um 13% m.a. til þess að sjómenn
héldu sínum hlut gagnvart land-
verkafólki og fengju svipaðar
hækkanir og þeir, sem starfa i
landi. Vorið 1974 urðu sjómenn
hins vegar aðtaka á sig stórfellda
kjaraskerðingu. Úr því að verka-
lýðshreyfingin brást ekki harka-
legar við kjaraskerðingu bæði sjó-
manna og landverkafólks þá, er
ekki hægt að búast við því, að hún
taki illa upp nú a(5gerðir til þess
að tryggja núverandi kaupmátt
þegar jafnframt er búið að sjá til
þess að fullt réttlæti ríki milli
sjómanna og landverkafólks.
Þá má heldur ekki gleyma því,
að eitt helzta niarkmið aðgerða í
efnahagsmálum nú er að tryggja
næga atvinnu í landinu með þvi
að koma í veg fyrir stöðvun at-
vinnufyrirtækja og atvinnuleysi.
Verkalýðshreyfingin hlýtur að
horfast í augu við þá staðreynd
alveg eins og allir aðrir, að verði
ekkert að gert munu atvinnuufyr-
irtækin smátt og smátt stöðvast og
atvinnuleysi skapast. Forystu-
menn verkalýðshreyfingarinnar
bera mikla ábyrgð i þessum efn-
um. Það er ekki síður á þeirra
valdi en annarra að tryggja að
atvinna haldist i landinu. Þess
vegna verður að vænta þess, að
þeir taki vel nauðsynlegum ráð-
stöfunum til þess að tryggja næga
atvinnu og til að híndra atvinnu-
leysi.
Það er því alveg sama hvernig á
þessi mál er litið. Fordæmið um
viðbrögð verkalýðshreyfingar-
innar vorið 1974 getur ekki leitt
til annarar niðurstöðu en þeirrar,
að viðbrögðin nú verði ekki
harkálegri en þá. Komi hins vegar
I Ijós, að svo verði er augljóst, að
forystumenh verkalýðsfélaganna
misnota aðstöðu sína i pólitískum
tilgangi. Því verður ekki trúað
fyrr en á reynir, að þeir menn
sem nú eru i forystu fyrir þessari
öflugu félagsmálahreyfingu láti
standa sig að sliku.
Afstaða
stjórnarandstöðu
I raun og veru má segja hið
sama um afstöðu stjórnarandstöð-
unnar til efnahagsaðgerða nú. Að
vísu bar Alþýðuflokkurinn ekki
ábyrð á stjórnaraðgerðum vorið
1974 en hann á að baki langan
feril í ríkisstjórnum og hefur bor-
ið ábyrgð á margvíslegum aðgerð-
um af því tagi, sem nú -er mest
rætt um.
En bæði Alþýðubandalag og
SFV stóðu að gengislækkun vorið
1974. Nú liggur ekkert fyrir um,
hvort til slikra aðgerða verður
gripið að þessu sinni. En verði svo
er augljóst, að þeir, sem beittu sér
fyrir gengislækkun þá eru í engri
aðstöðu til að hafna henni nú.
Alþýðubandalag og SFV stóðu
að vísitöluskerðingu vorið 1974.
Ekkert liggur fyrir um, hvort slik-
ar aðgerðir eru í bígerð nú en
verði svo, er augljóst, að þeir sem
stóðu fyrir vísitöluskerðingu og
stórfelldri kjaraskerðingu sjó-
manna vorið 1974 eru I engri að-
stöðu til að mótmæla slikum að-
gerðum nú.
Alþýðubandalagalag SFV stóðu
að margvislegum skattahækk-
unum vorið 1974. Ekkert liggur
fyrir um, hvort slíkar aðgerðir
eru í bígerð nú, enda skattar nógu
þungir fyrir, svo að ekki sé meira
sagt, en þeir sem stóðu fyrir þeim
vorið 1974 eru í engri aðstöðu til
þess að mótmæla slíku nú.
Enginn vænir stjórnarandstöð-
una um ábyrgðarleysi. Þess vegna
verður fyrir fram ekki ætlað, að
þeir flokkar sem nú eru i stjórn-
arandstöðu bregðist öðru vísi við
nú en þeir gerðu vorið 1974, þeg-
ar þeir voru í stjórn. En fari svo,
að viðbrögð þeirra verði önnur og
að viðbrögð verkalýðshreyfingar-
innar verði önnur, hljóta bæði
stjórnarandstaðan og foringjar
verkalýðsfélaga að standa
umbjóðendum sínum og þjóðinni
reikningsskil gerða sinna.