Morgunblaðið - 17.07.1979, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚLÍ1979
35
Charles Múller aðalframkvæmdastjóri EFTA;
„EFTA er góður vettvangur
fyrir smáþ jóðir til að vernda
hagsmuni sína með
gagnkvæmum stuðningi”
Aðalframkvæmdastjóri
EFTA, Charles Miiller, er
hér á landi til skrafs og
ráðagerða við íslenzk
stjórnvöld, í því tilefni að
íslendingar hafa forsæti í
EFTA-ráðinu á seinna
misseri þessa árs, eins og
skýrt hefur verið frá í
Mbl. — Á hádegisverðar-
fundi, sem íslenzku
meðlimir ráðgjafanefndar
EFTA boðuðu til s.l.
fimmtudag flutti Miiller
erindi um EFTA og þátt
íslands í því.
Charles Muller fór í upphafi
nokkrum orðum um stöðu og hag
frjálsrar verzlunar í heiminum í
dag. Hann sagði, að á undanförn-
um árum hefðu vestrænu iðnríkin
orðið að sætta sig við hægari
hagvöxt og aukið atvinnuleysi.
Þetta hefði ýtt undir verndar-
sjónarmið í mörgum löndum,
þannig að víða bæri á tilhneigingu
til að vernda einstakar atvinnu-
greinar.
Reynslan frá fjórða áratugnum,
þegar tollvernd og önnur við-
skiptahöft breiddust ófluga út,
sýnir að slíkar aðgerðir gerðu
kreppuna enn alvarlegri. Þessi
slæma reynsla varð til þess, að
eftir heimsstyrjöldina síðari voru
mynduð alþjóðasamtök til að
vinna að afnámi viðskiptahafta og
minnkun tollverndar. Þessi
samtök hafa unnið mikið starf,
sem aftur endurspeglast í því, að
frá 1948 til 1973 jókst heimsfram-
leiðslan um 5 prósent á ári að
meðaltali og magn milliríkjavið-
skipta um 7 prósent.
Sem betur fer hafa samtök þessi
og samningar þeir, sem þau hafa
staðið að, komið í veg fyrir, að
verndartollar og viðskiptahöft nái
að skjóta upp kollinum í veru-
legum mæli. Ymsar þjóðir hafa þó
gripið til annarra aðgerða, meðal
annars með því að fá útflutnings-
lönd til að takmarka útflutning
sinn eða beita miðurgreiðslum og
öðrum stuðningsaðgerðum heima
fyrir til að hjálpa eigin útflutn-
ingsatvinnuvegum, en á þetta
síðara atriði hafa íslendingar
einmitt bent innan EFTA.
Það hefur margoft sýnt sig, að
þjóðir, sem leggja út á braut
einangrunar frá milliríkjavið-
skiptum og kjósa víðtæka toll- og
viðskiptavernd, lenda fljótlega í
erfiðri hringiðu, þar sem verð á
vernduðum vörum hækkar, fram-
leiðslukraftar landsins nýtast illa,
öll framþróun atvinnuvega verður
hægari, samkeppnishæfni þeirra
Spönsk yfirvöld til-
kynntu fyrir skömmu að
tekjur vegna erlendra
ferðamanna fyrstu fimm
mánuði ársins hefðu numið
alls 1,5 milljarði dollara,
eða sem jafngildir um 500
milljörðum íslenzkra
dregst aftur úr, sem aftur kalla á
meiri viðskiptavernd.
Þá sagði Muller:
„Sé litið yfir gengi íslenzks
efnahagslífs síðustu einn til tvo
áratugi, er ekki hægt að segja
annað en framvindan hafi verið
mjög áltileg. Verðmæti útflutn-
ingsvöru og þjónustu er um 40 af
hundraði þjóðarframleiðslunnar,
en á síðara helmingi sjötta ára-
tugsins var hlutfallið ekki nema
um einn fjórði. Frá 1960 til 1978
jókst þjóðarframleiðsla íslands
um 4,5 af hundraði á ári að
meðaltali en vergar þjóðartekjur
um 5,1 af hundraði. Á þessum
áratug hafa vergar þjóðartekjur
vaxið að raunvirði um 6 af hundr-
Charles Milller aðalframkvæmda-
stjóri EFTA
aði á ári, sem er mun meiri vöxtur
en hjá hinum Norðurlöndunum.
Auk þess er ísland eitt af fáum
vestrænum löndum, sem komizt
hafa af á þessum áratug án
atvinnuleysis. Ein athyglisverð
vísbending um velmegun íslend-
inga eru þjóðartekjur á mann, sem
námu 9100 dollurum á sl. ári
miðað við meðalgengi þess árs. Er
þetta mjög hátt og er ísland í
miðjunni meðal EFTA landa hvað
þetta snertir, þ.e. á eftir Sviss,
Svíþjóð og Noregi.
Hinu er ekki að neita, að þessi
hagstæða mynd hefur sínar dekkri
hliðar. Verðbólga er mikil hér, og
virðast olíuverðshækkanirnar
ætla að auka á hana. Mikill halli á
viðskiptajöfnuði árin 1974 og 1975
varð til að auka erlendar skuldir
íslands, þannig að hæð þeirra
veldur skiljanlegum áhyggjum
hér. Útflutningsverð og því út-
flutningstekjur hafa sveiflast mun
meira en í öðrum löndum í
Vestur-Evrópu.
Og nú er svo komið, að íslenzkur
iðnaður er farinn að finna fyrir
króna. Er um 35% aukn-
ingu að ræða frá síðasta
ári.
Erlendir gestir á þessu
tímabili voru 2,897,433 en
voru 2,789,463 á sama tíma
1978.
áhrifunum af afnámi tollverndar
gagnvart EFTA og EBE-löndun-
um. Hin EFTA löndin gengu í
gegnum þetta sama gagnvart
hvort öðru á miðjum síðasta ára-
tug, en það var ekki fyrr en á
miðjum áttunda áratugnum, að
tollar féllu niður af viðskiptum
með iðnaðarvörur milli EFTA og
EBE-landanna. Hin EFTA löndin
eru því kunnug þeim vanda-
málum, sem fylgja afnámi
tollverndar og hafa því sýnt vanda
Islendinga skilning.
Skilningur þessi kemur fram í
því, að EFTA löndin hafa nýlega
samþykkt beiðni íslands um sér-
stakt tímabundið þrjú prósent
aðlögunargjald til viðbótar
jöfnunargjaldinu, sem verið hefur
í gildi í um eitt ár, auk
innborgunargjalds á húsgögn og
innréttingar. EFTA ráðið
samþykkti að leyfa íslendingum
að leggja aðlögunargjaldið, á þar
sem það var talið líklegt, að
erfiðleikar iðnrekstrar á Islandi
stafaði af tollalækkunum. Því var
íslendingum leyft að leggja þetta
gjald á samkvæmt 20. grein EFTA
sáttmálans, sem leyfir slíkar álög-
ur fyrir lönd, er lenda í erfiðleik-
um á aðlögunartímanum. En gild-
istími gjaldsins er takmarkaður
við átján mánuði, og er tilskilið,
að það skapi ekki fordæmi.
Það ber að vonum, að þetta
gjald forði frekari rýrnun á af-
komu íslenzks iðnaðar áður en
áform um iðnþróun fara að hafa
jákvæð áhrif á afkomu hans.“
Að síðustu sagði Charles Múller:
Framlag EFTA til þessarar
þróunar á fríverzlun í Evrópu er
aðallega tvíþætt. í fyrsta lagi
hefur tilvera EFTA sannað, að
fríverzlunarsamtök sem slík eru
gott form efnahagslegrar sam-
vinnu. í öðru lagi varð það Efna-
hagsbandalaginu smám saman
ljóst, að EFTA-löndin höfðu hvert
um sig mikilvæg viðskipti við
EBE-ríkin og að til saman ættu
löndin rétt á sérstöku sambandi
við Efnahagsbandalagið á við-
skiptasviðinu. Árangurinn var frí-
verslunarsamningar EFTA-ríkj-
anna við EBE 1972.
ísland er auðvitað með í þessu
fríverzlunarsamkomulagi. Það
hagnaðist ekki á samkomulaginu
sem skyldi í upphafi vegna frest-
unar á gildistöku bókunar númer
sex, en hin EFTA4öndin sýndu
samstöðu sína með íslandi í þessu
deilumáli.
Samstaða EFTA-landanna kom
einnig fram í nýafstöðnum við-
skiptasamningum við Spánverja,
sem undirritaðir voru fyrir hálf-
um mánuði. Þessir viðskiptasamn-
ingar gera EFTA-löndunum það
kleift að selja iðnaðarvörur til
Spánar á sömu tollakjörum og
EBE-löndin. En sérhagsmunir ís-
lands voru einnig viðurkenndir í
þessum samningum með lækkun-
um á tollum af fiskafurðum, auk
þess sem spönsk stjórnvöld munu
draga úr innflutningshöftum á
saitfiski og öðrum fiskafurðum.
Hér er að finna skýr dæmi um,
hvernig smáþjóðir geta haft gagn
af samtökum eins og EFTA. Nú á
dögum eru margar mikilvægar
ákvarðanir teknar af stórþjóðun-
um. Því hefur það reynzt nauðsyn-
legt fyrir smáþjóðirnar að vernda
hagsmuni sína með gagnkvæmum
stuðningi."
„500 milljarðar”
Ekki hef ég orðið þess var, að
blaðagrein eftir mig hafi vakið
eftirtekt, að undantekinni þeirri
sem birtist í Morgunblaðinu 24.
júní s.l. og ég nefndi Nafnabrengl í
Breiðafirði. Þakkir hafa mér
borizt úr ýmsum áttum — auk
annars.
Strax eftir að greinin birtist,
talaði við mig í síma frú Emilía
Biering ljósmóðir, greind merkis-
kona fædd og uppalin á
Barðaströnd, og sagði mér, að í
sínu ungdæmi hefði Barðaströnd-
in ekki verið talin ná lengra inn
með Breiðafirði en að mynni
Vatnsfjarðar, skammt innan við
þrestssetrið Brjánslæk gegnt
Hjarðarnesi. Ekki rengi ég það.
Eflaust eru þar hin upprunaleg-
ustu og elztu takmörk Barða-
Bergsveinn Skúlason:
Áratog
Stutt svar
strandar í austurátt þótt mér hafi
sézt yfir það.
I Landnámu segir svo: —
„Geirleifr, son Eiríks Högnasonar
ens hvíta, nam Barðaströnd milli
Vatnsfjarðar ok Berghlíða." Þess-
um orðum ber alveg saman við það
sem frúin sagði mér, og sýnir
aðeins hvað hinar eldri kynslóðir,
sem byggðu landið alveg fram á
okkar daga, héldu fast við forn
örnefndi og kennileiti. Ber þeim
þökk og heiður fyrir það.
Ég þakka frúnni inniiega fyrir
uppplýsingarnar, og mun hér eftir
ef ég á eftir að minnast hinna
fögru Barðastrandar, ekki gera
neina tilraun til að teygja úr
henni, hvorki inn með Vatnsfirði
né austar yfir Hjarðarnes. —
Skyllt er ævinlega að hafa það
sem sannara reynist, hvað sem
líður pári mínu og annara bfek-
bullara um þessar mundir.
Friðjón alþingismaður Þórðar-
son telur að uppi séu þrjár kenn-
ingar um mörk Gilsfjarðar, sem
hann nefnir réttilega.
Það er líka rétt, að ég aðhyllist
þá kenningu, að Gilsfjörður nái
ekki lengra en út á milli yzta odda
Króksfjarðarness og Holtalands í
Saurbæ. — örnefnið Kaldrana
þekki ég ekki, enda ókunnugur í
Saurbænum. Én þykir nú líklegt,
að það sé gengt Króksfjarðarnes-
tá, og fellur þá allt í ljúfa löð.
Lengra út í Breiðafjörð viðurkenni
ég ekki að Gilsfjörður nái. —
Hitt er annað mál, að ég ólst
upp við að Akureyjar í Skarðs-
hreppi vaeru oft sagðar vera á
Gilsfirði. Ég fór þarna um Breiða-
fjörðinn nokkrum sinnum strákl-
ingur með föður mínum, sem ólst
upp í Bjarnareyjum, var síðan
vinnumaður bæði á Reykhólum og
á Melum á Skarðsströnd. Hann
talaði oft um Akureyjar á Gils-
firði. — Þá bjó stórbúi í Akureyj-
um Ólafur frændi minn Stur-
laugsson og þótti mér Akureyjar
snemma fegurstar eyja á Breiða-
firði — og svo er enn. Og ef vill er
það vegna minninga frá æskuár-
unum að ég segi, að vel megi við
það una að eyjarnar séu sagðar
vera á Gilsfirði. Mun það og hafa
verið nokkuð gróin venja á þeim
slóðum. Og það skal ég fúslega
viðurkenna, að gamlar og grónar
málvenjur eiga mikinn rétt á sér,
þótt leiða megi landfræðileg rök
að því að þær séu ekki laukréttar.
Ög ekki veit ég hvort fræðajötn-
ar þeir sem síðast gáfu út Stur-
laugu (1946), og Friðjón vitnar í,
hafa haft annað fyrir sér en
daglega málvenju þegar þeir
sömdu textann undir mynd nr. 6 í
þeirri bók. — Ef ég man rétt, er
hvergi talað um Akureyjar á
Gilsfirði í Sturlungu. Nenni ég
ekki að gæta að því að sinni. Mér
þykir sú bók heldur leiðinleg, þótt
sé þar snjöll smásaga og smellin
tilsvörin.
Annars hef ég lítið við grein
alþingismannsins að athuga.
Hann viðurkennir fyllilega til-
ganginn með grein mini og þykir
mér vænt um það. Hann var án
verulegs tilefnis og af fljótfærni
minni dreginn inn í þetta mál.
Grein hans er prúðmannlega
skrifuð svo sem vænta mátti.
Hann kann vel áralagið, eins og
margir breiðfirskir lagamenn á
undan honum. — Ef til vill hefur
hann einhvern tíman róið í Bjarn-
eyjum. Það gerðu margir sýslung-
ar hans í gamla daga.
Það væri þá helzt, að mér þykir
hann gera sér fullmikinn mat úr
svo augljósri prentvillu í upphafi
greinar minnar, að ég hélt að ekki
þyrfti að leiðrétta hana, sízt fyrir
svo vel lærðan mann og þaulvanan
dagblaðalesara.
Svo bið ég Friðjón alþingismann
Þórðarson vel að lifa og óska
honum góðs gengis í störfum, því
margs mun okkar kæra Vestur-
land enn við þurfa. — Nefni ég
aðeins brú yfir Gilsfjörð einhvers
staðar nærri því sem ég tel ytri
mörk hans vera.
Bergsveinn Skúlason.
Sungið og kveðið í
Norrænahúsinu
FÉLAG fslenskra einsöngvara
hyggst gangast fyrir söngvök-
um í Norræna húsinu á þriðju-
dagskvöldum klukkan 9 Ííkt og
verið hefur undanfarin ár.
Tónleikarnir verða sex og þeir
fyrstu þriðjudaginn 17. júlí og
síðan hvern þriðjudag fram til
21. ágúst. Söngvökur þessar eru
einkum hugsaðar fyrir ferða-
menn en allir eru velkomnir.
Efnisskrá mun verða fjölbreytt,
með íslenskum þjóðlögum og
sönglögum. Ennfremur munu
kvæðamenn úr Kvæðamannafé-
lagi Reykjavíkur koma fram með
sína fornu list.