Morgunblaðið - 01.11.1979, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. NÓVEMBER 1979
Einar Hákonarson
á Kjarvalsstöðum
Konan í garðinum.
Einn af framsæknustu lista-
mönnum okkar, og einn þeirra
dugmestu, er Einar Hákonarson.
Hann hefur þegar haldið margar
einkasýningar á verkum sínum,
og ekki man ég á þessari stundu,
hve margar þær eru orðnar.
Hann hefur einnig átt mikið við
grafík, en engar slíkar myndir
eru á þeirri sýningu, sem hann
hefur nú efnt til á Kjarvals-
stöðum. Ég get ekki annað en
saknað þessa þáttar í starfsemi
Einars, en að mínum dómi er
margt það besta, er hann hefur
gert, einmitt á grafíska sviðinu.
Það vekur því nokkra furðu, að
hann skuli ekki eiga verk á þeirri
sýningu, sem Danir keppast við
að bera lof á einmitt þessa daga.
En það er margt skrítið í
listmálum á stundum. Ekki meir
um það.
Snúum okkur að núverandi
sýningu Einars Hákonarsonar:
Það eru tæp 70 málverk á
þessari sýningu, bæði stór og
smá. Allt eru það olíumáiverk,
sum frá fyrri árum, önnur beint
af trönunum. Eins og mörgum er
kunnugt, er Einar feiknalega
vinnusamur og leggur hönd á
margt. Að undanförnu hefur
hann lagt mikla vinnu í skóla-
hald og svona millum mála hefur
hann verið að koma yfir sig
húsnæði. Ekki er þörf á að segja
meir; þeir, sem til þess háttar
þekkja, vita vel hvern tíma
slíkar framkvæmdir taka. Það
mætti með sanni segja, að það
séu einnig athafnamenn innan
raða listamanna, og ef nokkur
þeirra á það heiti skilið, er það
Einar Hákonarson.
Ekki veit ég fyllilega ástæð-
una fyrir, að mér leist miklu
betur yfirleitt á minni myndir
Einars. Það er eins og hann ráði
betur við litlar stærðir og nái
Mynflllst
eftir VALTÝ
PÉTURSSON
meiru samhengi í lit og form
heldur en þegar hann málar í
miklum stærðum og ætlar að
segja mikla sögu. En verkefni úr
sögum vorum fornum eru snar
þáttur í listsköpun Einars. Sum
þessara verka eru á sýningu
Einars að Kjarvalsstöðum.
Kveikjurnar að verkum Einars
má víða finna. Hann hefur næmt
auga fyrir umhverfi og mannlífi,
uppstillingar og blóm eiga einnig
tök í honum og ekki skulum við
láta ótalið landslagið, bæði eitt
og sér og svo sem bakgrunnur
margra verka. Af þessu sér
maður, að Einar leitar verkefna
víða, og á stundum fer hann
nokkuð fljótt yfir. Manni dettur
stundum í hug, að hann hafi
komist í tímahrak, eins og okkar
bestú skákmenn gera stundum í
útlöndum. Sem sagt í fáum
orðum: Þessi sýning er að mínu
mati besta sýning, sem Einar
hefur haldið hingað til, en hún
er mjög misjöfn að gæðum, og
það er eins og áður hefur komið í
ljós, að teikning virðist miklu
sterkari hlið Einars Hákonar-
sonar en litameðferð. Það hafa
ekki orðið veigamiklar breyt-
ingar í list Einars, frá því er
hann sýndi seinast. Samt vil ég
vekja eftirtekt á því, að hann
hefur málað nokkrar myndir í
jarðlitum einum og virðist hafa
fundið þar verðugt verkefni, sem
hann á vafalítið eftir að rækta
meira, og ég fagna því, að hann
hefur komist inn á þessa braut.
Ég ætla að nefna nokkur verk,
sem mér fundust vera sterkustu
stoðir þessarar sýningar á
Kjarvalsstöðum: No. 8 skemmti-
leg uppstilling, No. 23 vel byggð
og hljómar sannfærandi. No. 38
Sumarstúlka, sem mér fannst
ein besta mynd á þessari sýn-
ingu. Einnig nefni ég No. 43, 48,
51, 60 og sjálfsmynd No. 64, sem
ég hafði gaman að. Þetta er í
heild sýning, sem á það til að
vera nokkuð snögg í lit, en hún
er lifandi og hress, og það, sem
nær á manni tökum, skilur
skemmtilega tilfinningu eftir
hjá þeim, er þessum verkum
kynnast.
Einar Hákonarson afþakkaði
umfjöllun Sjónvarpsins á sýn-
ingu sinni. Það voru ágætar
forsendur, er hann nefndi fyrir
því. Mig langar til að styðja mál
hans aðeins með því að bæta hér
í lokin við smávegis, sem ég sé
enga ástæðu til að fara leynt
með. Hér í borg hefur hópur
listamanna, sem kallar sig
SEPTEM haldið 7 sýningar á
verkum sínum undanfarin 7 ár. í
þessum hóp eru margir þekkt-
ustu málarar landsins og engir
nýgræðingar, sumir hverjir bún-
ir að starfa fast að 50 árum að
list sinni og aðrir enn lengur.
Sigurjón ólafsson myndhöggv-
ari er einn úr hópnum, Þorvald-
ur Skúlason annar. í þessi sjö ár
hefur menningarþáttur verið
starfandi í sjónvarpi og kallast
VAKA, og hér kemur rúsínan í
pylsuendanum. Ekki eitt auka-
tekið orð hefur komið í þessum
þætti um sýningar þessa hóps,
en ýmislegt annað, sem maður
man ekki einu sinni nöfnin á
verið rækilega rætt og skoðað.
En SEPTEM stundar ekki rall-
akstur og heldur ekki hesta-
mennsku eins og Einar Hákon-
arson komst svo vel að orði.
Til hamingju með fyrirtækið
og óskir um góðan árangur.
Sígild saga
Ragnheiður Jónsdóttir:
Dóra
Saga fyrir unglinga
Iðunn Reykjavík 1979.
Það eru nokkrir áratugir síðan
unglingar á íslandi biðu með
óþreyju eftir hverri nýrri bók, sem
Ragnheiður Jónsdóttir sendi frá
sér. Nú hfur Iðunn gefið út fyrstu
bókina í þeim bókaflokki Ragn-
heiðar er nefndar eru Dórubæk-
urnar, sem mig minnir að séu 7 að
tölu. Ragnheiður var afkastamikil
og um leið vandaður og vinsæll
höfundur. í bókum hennar koma
fram flestir þeir kostir er gera bók
þess virði að lesa hana og muna.
Að mínu viti voru stærstu eigin-
leikar hennar sem höfundar, hve
vel henni tókst að vekja lesendur
til hugsunar um að ungar sálir eru
í þörf fyrir hið frjóa líf, sem
aðeins er til þar sem firring og
einmanaleiki rúmast ekki í hverju
horni. Og hve varfærnum höndum
hún fer um þessar sálir um leið og
hún fylgir þeim gætnum augum.
Það eru ekki margar bækur,
sem skrifaðar voru fyrir rúmum
þrjátíu árum sem ná til ungra
lesenda nú — þó er það til.
Bókin Dóra er í sendibréfaformi
og gerist á stríðsárunum í
Ragnheiður Jónsdóttir.
Reykjavík. Dóra, 12 ára telpa
skrifar öll þessi bréf til bestu
vinkonu sinnar Ellu, sem dvelur í
sveitinni, vetrarlangt hjá ömmu
sinni og afa. Allt líf Dóru þennan
vetur kemur fram í frásögn henn-
ar til Ellu. Um leið kynnist lesandi
foreldrum hennar, heimili og öll-
um lífsháttum þar. Svo og öllu því
fólki sem á einhvern hátt sam-
fléttast lífi Dóru. Dregnar eru upp
margar þjóðfélagsmyndir án þess
að höfundur setji þær skyndilega
fram. Þær koma, óljósar í fyrstu,
Bókmenntlr
eftir JENNU
JENSDÓTTUR
eru bara þarna en skýrast smám
saman svo að í sögulokin verða
þær að mínu mati ásæknar í hug
lesenda og gera honum kleift að
greina kjarnann frá hisminu án
erfiðis. Styrkur sögunnar er sá, að
þetta gerist eins og höfundi ómeð-
vitað og því kemur það fram á
þennan heiðarlega einlæga máta.
Foreldrar Dóru eru ríkir og hún
er einbirni, sem veitist allt sem
hægt er að fá fyrir peninga. En
andlegt samband hennar við for-
eldrana er ekki á sama veg.
—. Við hvern ætti ég að tala
um alit sem mér dettur í hug, og
allt sem mig langar til að gera?
Pabbi hefur ekki tíma til að hlusta
á mig og mamma skilur mig ekki
U
Af bréfum Dóru sést hve mjög
hún er í þörf fyrir frjórra líf en
finnst á heimili hennar. Hún og
Vala Gísla sem er orðin þrettán
ára, dragast smám saman hvor að
annarri. Vala er fátæk, býr í skúr
og á mörg systkini. Hjá Völu og
fjölskyldu hennar finnur Dóra æ
betur þá lífsfyllingu er hún ósjálf-
rátt leitar eftir. Og þar opinberast
henni mörg lífssannindi, sem hún
Undir þunga
Dönsk játningasaga
hefur ekki gert sér grein fyrir
áður. Ungi pilturinn, Kári bróðír
Völu verður annað og meira en
bara ungur piltur í huga Dóru er
hún kynnist honum.
Bréfaskriftir Dóru til Ellu enda
er vorar. Margt er búið að drífa á
daga hennar um veturinn og
snilldarlega er það opinberað í
bréfsformi.
Hvergi held ég að hægt sé að
finna betur hið innra starf skól-
ans, frá þessum tímum, séð með
augum nemenda en einmitt í
Dórubréfunum. Eins og ég gat um
í byrjun hafa áratugir liðið síðan
þessi -bók var rituð. Og margt
hefur breytzt, en sá meginþráður
göfugs mannlífs sem liggur í
gegnum tilveruna er ofinn af
mannviti í þessa bók — og því er
hún ekki aðeins holl lesning börn-
um nú, heldur einnig skemmtileg.
Og mín trú er sú að á öllum tímum
hljóti slík lesning að höfða til
barna og unglinga.
Myndir þykja mér sérlega
skemmtilegar, og frágangur bók-
arinnar allur með ágætum, eins og
sagan 3jálf.
Bente Clod:
Uppgjör.
Manneskja í mótun.
Skáldsaga.
Álfheiður Kjartansdóttir þýddi.
Iðunn 1979.
í minningaskáldsögu sinni
Uppgjöri víkur Bente Clod að
fyrirmyndum sínum í ritlist.
Meðal þeirra eru Simone de
Beauvoir, Laurence Durrell og
Suzanne Brögger. Það er landi
hennar, Brögger, sem kemur
henni í skilning um að a-
stæðu sé að lesa heimspekinga
sem skrifa um ást en virðast
ástlausir.„ Herbert Macruse fær
þá einkunn hjá Brögger að hann
„virðist kynlaus, vegna þess að
hann hugsar vélrænt".
Vegur Marcuse var hvað mestur
í maí 1968 eins og Clod bendir á.
Hún á ritsafn hans í hillunum hjá
sér, en hefur þrátt fyrir góðan
vilja ekki tekist að tileinka sér
kenningar hans. „Marcuse hvarf
aftur eins og brotareglurnar hurfu
á sínum tíma út úr kollinum á
mér“.
Ég hygg að þetta segi töluvert
um rithöfundinn Bente Clod. Hún
er að vísu barn þeirrar uppreisnar
gegn kerfi og sambu:
ðarhugmy sem hvað mest hefur
verið áberandi að undanförnu. En
hún er trú eigin tilfinningum og
ákaflega heiðarlegur höfundur.
Til þess að átta sig á Uppgjöri
er nauðsynlegt að vita eitthvað
um höfunda eins og Suzanne
Brögger sem Bente Clod hefur
lært mikið af. Einnig þykir mér
hún hafa að mörgu leyti svipaða
afstöðu og Christian Kampmann
Látæði veraldarinnar
Guðmundur Gislason Hagalín:
BLÍTT LÆTUR VERÖLDIN.
Skáldsaga.
Almenna bókafélagið 1979.
BLÍTT lætur veröldin hefur
nokkra sérstöðu meðal skáldsagna
Guðmundar Gíslasonar Hagalíns.
í sögunni segir frá dreng úr
sjávarþorpi og stúlku úr
Reykjavík sem hittast á sveita-
heimili uppi í afdal. Drengurinn er
sakleysið sjálft, saknar móður
sinnar og leitar hlýju hjá kúnni
Stórhyrnu. Stúlkan er lífsreynd-
ari, enda eldri og á sér óvissa
fortíð.
Það er stúlkan sem í upphafi
sögunnar freistar þess að rjúfa
einmanaleik drengsins, verða vin-
ur hans. Sú tilraun verður ekki
átakalaus. Drengurinn er ekki við
því búinn að hverfa frá móður-
ímynd sinni kúnni og stofna til
vináttu við unga konu. Hugur
hans er að vísu fullur af undar-
legum kenndum, sumum nýjum og
óvæntum, en hann er fyrst og
fremst barn.
Fólkið á bænum er aukapersón-
ur í Blítt lætur veröldin. Engu að
síður kynnumst við því vel. Haga-
lín einbeitir sér að því að lýsa
hugarheimi drengsins og stúlk-
unnar. Ég held að honum hafi
sjaldan tekist betur að draga upp
nærfærna mynd af innra lífi. En
ekki skortir heldur skemmtilegar
umhverfislýsingar þar sem nátt-
úran og dýrin leika veigamikil
hlutverk. í eðli sínu er Blítt lætur
veröldin ljóðræn saga. Það má
kannski finna að því að hún sé of
margorð á köflum, en það fer
henni vel, einkum þegar höfundur-
inn túlkar veðrabrigði hugans með
nákvæmum ytri lýsingum. Eins og
flestir vita er persónusköpun
Hagalíns meðal helstu sérkenna
hans. Hann er meistari samtala
sem segja okkur allt sem máli
skiptir um sögupersónurnar. Ekki
síst er styrkur hans markviss
lýsing hátternis fólks, svipbrigða
og kækja. Sumum finnst þetta að
vísu ganga of langt hjá Hagalín.
Um náttúrulýsingarnar sem fyrr
var minnst á er glöggt dæmi þar
sem segir frá því þegar drengur-
inn fer að veiða silung. Hann
virðir fyrir sér silunga í hyl:
„Þeir voru sex. Þeir voru ýmist
kyrrir eða syntu fram og aftur.
Stundum fóru þeir hægt og hik-
andi, líkt og þeir væru í djúpum
þönkum út af einhverjum vanda-
málum sinnar votu tilveru. Svo
tóku þeir kannske skyndilega
harðan sprett, eins og líf lægi við,
lágu síðan kyrrir, sveimuðu aftur
af stað, upp eftir, ofan eftir, yfir
hylinn, ýmist að þessum eða