Morgunblaðið - 29.02.1980, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. FEBRÚAR 1980
25
tir
kólunum
fyrir því með auknum þunga
innan skólakerfisins að brotið
verði niður það þjóðskipulag,
sem íslenska lýðveldið byggist á.
Hvað er „hugmyndalegt forræði
eignastéttarinnar"? Er það ekki
virðingin fyrir lýðræðislegum
stjórnarháttum, eignarréttinum,
mannréttindum og siðferðishug-
myndum, sem byggjast á kristi-
legri lífsskoðun? Gegn þessu
ætlar Alþýðubandalagið að
herða baráttuna í skólunum og á
sviði menningarmála, sem nær
væntanlega einnig til ríkisfjöl-
miðlanna. Þetta er eini
þáttur stjórnmálaályktunar
flokkráðs Alþýðubandalagsins,
þar sem talað er tæpitungulaust
og af þeim hugsjónalega hroka,
sem sósíalistum, marxistum eða
kommúnistum er tamur. í þess-
um þætti felst mikil ögrun, sem
ástæða er til að snúast sterklega
gegn, vilji menn varðveita ein-
staklingsfrelsi og þann lífsstíl,
sem er einkenni þess.
Ályktun flokksráðsfundarins
lýkur með greinargerð um utan-
ríkis- og sjálfstæðismál, þar sem
að sjálfsögðu er reynt að bera
blak af innrás Sovétríkjanna í
Afganistan að hætti samanburð-
arfræðinganna og svo endurtek-
inn gamalkunnur varnarleysis-
söngur.
Með hliðsjón af því, sem í
upphafi var sagt, er einsýnt að í
flestum dægurmálaflokkum vel-
ur Alþýðubandalagið þann kost
að slá sjálft sig til riddara með
rangfærslum eða árásum á aðra.
Aðeins á einum punkti er flokk-
urinn trúr kommúnískum upp-
runa sínum og það er í „barátt-
unni gegn hugmyndafræðilegu
forræði eignastéttarinnar" í
skólum og á menningarvett-
vangi. Þurfa menn betri stað-
festingu á „innrætingarhlut-
verki“ kommúnista á þessum
vettvangi? Einmitt þar verða
lýðræðissinnar helst að halda
vöku sinni og láta aldrei undir
höfuð leggjast að vekja athygli á
þeim beinu og óbeinu áróðurs-
brögðum, sem kommúnistar
beita.
Björn Bjarnason
- Rætt við Ivar Guðmundsson aðalræðismann um markaðsmál i Bandaríkjunum
SALA á íslenzkum framleiðsluvörum í Bandaríkjunum heíur
verið mjög til umræðu að undanförnu. Má í því sambandi
nefna sölu á freðfiski, en þar varð nýlega lækkun á nokkrum
tegundum. nefna má lagmeti, sem sú breyting hefur verið gerð
á sölufyrirkomulagi. að sölufyrirtæki Sölustofnunar lagmetis
í Bandarikjunum var nýlega lagt niður. íslendingar hafa náð
stöðu með ullarvörur í Bandaríkjunum og fleira mætti nefna.
Um þessi mál og fleira þeim tengt ra'ddi Morgunblaðið í
vikunni við ívar Guðmundsson aðalræðismann íslands í New
York og viðskiptafulltrúa við sendiráðið í Washington. Ivar
var fyrst spurður um íslenzkar vörur á Bandaríkjamarkaði
almennt.
— í Bandaríkjunum er
markaður fyrir alla okkar
framleiðslu, en það er svo
annað mál, að hún er yfirleitt
of dýr og hærri í verði heldur
en heimsmarkaðsverð. Til-
raunir hafa verið gerðar með
— Fyrirtækið bar sig ekki
og var því lagt niður, en
ástæður þess eiga eingöngu
rót sína að rekja til okkar
sjálfra. Þessu hefur nýlega
verið lýst af Birni Dagbjarts-
syni, forstjóra Rannsókna-
ívar Guðmundsson
nú einstakt tækifæri til að
koma okkar vörum inn á
markað ef við förum rétt að
með strangt gæðaeftirlit.
Fyrrverandi forstjóri Iceland
Waters hefur svo mikla trú á
þessu, að hann hefur ákveðið
að gerast umboðsmaður Sölu-
stofnunar lagmetis í Banda-
ríkjunum á eigin ábyrgð.
Hann hefur gert áætlanir um
innflutning á lagmeti frá
Islandi í ár sem nemur 3
milljónum dollara eða liðlega
1.2 milljörðum - íslenzkra
króna. Þar af eru 2 milljónir
dollara í Kipper Snacks eða
léttreyktum síldarflökum frá
Norðurstjörnunni í Hafnar-
firði, sem er ágætis vara.
— Nú er svo komið, að
íslendingar sitja einir að þeim
Markaður fyrir alla okkar
framleiðslu, en íslenzkar
vörur eru yfirleitt of dýrar
sölu á lambakjöti í Bandaríkj-
unum og þá bæði fersku og
frosnu kjöti. Fyrir þessa vöru
höfum við fengið sama verð og
Ný-Sjálendingar, sem eru
langstærstu innflytjendur
lambakjöts til Bandaríkjanna.
Islenzka kjötið hefur líkað
mjög vel og það selst jafn
óðum og það hefur komið á
markað. Verðið sem fengizt
hefur fyrir vöruna hefur hins
vegar ekki verið eins mikið og
við þurfum á að halda.
— Islenzkar ullarvörur eiga
sívaxandi vinsældum að
fagna, en þar stöndum við
einnig nokkuð höllum fæti
vegna hárra tolla. Sérstaklega
á þetta við ef eitthvað er á
flíkinni, sem kalla má skraut.
Þá hækkar hún í tollaflokkun.
— Freðfiskur er okkar
langstærsta útflutningsvara
til Bandaríkjanna og er svo
rótgróin að við höfum lítið
sem ekkert af þeirri sölu að
segja. Enda standa þau tvö
fyrirtæki, sem flytja freðfisk
til Bandaríkjanna, á svo
traustum fótum að ekki verður
á betra kosið. Verðsveiflur og
eftirspurn eru síðan eins og
gerist með aðrar vörutegundir.
— í sambandi við freðfisk-
inn mætti geta þess hér, að
stjórnskipuð nefnd, sem fékk
það verkefni að kanna hvort
innflutningur fisks til Banda-
ríkjanna skaðaði bandarískan
sjávarútveg, skilaði áliti til
Bandaríkjaforseta í janúar-
mánuði. Niðurstöður hennar
voru þær, að innflutningurinn
kæmi ekki niður á útvegi í
Bandaríkjunum.
— A undanförnum þremur
árum höfum við gert tilraunir
til að hasla okkur völl á sviði
lagmetis á Bandaríkjamark-
aði. Það er Sölustofnun lag-
metis, sem staðið hefur að
þessari markaðsöflun með
dótturfyrirtæki sínu í New
York, Iceland Waters Indust-
ries, sem nú hefur að nafninu
til verið lagt niður. Forstjóri
Iceland Waters (I.W.I.),
Norman Salkin, hefur tekið
við einkaumboði á íslenzku
lagmeti á eigin ábyrgð.
— Hvers vegna hefur sölu-
fyrirtækið í Bandarikjunum
verið lagt niður?
stofnunar fiskiðnaðarins.
Hann hefur sagt rétt og satt
frá því ófremdarástandi, sem
ríkir í þessum málum hjá
okkur íslendingum. Hins veg-
ar gefur hann einnig í skyn, að
niðurlagning matvæla sé að
verða úrelt aðferð, en það er
ekki rétt hjá honum, a.m.k.
ekki hvað varðar Bandaríkin.
Þær fisktegundir sem eru
lagðar niður eru yfirleitt ekki
fallnar til að geyma í frysti,
reyk eða á annan hátt en
niðurlagðar.
— Niðurlagt fiskmeti er
selt fyrir tugi milljóna dollara
á Bandaríkjamarkaði, enda
selt í smáskömmtum, sem oft
er til hagræðis fyrir neytand-
ann. Erfiðleikar í niðurlagn-
ingu hjá okkur íslendingum
stafa eingöngu af kæruleysi og
eftirlitsleysi, því hráefnið
sjálft er eins gott ef ekki betra
en fæst annars staðar.
Mýmörg dæmi um
slælega frammistöðu í
framleiðslu lagmetis
— Geturðu nefnt dæmi
þessu til stuðnings?
— Þau eru mýmörg, því
miður, um hve illa við höfum
staðið að þessari iðngrein á
undanförnum árum. Ef við
snúum okkur að fráfalli I.W.I.
í Bandaríkjunum, þá mætti
t.d. minna á hvernig fór með
niðurlagðan hörpudisk, en
fyrsta sendingin kom til
Bandaríkjanna fyrir um
tveimur árum og talið var að
þetta nýmeti ætti mikla
framtíð fyrir sér. Þetta voru
um 6000 kassar, sem komu
sem reynslusending. Þegar
dósirnar voru opnaðar kom í
ljós, að í þeim var mestmegnis
vatn og er matvælaeftirlitið í
Pennsylvaníu komst að þessu
munaði minnstu, að algjört
bann yrði lagt á innflutning á
þessari vöru frá íslandi. Þetta
hafði í för með sér gríðarlegt
fjárhagslegt tjón fyrir I.W.I.
— Yfirleitt má segja, að
I.W.I. hafi stöðugt fengið
rangar upplýsingar um mál og
vog, t.d. komu 1% únsu-dósir
af kavíar til þeirra merktar
sem tveggja únsu-dósir. Þá
var ekki óalgengt, að notaðar
væru ónothæfar dósir, sem
bólgnuðu við geymslu. Reglum
um skjöl og skriffinnsku var
ekki fylgt. Skömmu eftir að
Iceland Waters tók til starfa í
New York var ákveðið að
flytja inn fiskibollur, en þær
hafa ekki komið fram til þessa
dags.
— Þingvallamurtan er eitt
vinsælasta lagmetið, sem
íslendingar hafa boðið fram á
Bandaríkjamarkaði og hefir
murtan verið notuð sem aug-
lýsing fyrir vörumerki Iceland
Waters. Því miður er það
magn takmarkað, sem fáan-
legt er af þessari vöru. 1978
fékk Iceland Waters um 6000
kassa, en í fyrra var tilkynnt
að ekki fengizt nema lítill
hluti þess magns, þar sem
betri boð væru annars staðar.
— Forstjóri Iceland Waters
gerði hverja tilraunina af ann-
arri til að fá meira af murtu
og því lauk með því, að hann
fékk senda 700 kassa. Þegar
varan kom til New York kom í
ljós, að um gamlar birgðir var
að ræða, sem skilað hafði verið
aftur frá Danmörku og Þýzka-
landi. Dósirnar voru merktar
1975 og merkimiðarnir voru
gamlir, þá hafði verið hætt að
nota 4—5 árum áður.
— Forstjóri Iceland Waters
komst á sínum tíma í samband
við Araba nokkurn, sem vildi
kaupa lagmeti frá íslandi.
Samkomulag varð um að
senda einn gám til Saudi-
Arabíu sem sýnishorn af gæð-
alagmeti frá íslandi. Eftir
nokkurra mánaða töf tókst að
fylla gáminn, en þegar hann
var opnaður í olíulandinu kom
í ljós að helmingurinn var
óþverri og ónothæfur með
öllu. Fleiri sendingar af lag-
meti hafa ekki farið til Saudi-
Arabíu.
Þrátt fyrir allt eru
möguleikarnir okkar
— Hafa íslendingar þá
fyrirgert möguleikum sínum
hvað lagmeti snertir á
Bandaríkjamarkaði?
— Þrátt fyrir allt er ekki
svo og við íslendingar höfum
markaði. Um helmingur er
seldur undir einu þekktasta
vörumerki á þessum vörum í
Bandaríkjunum, King Oscar,
en hinn helmingurinn undir
merki Iceland Waters og öðr-
um sérmerkjum. Þekkt vöru-
merki eru lykillinn að mark-
aðnum og sést þáð vel á því, að
Kipper frá íslandi undir merki
King Oscar er við hlið Kipper
frá sama fyrirtæki undir
merki Iceland Waters. Fram-
leiðslan er nákvæmlega sú
sama, en undir merki King
Oscar er varan seld á 73 cent
dósin, en undir íslenzka
merkinu á 63 cent.
— Stærsta vonin fyrir
framtíðina er fólgin í því að
byggja upp sölu á íslenzkum
kavíar, sem líkar ágætlega og
mikil eftirspurn er eftir ein-
mitt nú vegna þess að Banda-
ríkjamenn eru tregir til að
kaupa kavíar frá íran og nú
undanfarið frá Rússlandi
vegna innrásarinnar í Afgan-
istan. Þá hefur íslenzkur kav-
íar svo að segja rutt dönskum
kavíar út af markaðnum, en
íslenzki kavíarinn þykir hafa
meira geymsluþol og litarefnið
vera stöðugra en í þeim kav-
íar, sem keppinautarnir bjóða.
— Gallinn er hins vegar sá,
að stór hluti innflutningsins
hefur farið forgörðum vegna
þess að upplýsingar um mál og
vog á umbúðum hefur ekki
verið treystandi, lok á krukk-
um hafa verið laus.
— Ef rétt er að staðið ætti
að vera mikil framtíð fyrir
íslenzkt lagmeti í Bandaríkj-
unum. Meðal annars höfum
við smásíld, sem fiskifræð-
ingar hafa sagt að óhætt sé að
veiða við Norðurland í nokkru
magni á sumrin. Smásíldin er
kjörið hráefni í sardínu-
framleiðslu sem einmitt skort-
ir í Bandaríkjunum. Önnur
ástæða fyrir bjartsýni á fram-
tíðina í Bandaríkjunum er
ástandið í þessum iðnaði í
Noregi. Þar er ríkiseinokun
komin á og innflytjendur lag-
metis í Bandaríkjunum hafa
ekki trú á, að það bæti stöðu
norsks lagmetisiðnaðar. Þá er
víða hráefnisskortur og fleira
mætti nefna, segir ívar Guð-
mundsson að lokum.