Morgunblaðið - 30.04.1980, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 1980
Minning:
Magnús Jónatans-
son Sauðárkróki
Hinn 16. febrúar 1980 var minn-
ingarathöfn í Sauðárkrókskirkju.
Þann dag var Magnús Jónatans-
son borinn til grafar. Um sjötíu
manns voru í kirkjunni. Kveðju-
stund þessi var hátíðleg. Söngur
var góður og presturinn talaði um
almætti drottins og „dauðans
óvissa tíma“. Það sem presturinn
sagði um hinn látna var þetta:
Hann var fæddur í Ölduhrygg
1899, var fimmtíu ár á Króknum
og dó þar áttræður. Annað sagði
presturinn ekki um hinn látna.
Magnús hafði mælt svo fyrir, að
ekki yrði flutt líkræða eftir sig og
hann réði því einn. Hann var
ókvæntur og barnlaus og því var
enginn frændgarður fyrir neðan
hann. Hann vildi vera með fólkinu
þessum mikla fjölda, sem kemur í
þennan heim, flýtur með straumi
tímans og hverfur svo inn í móðu
aldanna, á ekki skráða sögu og
gleymist.
Það var fyrir alllöngu að Bryn-
leifur Tobíasson flutti ræðu á
Hólahátíð. I ræðu sinni minnti
hann á, hvað menn væru fljótir að
gleymast eftir jarðarförina, og því
til sönnunar sagði hann, að aðeins
fjórir biskupar á Hólum væru
nafnkenndir í vitund almennings
nú á tímum. Og biskupar gleymast
líka. Fyrirmenn í héraði nokkru
gerðu samtök og vildu skrifa sögu
fólks á liðnum tímum, en þá var
bent á að engar heimildir væru til
um allan fjöldann, þetta mein-
lausa fólk, sem kemur og fer. Það
væru tveir fámennir hópar, emb-
ættismenn og brotamenn, sem
einhverjar heimildir væru til um
og þó í molum miðað við lífssögu
þeirra eins og hún gerðist.
Það er vissulega táknrænt að
fæðast í Ölduhrygg og deyja á
Króknum í hárri elli. Menn fyrir
sunnan fæðast í Austurbænum og
deyja í Vesturbænum og leiðin
liggur á'milli þessara svæða yfir
lækinn, frá austri til vesturs, eins
og sólin gengur.
Magnús Jónatansson var fædd-
ur að Ölduhrygg 10. júlí 1899.
Foreldrar hans voru Jónatan Stef-
ánsson og kona hans Guðríður
Ólafsdóttir. Þau hjón hófu búskap
fellisvorið 1887 og bjuggu í 14 ár á
6 jörðum í Lýtingsstaðahreppi og
fjórar þeirra eru nú komnar í eyði.
Þau voru leiguliðar, áttu aldrei
t
Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og hlýhug viö andlát og
jaröarför
BRYNHILDAR PÁLSDÓTTUR,
frá Förnhaga, Hörgárdal.
GunnarEgonson,
Lóa Björg Jóhannsdóttir,
og barnabörn.
t
Hjartans þakkir fyrir auösýnda samúö og vináttu viö andlát og
jaröarför móöur okkar, dóttur og systur
JÓHÖNNU BÆRINGS ÁRNADÓTTUR
Guðfinna, Árni, Brynjar, Hrafnhildur.
Jóhanna bóröardóttir, Árni Basringsson,
systkini og aðrir aðstandendur.
t
Þakka sýnda samúð og vinsemd við andlát og jaröarför
fööursystur minnar
GUÐRÚNAR EYJÓLFSDÓTTUR,
frá Hvammi í Landssveit.
Árni Einarsson.
t
Þökkum auösýnda samúö viö andlát og útför
ÞURÍÐAR JÓNSDÓTTUR,
Hátúni 10 A.
Harald ísaksen, Ingibjörg Þorgrímsdóttir,
og fjölskylda.
t
Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og vinarhug viö andlát og
jaröarför
ÁRNA GRÍMSSONAR,
múrara.
Andrea B. Árnadóttir Thorsteinsson,
Sigurður B. Árnason.
t
Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og hlýhug viö andlát og
útför móöur okkar, tengdamóöur, ömmu og langömmu,
HELGU STEFÁNSDÓTTUR,
Búðavegi 12,
Fáskrúðsfirði,
sem lést 14. apríl á Landspítalanum.
Svavar Helgason,
Stefán Sigbjörnsson,
Kristín Sigbjörnsdóttir,
Oddný Sigbjörnsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
Ragna Einarsdóttir,
Hanna Ágústsdóttir,
Jón Sigurðsson,
Þórhallur Skúlason,
þúfu í landi. Börn þeirra voru sex
og var Magnús yngstur þeirra.
Síðast bjuggu þau í Ölduhrygg
1896 til 1901 og Jónatan raunar
ekki svo lengi því hann andaðist
24. desember árið 1900 fertugur að
aldri, en Guðríður var með þörnin
í Ölduhrygg til vors 1901, en þá
varð hún að hætta búskap og
börnin fóru í ýmsar áttir. Elst af
börnunum voru Stefana og Guð-
rún, 12 og 13 ára.
Þau Jónatan og Guðríður voru
bæði af skagfirskum ættum. Jóna-
tan var kominn af Stefáni Guð-
mundssyni bónda í Flatatungu og
í aðra ætt af Birni „halta og
harða" á Valabjörgum. Formóðir
Guðríðar var Kristjana Skúladótt-
ir hálfsystir Bólu-Hjálmars. I
Skagfirskum æviskrám er þetta
skrifað: „Jónatan var hæglátur
maður, fáskiptinn og fremur um-
svifalítill bóndi. Efnahagur hans
mun þó hafa nægt til að sjá
heimilinu farborða á meðan hans
naut við.“ I sömu bók er umsögn
þessi: „Guðríður var all-dugmikil
kona og dável verki farin. Hún
mun hafa átt til meiri skerpu en
maður hennar, var vel ræðin og
sagnafróð."
Fyrstu tvö árin var Magnús með
móður sinni, en frá 1902 til 1908
var hann í Ölduhrygg hjá Rósant
Pálssyni bónda þar og Stefaníu
Guðmundsdóttur konu hans. Árið
1908 var hann með móður sinni í
Vallanesi hjá Valdimar bónda
Guðmundssyni. Magnús átti góðar
minningar þaðan. Valdimar var
honum góður og gaf honum alltaf
eitthvað, þegar hann kom úr
kaupstað. Næstu tvö ár var Magn-
ús í Ölduhrygg, síðan tvö ár á
Þorsteinsstöðum, en þar var Stef-
án bróðir hans nokkru eldri.
í þriðja sinn fór Magnús að
Ölduhrygg 1913 og var þar til 1917
að Stefanía hætti búskap þar, en
Rósant var þá dáinn tveim árum
fyrr. Eftir þetta var Magnús í
sveitinni til 1928 og átti heima á
ýmsum bæjum, oftast í Vesturdal.
Hann var ekki í vinnumennsku
heldur lausamaður og vann hér og
hvar tíma og tíma.
Það mun hafa verið sumarið
1918 að Magnús var í kaupavinnu
á Sveinsstöðum vikutíma. Þá var
mikið grasleysi og faðir minn
heyjaði í Ytriflóa er svo hét niður
við Svartá. Það var blautt engi en
greiðfært. Slægjulandið var mælt
í engjadagsláttum og fékk Magnús
ákveðið gjald fyrir hverja dag-
sláttu, sem var 1600 ferfaðmar ef
ég man rétt og hann sló dagsláttu
á dag, sem þótti rösklega gert. Ég
man að pabbi og við elstu krakk-
arnir rökuðum í föng er síðan voru
bundin votabandi og við höfðum
ekki nærri því við að raka á eftir
Magnúsi. Hann var harðduglegur
við alla vinnu og trúr við allt sem
hann gerði.
L9klega var það veturinn 1928
að Magnús Jónatansson var vetr-
armaður á Brúnastöðum hjá Jó-
hannesi hreppstjóra Kristjánssyni
og hirti ær á Gerðinu útfrá. Um
haustið ræddi Magnús um það við
bónda að hann vildi ráða hirðing-
unni á fénu, annaðhvort yrði hann
að trúa sér fyrir hirðingunni eða
ekki. Það var eitt sinn á útmánuð-
um, að Jóhannes tók eftir því að
sumar ærnar brugðu á leik þegar
þær komu út úr húsunum. Jó-
hannes var gamansamur og spurði
fjármanninn hvort hann hefði
ekki hleypt ánum til. Jú, það hafði
hann gert, en gott fóður orsakaði
sæld ánna. Magnús fékk þann
vitnisburð hjá Jóhannesi að hann
væri einhver bezti fjármaður, sem
hann hefði haft.
Árið 1928 fór Magnús út í
Siglufjörð og var þar til 1930. Þá
fluttist hann til Sauðárkróks og
byggði þar hús í félagi við Guð-
rúnu systur sína, en hún var þá
ekkja eftir Hálfdán Jónasson, en
þau bjuggu á Þorljótsstöðum og
víðar.
I þessu húsi var heimili þeirra
systkina til æviloka. Guðrún and-
aðist árið 1965, en Magnús 8.
febrúar 1980.
Magnús var lítið eða ekkert í
fastri vinnu á Króknum, en hann
átti kindur fimmtíu til sextíu um
tuttugu ára skeið. Hann byggði nú
yfir fé Sitt á gamalli selrétt uppi í
Skörðum er Kringla heitir.
Kringla er sunnan Gönguskarðsár
á móti Veðramóti og mun vera
klukkustundargangur þangað úr
Króknum.
Magnús vildi vera útaf fyrir sig
og ráða sínu sjálfur, sagði hann.
Fénaðarferð var löng í góðri tíð,
Minning:
Þorgrimur Einars-
son garðyrkjubóndi
Þorgrímur Einarsson var fædd-
ur hinn 21. október 1896 að
Hallbjarnarstöðum í Húsavíkur-
hreppi, sonur hjónanna Einars
Jónssonar og Hólmfríðar Þor-
grímsdóttur. Hann ólst upp að
mestu hjá afa sínum Þorgrími
Péturssyni í Nesi í Aðaldal.
Ungur fór hann til Noregs og
lagði þar stund á garðyrkjustörf.
Var hann þar í rúman áratug en
kom þá heim og hóf störf í
garðyrkjustöð Einars Helgasonar
í Reykjavík og starfaði þar í
nokkur ár.
Árið 1946 kvæntist Þorgrímur
eftirlifandi eiginkonu sinni, Sig-
ríði Guðbjartsdóttur frá ísafirði.
Þorgrímur stofnsetti Gróðra-
stöðina Garshorn í Fossvogi
ásamt öðrum manni, en síðar ráku
þau hjónin hana í sameiningu til
ársins 1972 en þá létu þau af
störfum. Fluttust þau í Hátún 10
og var Þorgrímur þá farinn að
heilsu.
Um svipað leyti varð ég þeirrar
gæfu aðnjótandi, að kynnast hon-
um og varð það til þess að ég
heimsótti hann reglulega síðustu
æviár hans. Mér hefur ekki hlotn-
ast meiri heiður en vinátta þessa
aldna manns, en hann sýndi mér
elskulegt viðmót frá okkar fyrstu
kynnum og alla tíð síðan, sem
gladdi mig svo að ég fór ævinlega
bættari frá hans fundi. Þessi ár
hafa verið Iærdómsrík fyrir mig,
því að hann sýndi mér göfuglynda
sál sem var fullkomlega sátt við
sitt hlutskipti í lífinu og beið að
síðustu eftir að kallið kæmi en
hann lést hinn 19. apríl sl.
Þorgrímur var hógvær maður,
en hafði persónulega reisn og á
sínum góðu stundum sýndi hann
fíngerða skapsmuni sína með því
að fara með ljóð og vitna í fornan
kveðskap, en forn kveðskaparhátt-
ur höfðaði sterkt til hans. Hann
var næmgeðja Ijúfmenni sem
hreifst af fögrum ljóðum en sýndi
ótrúlegt þolgæði þessi ár sem
hann var sjúklingur, svo að aldrei
heyrðist æðruorð frá hans vörum.
Eiginleikar hans voru í ætt við
en það var honum sama um því
hann var léttur til gangs.
Magnús fóðraði vel og átti alltaf
vonarskepnur og naut þess því
hann var góðmenni, sem ekki vildi
gera flugu mein.
Laust eftir 1950 fargaði Magnús
fé sínu og mun ástæðan hafa verið
sú, að Guðrún systir hans var þá
að verða eða orðin blind. Systur
sína annaðist Magnús með sér-
stakri umhyggjusemi og ná-
kvæmni uns yfir lauk, en hún var
rúmföst 5 síðustu árin og vildi
ekki vera í sjúkrahúsi þó hún ætti
þess kost.
Magnús Jónatansson mun hafa
verið líkur föður sínum að sumu
leyti, hæglátur og fáskiptinn.
Hann var vel greindur, las mikið,
hafði stálminni og mundi mikið af
því sem hann las. Hann las mikið
upphátt fyrir systur sína. Hann
las ritninguna og var trúmaður.
Eftir lát Guðrúnar var Magnús
meiri einstæðingur en áður, en
hann var þó ekki heillum horfinn.
Sem betur fer er margt fólk, sem
vill hafa fátæka hjá sér. í fimm-
tán ár hafði Magnús athvarf í húsi
Guttorms Óskarssonar og Ing-
veldar konu hans. Hann var
maður morgunsins, fór snemma á
fætur og fór gönguferð um bæinn.
Þá var ekki mengun af umferð-
inni, sagði hann. Svo fór hann til
Ingveldar og drakk morgunkaffi.
Alla sunnudaga og stórhátíðis-
daga var hann boðinn í hádegis-
verð hjá þeim hjónum. Hann var
alltaf velkominn, kunni frá mörgu
að segja og var skemmtilegur.
Hann var líka boðinn og búinn að
gera vik fyrir heimilið ef það
þurfti og þau hjónin rómuðu
trygglyndi hans og góðvild. Og nú
þegar gamli maðurinn kemur ekki
oftar er söknuður í húsi Guttorms.
Fyrir fimmtíu árum las ég
smásögu eftir „Ingimund". Þar er
sagt frá manni sem átti enga
skráða sögu þegar hann féll frá, en
nafn hans var skráð í kirkjubók.
Svo brann kirkjubókin og þá var
öll vitneskja afmáð úr hinu mann-
lega registri.
Þegar ég minnist Magnúsar
Jónatanssonar minnist ég líka
hinna mörgu, sem lifað hafa í
landi voru, hins mikla fjölda fólks,
sem á enga sögu skráða og brunn-
ið nafn í kirkjubók. Þetta fólk lifði
lífi sínu án umsvifa og gekk
hljóðlega um garða. En er ekki
saga þess til í heiminum bak við
tjöldin, sem við þekkjum svo lítið?
„Oleymdust þeir? nei.
Gud veit nöfnin.
Grand ei hrædast skal.“
Björn Egilsson.
ljóð Lao Tse, þar sem segir á
einum stað: „hann finnur, að
ábóta er vant, þegar hann er
réttlátastur — að hann er misvit-
ur, þótt hann hafi ærna hyggni, og
að einu gildir, hvort hann er
orðsnjall eða staður í máli.“ En
honum fannst hann „aldrei al-
gjör“, eins og yfirskrift þessa ljós
er. Slíkar kröfur gerði hann til
sjálfs sín, og þegar hann fann að
þrek hans dvínaði, forðaðist hann
vini sína og gat þá virst óvæginn,
svo að þeir hættu að koma til
hans.
Þorgrímur var natinn garð-
yrkjumaður og væri hægt að
tíunda störf hans en ég er því
miður ekki fær um það vegna
ókunnugleika.
Sigríður, kona hans, var honum
mikil stoð bæði í starfi og síðar í
þeim veikindum sem Þorgrímur
átti við að stríða . Hún sýndi
ofurmannlegt þrek, og annaðist
mann sinn af frábærri umhyggju-
semi, langt fram yfir það, sem
heilsa hennar leyfði en hún brast
fyrir tveimur árum síðan. Dvöld-
ust þau hjónin á hjúkrunardeild
Landspítalans í Hátúni 10B, á
sömu deildinni síðustu mánuðina.
Var það báðum til gleði og vil ég
þakka starfsfólkinu þar, og einnig
á öðrum deildum Landspítalans,
þar sem hann lá, fyrir góða
aðhlynningu.
Ekki er hægt að nefna nafn
Þorgríms án þess að minnast
Sigríðar í sömu andrá, svo óað-
skiljanleg voru þau. Guð styrki
hana nú, er vinurinn hennar er
farinn og huggi, með fullvissu um
gleðiríka endurfundi.
Ásta M. Selma Eggertsdóttir