Morgunblaðið - 18.11.1980, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. NÓVEMBER 1980
Marinó L. mW T "■ • i* i
s““ U m skrilt og
skriftarkennslu
Þann 15. ág. sl. ritaði ég stutta
grein í Morgunblaðið um þetta
efni. Lýsti ég þeirri skoðun minni,
að skrift barna og unglinga hefði
yfirleitt versnað síðustu árin.
Studdi ég þetta nokkrum rökum
og greindi ástæður. Hélt ég því
fram að í óefni stefndi ef ekkert
væri að gert.
I félagsblaði Sambands grunn-
skólakennara í marz sl. birtist á
forsíðu innrömmuð grein um
skriftina. Vegna þess að sú grein
er að mestu leyti í samræmi við
skoðanir mínar, fékk ég leyfi
ábyrgðarmanns ritsins, Valgeirs
Gestssonar, til að birta hér úr
henni.
Þar segir fyrst frá því, að árið
1934 var skipuð nefnd skólamanna
til að athuga kennslu á íslandi.
Hún taldi m.a. að skrift barna
væri mjög ábótavant og mikilla
endurbóta þörf í skriftarkennslu.
1937 var landspróf í skrift, og kom
þá greinilega í ljós, að niðurstaða
nefndarinnar var rétt. Á fimmta
áratugnum var svo gert stórátak í
skriftarkennslu í landinu. Síðan
segir, að kennsla í skrift hafi
staðnað og skriftin sé orðin
„hornreka fyrir prófgreinum". Svo
segir, að ekki fari á milli mála, að
skrift sé undirstaða annars náms
og sé mjög flókin málframkvæmd.
— Og orðrétt úr greininni: „Stafi,
orð og setningar þarf að samhæfa
við hönd og hugsun í hvert skipti
sem texti er skrifaður.
I dag er handskrifað meira en
nokkurntíma áður á öllum skóla-
stigum. Þess vegna er nauðsyn á
greinilegri „hversdagsskrift" sem
er læsileg hverjum sem er og
„glósuskrift" sem er læsileg og
nógu „hröð“ fyrir þann sem skrif-
ar. Skrift er ekki einangrað fag i
skólanum heldur hluti af flestum
öðrum fögum skólans. Svefni und-
anfarandi ára verður að ljúka, og
skólayfirvöld þurfa að gera sér
Ijósa hina miklu nauðsyn góðrar
og hnitmiðaðrar skriftarkennslu.
Samstillt átak skóla, kennara og
skólayfirvalda er hið eina raun-
hæfa í þessum málum." Hér lýkur
tilvitnun.
Ég held að þetta sé rétt. Sam-
stillt átak þarf til að bæta skrift-
ina. I góðri skrift er ákveðin regla,
samræmi, sem veldur því að rit-
höndin verður læsileg en ekki
illiesandi óskapnaður, ruglings-
legt krass eins og viðgengst víða.
Ekki er samt ástæða til að steypa
allt í sama mót. Þó hafa skólayf-
Marinó L. Stefánsson.
irvöld í sumum nágrannalöndum
okkar gert talsvert í þá átt að
velja og benda á heppilegan skrift-
arstíl, „staðal“, sem mælt er með
að kenndur sé. Hann er fremur
einfaldur að gerð, svo að flestir
nemendur geti tileinkað sér hann,
auðveldur aflestrar og nokkur
skriftarhraði á að vera mögulegur.
Þetta er auðvitað mjög mismun-
andi.
Greininni fylgja fjögur sýnis-
horn skriftar, erlend og innlend.
Ég ræði hér hvorki um blokk-
skrift, sem kennd er t.d. í iðnskóla,
né prentletur, er börn læra jafn-
framt lestrarnámi fyrstu skólaár-
in og sjálfsagt er að þau noti, þar
til þau hafa lært skrifletur eða
lengur samhliöa skrift.
Yfirstjórn kennslumála á landi
hér hefur ekki, svo ég viti, gert
tillögur um neinn skriftarstíl
heldur látið kennsluna afskipta-
lausa, að því undan teknu, sem
stendur í námsskrá grunnskóla
um móðurmál. Vegna þeirra sem
ekki hafa námsskrána, leyfi ég
mér að taka upp eftirfarandi:
„Skrift er grundvallar hæfni sem
tekur til kunnáttu í ritun leturs
svo og til frágangs ritverkefna."
Og síðar: „í 1., 2. og 3. bekk skal
þjálfa nemendur í að temja sér
réttar líkamsstellingar, rétt tak á
skriffæri og rétta hreyfingu hand-
ar við ritun, að rita og tengja
skrifstafi, bæði litla og stóra.
Vanda eftir megni allan frágang.
I 4., 5 og 6. bekk skal þjálfa
nemendur í að skrifa letur að því
marki að segja megi að þeir séu
skrifandi, þ.e. hafi náð þeirri
leikni að þeir geti án verulegrar
fyrirhafnar skrifað samfelldan
texta þannig að hann sé auðles-
inn.“
Meira finn ég ekki í náms-
skránni um beina kennslu í skrift.
Mun mörgum finnast þetta heldur
lítið og óákveðið. Mitt álit er, að
gera þurfi stórátak, eins og gert
var á 5. áratugnum, til að hressa
upp á skriftarkennsluna. Hér er
engin stefna, og víða allt of mikil
lausatök. „Börn læra ekki skrift af
því einu að skrifa mikið," sagði ég
í fyrri grein minni. Markviss
kennsla þarf að fylgja, annars
hrakar skrift þjóðarinnar.
Ég legg til, að kennarasamtökin
taki málið til umræðu og skipi
nefnd kennara til að kanna
ástandið og leggi sem fyrst fram
tillögur um úrbætur.
J dxfc jzq i/tAtr tLL annotw l JdfJxrifuySdux
jor L cícug, tiiixdbu-jíg rnvg á s&k* dxrt buUgi
stLLLLng som tMAfuudttpr L D-trcð Jár-rvtnLng.
vr jyydit dxrt I8.jarux<xr 19.. 5öfxtixrt
jáLkx&kxAjux hxlt jvg xfeAcLmxrt jro, JLcuruxr
rtxxÁAhxÁx og ýmx DaÁA hxLnxdxÍAóAxyLe., OsÁjO.
J 2 clr huxrj-tg ari/vuLtt som ■ckAfuxlitffrr
ovd Jdcuruxr SarrvuLrkxJUxg, og jvg Ixggxr ixxl
aditAd Jra UtAdgrcrtn dtr.
Formskrift (texti) norsk. Einnig kennd hér.
AI JLjLI
.3. á. Jl
ZALl II
JL a jlqjl
.? a.%./ f
/7/ A, Jr Á
-Á____lí____£/..
Á'___h_________________Ji/
l /rrij m> /r á2á
n, /f-___/t />____2l-.
AJy Al/ /7r Air JÁ
fqi ftitö
íslenzkt stafróf (Stafagerð. sem höfundur notar í skrifbókum
þeim, er hann vann fyrir Ríkisútgáfuna.
AAQLcrg-dtJ}
JitJLATO JPQ JIS
ru V'iirxy-Z
fiab
a i/c d 2 f q A i } & l
m n a p q 14 t u v/
wyc'y.z.fíaáb ’-?!}
1Z3?567890
Þýzkt stafróf (staðall), sem mælt er með.
Helgi Tryggvason:
Undarleg skilgrein-
ing lyf jahugtaksins
í upphafi 2. gr. lyfjalaganna,
sem samþykkt voru í flaustri vorið
1978, segir svo: „Lyf eru sam-
kvæmt lögum þessum hvers konar
efni og efnasambönd, lífræn og
ólífræn, sem ætluð eru til lækn-
inga, fróunar eða varnar gegn
sjúkdómum eða sjúkdómseinkenn-
um í mönnum og dýrurn" o.s.frv.
(Allar leturbreytingar gerðar
hér.)
Ut frá þessari ofannefndu
skilgreiningu liggur ærið nærri að
spyrja: Geta þá ekki efni í ýmsum
matvörum orðið „til varnar gegn
sjúkdómseinkennum í mönnum og
dýrum“? Og ef svo er, að matvöru-
efni geta ekki veitt slíkar varnir,
eru þá ekki þessi matvöruefni þar
með komin i matvadaflokkinn?
Hvers vegna þá að fara að telja
þau með lyfjum?
Og það má líka spyrja: Er ekki
einmitt æskilegt, að sem flestar
matvörur séu þeim kostum búnar
á einhvern hátt, að vera í varð-
stöðu gegn sjúkdómum og van-
heilsu í hvaða mynd sem er? Veit
ekki flest fullvita fólk nú orðið, að
heilsa og hreysti meðal manna og
dýra er mjög háð daglegri nær-
ingu, — hvort næringin er annars
vegar auðug af hollum og
óskemmdum efnum, til uppbygg-
ingar og viðhalds öllum líkaman-
um, eða er hins vegar af hálfu
neytandans þegin úr ræningja
höndum, sem hafa svipt hana
réttindum til að „varna sjúkdóm-
um eða sjúkdómseinkennum í
mönnum og dýrum"?
En lítum nánar á þessi orð:
„sem ætluð eru til fróunar eða
varnar gegn sjúkdómum eða sjúk-
dómseinkennum". Þetta orðalag
mun meðfram gefa í skyn, að þeir,
sem eru innvígðir í leyndardóm
hinna sönnu læknislyfja, eru að
bendla þá ólærðu við það, að þeir
ætli ýmsum þeim efnum, sem ekki
hefur verið vísað til gegnum
lyfjabúð, hinar og aðrar lækninga-
verkanir, enda þótt slíka trú
bresti vitanlega stoð í veruleikan-
um!
Allir vita nú orðið, að sumar
þær vörur, sem nefndar eru mat-
vörur, svo sem hvítt hveiti svo og
rúgur ræktaður .við léleg skilyrði
Ilclgi Tryggvason
og seldur malaður, er engin
heilsufæða, þvert á móti. Óhætt
mun að fullyrða, að ræktun ofan-
nefndrar kornvöru, svo að dæmi sé
tekið, hefur verið framkvæmd við
þau skilyrði, að hún mun ekki hafa
skilyrði til að „varna sjúkdómum
i mönnum eða dýrum*. heldur hið
gagnstæða.
Hins vegar hefur neysla heil-
hveitis farið ört vaxandi á síðustu
árum hér á landi. Og miðað við
hollefna-fátæku, hvítu brauðin,
mega efnaríkustu og vönduðustu
hveitibrauðin nú teljast til varnar
gegn sjúkdómum, heldur en hið
gagnstæða. En samkvæmt flaust-
urslegum texta lyfjalaganna nýju,
eiga slíkir hlutir að lenda í
lyfjaskúffunni! Svona er ákafinn
mikill, að berjast gegn fæðubóta-
efnunum, að bókstafur laganna
slær harkalega á hönd þess, sem
vill leita sér heilsubótar í efna-
bættri daglegri fæðu, án afskipta
framleiðenda og seljenda sjúkra-
lyfja!
í nýju lyfjalögunum hefur verið
bannaður innflutningur á mörgum
næringarríkum og hollum víta-
mínum til að bæta daglegt fæði, —
efnum sem seld eru í matvöru-
verslunum í löndunum hér allt í
kring, eins og hver vill.
Er fólk nokkuð að bregðast
landi sínu með því að ástunda það
að rækta heilsu sína á sinn
kostnað, og draga þannig úr
sjúkrakostnaði og sjúkrahúsvist?
Hvað segja háttvirtir alþing-
ismenn um þetta mál?
8. nóv. 1980,
Helgi Tryggvason