Morgunblaðið - 16.08.1981, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. ÁGÚST 1981
17
„Það er mikilvægast sérhverj-
um manni að geta gengið til
ákveðins starfs á degi hverjum“
— segir færeyska skáldið Heðin Brú, sem verður áttræður á morgun
Þann 17. ágúst 1901 fæddist
drengur í Stovuni í Skálavík.
Hann var skírður Hans Jacob
Jacobsen. Hans Jacob óx upp,
eins og jafnaldrar hans í Fær-
eyjum, í nánum tengslum við
harða lífsbaráttu og síðar tíma-
mót í atvinnuháttum og hug-
arfarsbreytingu landsmanna
sinna. Hans Jacob kynntist
snemma sögum og sögnum
Færeyinga og hugurinn hneigð-
ist til bóklesturs. Til þess að
geta sinnt hugðarefnum sínum
fór hann ungur til sjós til að
afla fjár til náms og síðan lá
leiðin eftir menntaveginum,
fyrst til Þórshafnar og síðan til
Danmerkur, þar sem hann lauk
búfræðinámi 1928. Hann var
síðan landbúnaðarráðgjafi í
Færeyjum þar til hann lét af
því starfi fyrir aldurssakir. Þó
er Hans Jacob betur þekktur
undir nafninu Heðin Brú, fær-
eyska skáldið, sem verður átt-
rætt á morgun.
1928 birtist í bókmennta-
tímaritinu „Varðin" stutt frá-
saga, „Högni hin gamli" eftir
Heðin illa, sem síðan varð
Heðin Brú. Heðin Brú (Hans
Jacob Jacobsen) varð síðan
afkastamesti og mest lesni rit-
höfundur Færeyja, hefur skrif-
að 11 bækur, skáldsögur, smá-
sögur og minningar, auk þess
sem hann hefur þýtt 22 bækur
úr ýmsum málum. Bækur Heð-
ins hafa af mörgum verið
kallaðar samnefnari færeyskr-
ar menningar og máls og þykja
þær lýsa þessu tvennu betur en
nokkurt annað rit. Hann skrif-
aði um lífsbaráttu landa sinna,
um sjósókn þeirra við ísland í
misjöfnum veðrum, um bónd-
Heiðursmerkið sem Bókagarð-
ur veitti Heðin.
ann og baráttu hans fyrir því
að lifa skuldlaus og deyja
skuldlaus, og börn sama bónda,
sem lifðu í heimi vélanna,
skulda og skatta, um hinn
gjörólíka hugsunarhátt þessara
tveggja kynslóða og bilið á milli
þeirra, sem aldrei varð brúað
að fullu. Æska hans í hinu
gamla bændasamfélagi Fær-
eyja upp úr síðustu aldamótum
og ævi hans og starf sem
landbúnaðarráðgjafi hafa mót-
að hann, og þau kynni, sem
hann hefur haft af land sinni
og þjóð í lífi sinu og starfi, hafa
gert honum kleift að skilja þjóð
sína og baráttu hennar til
hlítar, og það sem meira er, að
miðla þeim fróðleik til sam-
tímamanna sinna, bæði í Fær-
eyjum og á hinum Norðurlönd-
unum.
í tilefni áttræðisafmælis
Heðins Brú hefur hann verið
sæmdur heiðursmerki Bóka-
garðs og verið sýndur mikill
heiður á ýmsan hátt í heima-
landi sínu, auk þess sem hann
var tilnefndur til bókmennta-
verðlauna Nóbels 1979.
„Bókmenntaverk verða aldrei
fullkomin og því verður höf-
undur þeirra aldrei fyllilega
ánægður með það sem hann
hefur skrifað."
„Það sem sérhverjum manni
er mikilvægast er að geta
Heðin Brú
gengið að ákveðnu starfi sér-
hvern dag, þrátt fyrir háan
aldur. Það er ekkert jafn erfitt
fyrir gamalt fólk eins og að
þurfa að sitja auðum höndum í
ellinni eftir langa og starfsama
ævi,“ sagði færeyska skáldið
Heðin Brú meðal annars í
samtali við Morgunblaðið, í
tilefni áttræðisafmælis hans
næstkomandi mánudag.
„Meginviðfangsefni mitt hef-
ur alla tíð verið að skrifa um
land og þjóð, lífsbaráttu fólks-
ins og kynslóðaskiptin, sem
urðu með tæknivæðingunni og
hve ólík sjónarmið þessara
kynslóða voru. Þær bækur, sem
mér eru hjartfólgnastar, „Tað
stóra takið“ og „Feðgar á ferð“,
fjalla einmitt um þetta. I
„Feðgar á ferð“ segir frá Katli
og konu hans, sem eru af gömlu
kynslóðinni. Þau trúa á guð og
að allt, sem gerist, sé frá
honum komið og því verði að
taka eins og það er. Fyrir þeim
eru skuldir sama og mann-
orðsmissir. Þau eiga 11 börn,
eitt þeirra er vangefið og býr
hjá þeim, hin eru fulltrúar
sinnar kynslóðar. Trúin er þeim
ekki mikilvæg og skuldir og -
skattar sjálfsagður hlutur. Nóg
er að fá lánið, borgun skiptir
ekki svo miklu máli. Ég reyni
að skýra þessa kynslóð sem
millibilsástand, hlekk á milli
gömlu kynslóðarinnar og þeirr-
ar, sem nú lifir."
„Hvernig mér hefur tekizt
þetta verða aðrir að dæma um,
en þó er ég ekki ánægður. Það
er sama hve mikið maður
leggur sig fram við ritverk, það
verður aldrei fullkomið og því
verður maður sjálfur aldrei
fyllilega ánægður."
Hvað er þér minnisstæðast
úr lífi þínu?
„Það, sem mér er minnis-
stæðast, er fólkið, sem ég ólst
upp með, og fólkið, sem ég
kynntist á ferðum mínum um
eyjarnar þegar ég var landbún-
aðarráðgjafi. Þá kynntist ég
landi og þjóð á ómetanlegan
hátt og síðast en ekki sízt
færeysku máli eins og það var
áður en erlendar tungur fóru að
spilla því. Ég er ánægður með
það líf sem ég hef lifað og horfi
með þakklæti til baka til
þeirra, sem hafa verið mér
uppspretta mannlegrar þekk-
ingar og vizku,“ sagði Heðin
Brú.
ig landsfundar Sjálfstæðisflokksins 1979.
inn vill varðveita einkaeign, at-
hafnafrelsi og að eðlileg sam-
keppni sé virt. Fyrst og fremst
vegna þess að reynslan hefur
hvarvetna fært heim sanninn um
hvorutveggja, að þannig er auð-
lindin maður bezt nýtt og þannig
finnur manneskjan bezt sjálfa sig
í önn dagsins.
Verðmætasköpun, þjóðartekjur
á einstakling, eru margfaldar í
vestrænum borgarlegum þjóðfé-
lögum á við það sem reynslan
sýnir í marxísku hagkerfi sósíal-
ismans. Það eru þessi verðmæti
sem móta lífskjörin, ekkert síður á
sviði samneyzlu en einkaneyzlu.
Öll félagsleg þjónusta, fræðslu-
kerfi, heilbrigðiskerfi, almanna-
tryggingar, margvíslegt menning-
arstarf, samgöngur o.fl. þvíumlíkt
sækir allt kostnaðarþátt sinn til
þessarar verðmætasköpunar í
þjóðarbúskapnum. Þannig hafa
vestræn samkeppnis- og lýðræðis-
ríki vinninginn bæði að því er
varðar almenn lífskjör og almenn
þegnréttindi einstaklinganna. Það
er á þessari reynslu, íslenzkri
menningararfleifð og kristnum
siðferðisgrunni sem sjálfstæðis-
stefnan er byggð.
Ygglibrún
Alþýdu-
bandalagsins
Andstæðingar Sjálfstæðis-
flokksins, einkum þeir sem vilja
borgaralegt þjóðskipulag feigt en
innleiða í þess stað marxískt
hagkerfi og þjóðfélagsgerð sósíal-
isma, hafa löngum litið þá breið-
fylkingu borgaralega þenkjandi
fólks, sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefur verið og er, með ygglibrún.
Þeir hafa ekki eygt æskilegra
pólitískt markmið en að koma
fleyg inn í þessa fylkingu: sjá
hana í veikum einingum í stað
sterkrar heildar. Við það hey-
garðshornið hafa þeir löngum
staðið — oftar en hitt með litlum
árangri. Þeir kunna nú að telja sig
hafa komið fæti milli þröskuldar
og hurðar — en of snemmt er fyrir
þá að lofa dag fyrr en að kveldi.
I ljósi þeirrar þráhyggju sósíal-
ista, sem hér var drepið á, verður
að skoða síbylju Alþýðubanda-
lagsins og Þjóðviljans um innan-
flokksmál sjálfstæðismanna — og
þá „forskrift" að skipan forystu-
mála í Sjálfstæðisflokknum, sem
frá þessum höfuðandstæðingi
hans er komin. Engu er líkara en
að hinir nýju valdsmenn kommún-
ista telji „neitunarvald" sitt á
stjórnarheimilinu ná inn á lands-
fund Sjálfstæðisflokksins. En
hætt er við að þeir þúsund lands-
fundarfulltrúar, sem hafa fram-
tíðarörlög flokks síns í höndum á
haustnóttum, telji aðra stefnuvita
farsælli í innri málum sínum en
þá, er sitja í forystu Alþýðubanda-
lagsins!
Nær væri og þessum sjálfskip-
uðu „ráðgjöfum" að hyggja að
heimaranni. Þjóðviljinn ber
ógjarnan á torg ágreining milli
svokallaðs „menntamannaarms"
Alþýðubandalagsins (sófasósíal-
istanna) og „verkalýðsarmsins",
en síðar taldi armurinn skipar nú
sæti hornreku í nokkurs konar
skammarkrók flokksstarfsins.
Þjóðviljinn er og fátalaður um þá
flóru af sellum og klíkum, sem
lausbeizlaðar eru í vinstri jaðri
flokksins: maóista, troskýista
o.sv.fv. o.sv.fv. Sósíalistafélag
Reykjavíkur og Kvenfélag sósíal-
ista, sem hverfa áttu út af hinu
pólitíska landakorti vinstri manna
með stofnum Alþýðubandalagsins,
mynda enn einhverskonar neðan-
jarðarhreyfingu i flokksapparat-
inu. Með inngöngu Möðruvellinga
(úr Framsóknarflokki) í Alþýðu-
bandalagið myndaðist enn einn
„hagsmunahópurinn" á bænum. í
því sambandi bera hæst deilur
Hjörleifs Guttormssonar, iðnað-
arráðherra, og Ólafs Ragnars
Grímssonar, þingflokksformanns,
í þingflokknum — og barátta
Möðruvellinga til að koma Baldri
Óskarssyni í þingsæti Garðars
Sigurðssonar í Suðurlandskjör-
dæmi. Gamli kommakjarninn í
Alþýðubandalaginu heldur og enn
brúnni á skúfunni. Og það segir
sína sögu, að þegar íslenzk pressa
stígur á skott Moskvuvaldsins
geltir Þjóðviljinn. Það er því að
nógu að hyggja heimavið hjá þeim
Alþýðubandalagsmönnum ef
grannt er gáð.
Flokkur og
framtíð
Hér að framan var vitnað til
viðtals Helgarpóstsins við Geir
Hallgrímsson, formann Sjálfstæð-
isflokksins. Lokaspurning blaða-
mannsins var þessi:
„Verður þetta vinnuaðstaða þín
að landsfundi loknum í haust?“
Vinnuaðstaðan, sem blaðamaður
höfðar til, er skrifstofa flokks-
formanns í Sjálfstæðishúsinu í
Reykjavík.
„Ég væri hræsnari ef ég segði
ekki, að ég vonaði það,“ svaraði
Geir Hallgrímsson. „Ég gef kost á
mér til formanns í þeim tilgangi
að hljóta endurkosningu. En vaid-
ið er hjá landsfundinum og þeim
dómi hlíti ég.“
Hér að framan var og talað um
persónulegan stíl í pólitík. Engum
sem til þekkir blandast hugur um
að uppistaðan í persónulegum stíl
Geirs Hallgrímssonar, formanns
Sjálfstæðisflokksins, er heiðar-
leiki, orðheldni og drengskapur,
eiginleikar, sem gjarnan mættu
vega hærra í íslenzkri pólitík.
Bæði á borgarstjóraárum hans í
Reykjavík og síðan á löngum
þingmanns- og ráðherraferli bar
þessa eiginleika hæst í ferti hans,
ásamt samvizkusemi og starfs-
þrótti.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur frá
stofnun átt mikilhæfa formenn.
Jón Þorláksson, Ólafur Thors,
Bjarni Benediktsson og Jóhann
Hafstein vóru forverar núverandi
formanns. Styrkur þeirra lá vissu-
lega í persónulegri hæfni — en
jafnframt í samstöðu flokksfólks
að baki þeim. Allir þessir flokks-
formenn áttu þó einhverntíma á
forystu- eða formannsferli sínum
andstöðu að mæta, enda óhjá-
kvæmilegt í jafn víðfeðmum flokki
og Sjálfstæðisflokkurinn er, þar
sem skoðanafrelsi situr í öndvegi.
En á örlaga- og úrslitastundum
stóð sjálfstæðisfólk einhuga að
baki þeirra, bæði vegna mann-
kosta þeirra og til að styrkja
flokkslega stöðu í þjóðfélaginu.
Sú staða hefur nú skapast í
íslenzkum stjórnmálum að skoð-
anir sjálfstæðismanna eru skiptar
í afstöðu til núverandi ríkisstjórn-
ar. Landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins verður því haldinn við
aðstæður, sem ekki hafa áður
verið fyrir hendi, aðstæður, sem
gera meiri kröfur til fyrirhyggju
og framsýni flokksfólks en nokkru
sinni fyrr. Það mun örugglega
reynast þessum vanda vaxið.
Staða Sjálfstæðisflokksins um
langa framtíð mun ráðast á þess-
um landsfundi. Andstæðingar
hans gera því skóna að flokkurinn
muni steyta á skeri sundrungar.
En það eru ekki þeir sem ráða ferð
né framvindu í Sjálfstæðisflokkn-
um. Það gerir flokksfólkið sjálft.
Á landsfundi munu mæta um eða
yfir þúsund fulltrúar frá öllum
b.vggðum bólum landsins. Þeir
munu kappkosta að leggja þær
línur er leiða munu til styrkari
Sjálfstæðisflokks í nálægri fram-
tíð.