Morgunblaðið - 27.03.1982, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 27.03.1982, Blaðsíða 36
36 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. MARZ 1982 Bjarni Bjarnason bóndi — Minning Fæddur 10. maí 1897 Dáinn 12. marz 1982 Þeim fækkar óðum er áttu fyrstu sporin á öldinni sem leið. Þegar á það er litið að rumir átta tugir þessarar aldar eru að baki, þarf ennum að koma sú staðreynd á óvart. Þeir, sem þessa tíð hafa lifað, eru oft kenndir við tímatal bernsku sinnar, nafn þeirra bund- ið aldamótum, aldamótamenn. Einn úr þessum hópi, Bjarni Bjarnason frá Brekkubæ í Horna- firði, lést 12. mars eftir langt og litríkt lífsstarf. Bjarni var fæddur að Tanga í Fljótshverfi, Vestur-Skaftafells- sýslu árið 1887. Foreldrar hans voru hjónin Bjarni Jónsson og Sig- ríður Jónsdóttir og voru þau Vestur-Skaftfellingar. Foreldrar Bjarna hófu búskap að Tanga árið 1896. Þar byggði Bjarni Jónsson upp bæjarhús, sem engin voru þar fyrir. Eftir fimm ára dvöl þar fluttist Bjarni ásamt foreldrum sínum að Sléttaleiti í Suðursveit. Eftir skamma dvöl þar fóru þau að Kálfafelli í sömu sveit, þar sem heimili þeirra stóð tvö næstu árin. Þá var enn flust til næstu sveitar og bú sett saman í Holtum í Mýrahreppi. Árið 1908 færir fjölskyldan sig enn til næstu sveitar og búskapur hafinn á jörð- inni Brattagerði (nú nefnt Brekkubær) í Nesjahreppi, þar sem Bjarni átti síðan heima. Þótt tíðir búferlaflutningar væru að baki með þeim erfiðleik- um, sem þeim fylgdu, var hörð barátta framundan. Eftir aðeins tveggja ára búsetu á hinu nýja heimili féll heimilisfaðirinn frá. En hvorki flutningar á milli sveita né lát heimilisföður hindruðu mæðginin í að takast á við erfið viðfangsefni og þaðan af síður áhugasömum æskumanni að brjótast áfram til starfs og mennta. Ekki er ólíklegt að þessi ár hafi mótað lífsviðhorf Bjarna á Brekkubæ öðru fremur og að í því felist m.a. skýring þess hve vel honum lánaðist að ná fram stór- um áformum, að því er stundum virtist með viljann og bjartsýnina eina að vopni. Fædd 21. júní 1901 Dáin 16. mars 1982 „Kar þú í friAi. friAur (iuAs þig hlcssi, hafrtu þökk f>rir alll oií allt. (•okksl þú m«’A (•uöi, (iurt þér nú fyljji, hans dýröarhnoss þú hljóia skali." \ald. Hricm. Að morgni þriðjudagsins 16. mars lést að Fit undir Vestur- Eyjafjöllum amma mín, Jóhanna Olafsdóttir. Mig langar að minn- ast hennar í örfáum orðum. Ilún fæddist að Núpi í Vestur- Eyjafjallahreppi 21. júní 1901. Dóttir hjónanna Ólafs Ketilssonar bónda þar og konu hans, Ingi- bjargar Ólafsdóttur. Amma var ein fjögurra barna þeirra hjóna og ólst hún upp í foreldrahúsum að Núpi. Árið 1924 giftist hún afa, Páli Guðmundssyni, bónda frá F'it, sem þá var ekkjumaður með þrjú ung börn, Ásdísi, Ólaf og Eggert. Amma og afi eignuðust átta börn en tvö eru látin, þau Markús, leigubílstjóri í Reykjavík, fæddur 1926, dáinn 1974, og Vigdís, sem lést í frumbernsku. Guðmundur, fæddur 1925, er elstur þeirra systkina og búsettur í Hafnarfirði. Næst í aldursröð koma: Ólafía, fædd 1927, búsett í Reykjavík, Guðsteinn, fæddur 1929, búsettur í Kópavogi, Sigríður, fædd 1931, búsett að Fit undir Vestur-Eyja- fjöllum, og Viggó, fæddur 1936, Á barnsárum naut Bjarni lítill- ar skólagöngu, þótt hann byggi yf- ir góðum námshæfileikum. Því átti það nokkurn þátt í þeirri ákvörðun foreldra hans að flytjast í Nesjasveit að með því að komast í nábýli við prestana í Bjarnanesi opnaðist leið fyrir Bjarna að njóta tilsagnar þeirra við nám. Bæði sú kennsla og eins stutt skólaseta í unglingaskóla urðu Bjarna hvatn- ing til áframhaldandi náms. Árið 1915 stundaði Bjarni nám við Gagnfræðaskólann á Akureyri. Þar opnaðist honum á vissan hátt nýr heimur. Kennarar hans þar voru þekktir skólamenn og við það bættist að með aukakennslu í orgelleik og söngkennslu upphófst nýr og glæsilegur þáttur í lífsferli hans. Dvölin á Akureyri var Bjarna ætíð hugstæð og þakklæti ofarlega í huga hans, þegar um hana var rætt. En lengra gat námið á Akureyri ekki orðið, kennarar og nemendur kvaddir. Fjárhagur heimilisins leyfði ekki lengri skólagöngu á Akureyri. Skyldurnar biðu heima. Eftir Akureyrardvölina fer lífsstarf Bjarna mjög að mótast. Strax árið eftir tekur hann að sér organistastarf í Bjarnaneskirkju og söngstjórn. Því starfi gegndi Bjarni fram á síðustu ár, er sonur hans Sigjón tók þar við. I meira en sex tugi ára í sorg og gleði hafa tónar hljóðfæris kirkjunnar í Bjrnanesi og söngvar kirkjukórs- ins fyllt kirkjuna, og nálega var stjórnandinn ávallt sá sami. Þakklæti fyrir það starf verður tæpast með orðum flutt, en sveit- ungar og þeir aðrir, sem þess hafa notið, munu í þögn flytja þær þakkir. I stjórn Ungmennafélagsins Mána var Bjarni kjörinn árið 1924, en þá hafði hann verið félagi í því um margra ára skeið. Bjarni var um langa tíð ritari félagsins og bera fundargerðir þess glöggt vitni hve rithönd hans var stíl- hrein og handbragð allt vandað. Lengi verður í minnum höfð frásögn Bjarna af starfi ung- mennafélagsins í fyrri tíð, þar sem hann rifjaði upp byggingu leik- vallarins sem stendur miðsvæðis í búsettur í Reykjavík. Yngstur barnanna er Þórdór, fæddur 1943, búsettur í Reykjavík. Páll afi er fæddur 1893 á Fit undir Eyjafjöllum og lifir eigin- konu sína. Afi og amma hafa lifað saman í hjónabandi í um fimmtíu og átta ár og öll hjónabandsárin hafa þau búið að Fit í Eyjafjalla- sveit. Sveitin hefir heillað marga vegna hinnar miklu fegurðar, gestrisni og hlýhugar fólksins. Fólkið undir Eyjafjöllum hefur verið samhuga um að byggja sveitina sem best og ekki létu afi og amma sitt eftir liggja í þeim málum. Engum getum þarf að því að leiða, að oft hefur verið erfitt að ala upp stóran barnahóp á búskaparárum afa og ömmu. Jafn- hliða hefðbundnum heimilisstörf- um tók amma þátt í að sjá um búskapinn, vera í heyskap og við mjaltir, svo að nærri má geta að vinnudagurinn hefur verið bæði langur og erfiður. Árið 1934 fer amma að kenna sjúkdóms, sem leggur hana í rúm- ið 1953. Tæplega þrjá áratugi hef- ur hún verið rúmföst vegna löm- unar. Sama ár og amma lamast, flytjast Sigríður, dóttir hennar, og eiginmaður, Baldur Ólafsson, að Fit og hefja búskap og veita henni umönnun ásamt afa, börnunum og Einari Sigurjónssyni, sem hefir verið heimilismaður að Fit. Að- dáun vekur hve heimilisfólk að Nesjasveit og var eitt fyrsta við- fangsefni félagsins. Þá er ekki síð- ur minnisstæð frásögn Bjarna af því tilefni er héraðssöngurinn „Hornafjörður" varð til. Á ung- mennafélagsfundi kom fram sú skoðun að nauðsynlegt væri að byggðarlagið eignaðist sérstakan söng. Var eftir því leitað að Þor- bergur í Hólum orti ljóðið en Bjarni semdi lagið. í kaupstaðar- ferð fáum dögum síðar, er þeir fé- lagar höfðu gengið frá hestum sín- um, afhenti Þorbergur Bjarna miða, þar sem Ijóðið var skráð. Við hjólaskrölt hestkerru á leið- inni heim úr kaupstaðarferð frá Höfn varð lagið síðan til. Veturinn 1928—1929 tók Bjarni sér ferð á hendur til Reykjavíkur, þar sem hann dvaldi um tveggja mánaða skeið við nám í orgelleik hjá dr. Páli Isólfssyni. Jafnframt því stundaði hann nám við söng- skóla Sigurðar Birkis. Þessi ferð var Bjarna afar mikilvæg og fór hann ekki dult með hve mikilvæg honum voru kynni af kennurum hans í þeirri ferð. Svo sem áður er getið hafði Bjami starfað að söngmálum í sveit sinni um margra ára skeið áður en hann fór til söngnáms til Reykjavíkur. En með aukinni þekkingu opnuðust nýjar leiðir og möguleikar. Karlakór Hornafjarð- ar var stofnaður árið 1937. Starf- aði kórinn í nálega tvo áratugi undir söngstjórn Bjarna á Brekkubæ. Var starf kórsins mik- ilvægt innlegg í félagslíf Austur- Skaftfellinga á þessum árum. Þegar til þessa starfs er nú hugsað er ótrúlegt hversu miklu þessir kórfélagar komu til leiðar þrátt fyrir annasama daga og erf- iðar samgöngur. En Bjarni staðnæmdist ekki einvörðungu við að þjálfa kóra og stjórna söng á sviði tónmenntar. Fljótlega eftir Akureyrardvölina byrjaði Bjarni að kenna á orgel. Dvöldu þeir er tilsagnar hans nutu oft á tíðum á heimilinu á Brekku- bæ, misjafnlega lengi eftir því sem ástæður leyfðu. Trúlega hefur þetta skólahald varað í hálfa öld. Á sviði félagsmála lágu sporin víðar. Bjarni átti sæti í hrepps- nefnd Nesjahrepps frá árinu 1946 til ársins 1970 og í skólanefnd lengst af sama tíma. í sóknar- nefnd Bjarnarnessóknar um langt árabil. Fulltrúi á aðalfundum Kaupfélags Austur-Skaftfellinga og á bændafundum svo að dæmi séu nefnd. Á fyrri hluta þessarar aldar óx Fit, bæði áður fyrr og nú, hefur verið reiðubúið að veita ömmu ein- lægustu aðhlynningu að degi eða nóttu. Þegar amma er kvödd hinstu kveðju, leita margar minningar frá æskudögum á hugann. Allar eru þær minningar frá sumardvöl minni að Fit frá tveggja ára aldri til fjórtán ára aldurs. Fyrst minn- ist ég ömmu úr baðstofunni við húsverkin, orðin nokkuð lasburða af þessum óþekkta vírus-sjúk- dómi. Eftir að hún varð rúmföst, vann hún mikið í höndunum og var mjög stjórnsöm og skipulagði útistörfin með afa og Baldri. Amma tileinkaði sér agað líferni og gerði kröfur og þá fyrst og fremst til sjálfrar sín. Aldrei var kvartað, þótt hún ætti við lömun úr grasi á Fornustekkum, sem er næsta býli við Brekkubæ, tápmik- ill systkinahópur. Þetta voru börn Péturs Sigjónssonar og Ingibjarg- ar Gísladóttur sem fluttust þang- að árið 1901. Að Fornustekkum sótti Bjarni lífsförunaut sinn, Ragnheiði, en þau giftust árið 1926. Ragnheiður lézt fyrir fáum árum en síðustu ár ævinnar hafði hún tapað heilsunni og varð því að dvelja á hjúkrun- arheimilum. Ekki verður Bjarna svo getið að á Ragnheiði sé ekki einnig minnzt, því á fjölbreyti- legum lífsferli Bjarna var það honum ómetanlegt hve húsmóðir- in á Brekkubæ stóð fast við hlið hans. Heimili þeirra hjóna stóð ætíð opið þeim, sem þangað áttu erindi, og gilti þá einu, hvort þar væru á ferð sveitungar til söngæfinga, fræðimenn og listamenn, stundum langt að komnir, auk margra ann- arra, sem lögðu leið sína að Brekkubæ til að njóta þeirrar list- ar, er þar var til staðar og gest- risni fólksins þar. Minningin um Ragnheiði mun jafnan verða fersk og hlý í hugum sveitunga og vina þótt starf húsmóðurinnar á Brekkubæ verði seint þakkað svo sem vert er. Börn þeirra hjóna eru Sigríður, gift séra Gísla Kolbeins, sóknar- presti í Stykkishólmi, Sigjón, bóndi og söngstjóri á Brekkubæ, kvæntur Kristínu Einarsdóttur, og Baldur, sem nú stundar útgerð frá Höfn. Þeim systkinum svipar mjög til foreldra sinna hvað varð- ar dugnað og listhneigð. Þegar Bjarni á Brekkubæ er nú kvaddur hinztu kveðju kemur í að stríða. Væri hún spurð um líð- an, var svarið jafnan að hún hefði það gott og þótt hún væri föst við rúmið væri dásamlegt að vera til. Amma var alltaf í góðu skapi, þrátt fyrir erfiðleika og mótlæti í lífinu. Hún var mjög trúuð kona og hafði oft yfir orð Jesú Krists. Hún kenndi okkur börnunum bænir og alla tíð las hún Passíu- sálmana á föstunni og kunni þá alla utanbókar. Að sögn eldri manna hneigðist hugur ömmu snemma að bókum, en þess var enginn kostur að sitja lengi á skólabekk. Af sjálfsdáðum aflaði hún sér góðrar fræðslu með lestri góðra bóka. Gestum sem komu að Fit þótti mjög fróðlegt að tala við ömmu og fóru alitaf inn til hennar til þess að spjalla við hana. Enda þótti öllum mjög vænt um hana, sem komu að Fit, og enn í dag, þegar ég hitti einhvern undan Fjöllunum, þá er alltaf spurt: „Hvernig hefur hún amma þín það?“ Ég hef oft hugleitt ef maður lendir í því að þurfa að vera fastur við rúmið í lengri tíma, hvernig á maður að láta tímann líða? Hvernig varðveitir maður hugarró sína? Hvaða hugsanir vill maður helst láta ríkja? Væri það ekki einhver munur að geta haft yfir fagran sálm eins og amma gerði, t.d. bænavers, heldur en láta það eitt taka hugann, sem höfðar til hins lægsta og hversdagslegasta? Amma sagði, að við lærðum sálma og vers meðal annars til að eiga forða til að leita til, þegar við virkilega þurfum á slíku að halda. Við barnabörnin eigum góðar minningar um ömmu frá æsku- og hugann hversu mikið starf hann innti af hendi. Að eðlisfari var hann mikill bjartsýnismaður, sem félagshneigð hans og samvinnu- hugsjón nærðust af. Bjarni var mikill lærdóms- og fróðleiksmað- ur, m.a. á sviði ættfræða. Þótt efni væru ekki mikil hafði Bjarni þó komið sér upp vönduðu bókasafni, sem hann kunni góð skil á. Bjarni ól með sér mikla trúhneigð og kunni góð skil á kristinni sögu. Hann var ákveðinn Nýjalssinni og taldi að sú kenning ætti rætur sín- ar í kristinni trú. Bjarni var prýði- lega ritfær, skrifaði greinar í blöð og tímarit og sögu Nesjahrepps sem hluta af ritsafni Byggðasögu Austur-Skaftafellssýsiu. Ekki má heldur gleyma bóndan- um á Brekku. Starf hans á því sviði náði ekki að marki inn á nú- tíma landbúnað eins og hann birt- ist okkur í dag. En menn skyldu varast að vanmeta þau störf sem gengin bændakynslóð skilaði til þeirrar sem nú byggir landið. Bjarni var mikill ræktunarmaður. I samskiptum við moldina fædd- ust hugsjónir og áform, nýir tónar hljómuðu og að loknum oft löng- um vinnudegi var það bóndanum á Brekkubæ mikil hvíld og lífsfyll- ing að slá nótur orgelsins og efa- laust hafa sum af lögum hans þá orðið til. Þetta átti þá eftir að liggja fyrir aldamótadrengnum, sem fluttist með foreldrum sínum milli sveita á fyrstu árum ævi sinnar unz hann staðnæmdist á bænum, þar sem lífsstarf hans var unnið. Æskumanninum, sem sótti lær- dóm norður til Akureyrar, þar sem hann naut fyrst tilsagnar í orgelieik og sem síðar með dvöl í Reykjavík komst í kynni við þá tónmennt, sem fremst stóð hér á landi í þá daga. Fulltíða mannin- um sem flutti þekkinguna og menninguna heim í eina afskekkt- ustu sveitabyggð á íslandi, fólkinu þar til mikillar ánægju, aukins lærdóms og þroska. Oldungnum, sem enn lék á kirkjuorgelið í Bjarnaneskirkju, skráði sögu sveitar sinnar og heiðraði vini sína einstöku sinnum með ánægjulegum heimsóknum. Með ljúfum minningum í mikilli þökk er þessi heiðursmaður kvaddur í dag. Skaftfellsk byggð mun varðveita verk hans og nafn um ókomna tíð. Egill Jónsson Mig langar að festa á blað fáein orð um Bjarna Bjarnason, fyrr- unglingsárunum. Við flest áttum því láni að fagna að fá að vera í sveit að Fit á sumrin. Ekki fór mikið fyrir henni ömmu, en alltaf fundum við krakkarnir fyrir nærveru hennar. Okkur fannst gott að koma heim vitandi af henni þar, það skapaði visst ör- yggi og ekki spillti fyrir, að alltaf var eitthvað til í skrifborðsskúff- unni og var það ósjaldan að við fengum sælgætismola í munninn, því það var ríkt í eðli hennar að gefa öðrum. Ég mun seint gleyma þessum árum. Að lokum vil ég þakka fyrir þann tíma er ég fékk að dvelja hjá þeim sem ungur drengur. Ævi ömmu er nú á enda og eftir geymast minningar í hugum okkar allra um aldur og ævi. Amma er farin á vit þess óþekkta, þar sem við öll eigum eftir að hitt- ast. Kveð ég ömmu með trega, og megi Guð blessa hana að eilífu. Um leið og ég kveð ömmu, þá sendi ég afa og öðru skyldfólki samúðarkveðjur. Guðmundur Pálmi Kri.stins.son í dag verður kvödd frá Stóra- Dalskirkju hún amma á Fit, Jó- hanna Ólafsdóttir. Hún var rúm- föst nærri þrjátíu síðustu æviár sín sakir lömunar. Hún var því alltaf heima og hana var ætíð gott heim að sækja. Hjá henni sat manngæskan og hin góða lund í fyrirrúmi og ósjaldan fengu barnabörnin og barnabarnabörnin og aðrir sem heimsóttu hana að bragða á einhverju góðgætinu, er Jóhanna Ólafsdóttir Fit — Minning

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.