Morgunblaðið - 06.08.1982, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1982
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1982
17

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fróttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 120 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 8 kr. eintakiö.
Lúalag fjár-
málaráðherrans
Atímabilinu frá 1977 til 1982, er vinstri menn hafa ráðið
skattastefnu, hefur skattbyrði eignarskatta hjá einstak-
lingum hækkað um 100% en tekjuskattbyrði um 50%, ef
miðað er við tekjur þess árs, sem fólk er að greiða skattana.
Skattar til ríkisins vóru 25% af þjóðarframleiðslu 1977. Fjár-
lög 1982 spanna 28,4% hlutfall. Þetta er hækkum sem nemur
um 3,4% af þjóðarframleiðslu eða tæpum 1000 milljörðum
g.króna. Það, að herða skattaróðurinn í launaumslög fólks á
sama tíma sem þjóðartekjur dragast saman, þýðir einfald-
lega, að kaupgildi ráðstöfunartekna almennings skreppur
mun meira saman en sem nemur rýrnun þjóðartekna.
Þessu til viðbótar liggur núverandi fjármálaráðherra á því
lúalagi að leggja tekjuskatta á fólk langt umfram tekjuáætl-
un og heimildir fjárlaga. Þetta er gert með því að láta skatt-
vísitölu ekki hreyfast til samræmis við tekjubreytingu milli
ára. Hvert skattvísitölustig, sem er lægra en tekjubreyting
milli ára, er talið gefa ríkissjóði 15—16 m.kr. Þannig var
skýrt frá því í fjölmiðlum í gær að tekjuskattur einstaklinga
við álagningu 1982 verði um 130 m.kr. hærri en gert var ráð
fyrir í fjárlögum!
Þrátt fyrir það að nýir og hækkaðir beinir og óbeinir skatt-
ar hafi hækkað um 20 þúsundir nýkróna á hverja fimm
manna fjölskyldu í landinu frá hausti 1978, hefur hlutfall
lána í heildarráðstöfunarfé fjárlaga hækkað úr 6,9% í 13,5%
frá 1978 til 1982. Það er því ekki verið að sníða ríkisútgjöldun-
um stakk eftir þróun þjóðartekna.
Þegar þjóðartekjur rýrna um 3—6%, eins og nú er, þarf
ríkisvaldið að ganga á undan með góðu eftirdæmi og draga
saman segl í ríkisútgjöldum og skattheimtu. Óverjandi er að
ríkisstjórnin taki af skattgreiðendum 130 m.kr. í tekjuskött-
um umfram fjárlagaheimildir með skattvísitölubrellum.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna er nógu bágborinn fyrir. Þess-
ari umframskattheimtu á að skila til þeirra, sem oftekið er
af. Það gæti mildað efnahagsráðstafanir, sem nú er verið að
sjóða saman — að sögn.
Utanaðkomandi vandi
gerður að skattstofni
Frá því í ársbyrjun 1978 hefur benzínverð á íslandi hækkað
um liðlega 870%. Hér er langhæsta benzínverð í Evrópu.
Kaupverð benzíns, flutningskostnaður og dreifingarkostnað-
ur spanna þó samtals innan við helming af söluverði. Stærst-
ur hluti þess eru ríkisskattar, sem leggjast prósentvís ofan á
kostnaðarverð. Því meira sem benzín hækkar í verði á heims-
markaði — þeim mun fleiri krónum smyrja skattapostularnir
ofan á söluverðið hér. Þannig gera þeir utanaðkomandi vanda
að skattstofni. Þeir eru á góðri leið með að gera rekstur
heimilisbifreiðar að forréttindum hinna betur megandi.
Stefnir verðbólgan í 80% ?
Irúman áratug viðreisnar, 1959—1971, varð verðlag á ís-
landi stöðugt að kalla, verðbólga um og innan við 10%. í
lok viðreisnartímabilsins 1971 var verðbólga komin í um 5%
ársvöxt. Á ferli viðtakandi vinstri stjórnar, 1971—1974, varð
óðaverðbólgan til og náði yfir 50% ársvexti. Þessi verðbólga
náðist niður í 26—27% í byrjun árs 1977, á stjórnarárum
Geirs Hallgrímssonar, en tók snöggan vaxtarkipp á síðari
hluta þess árs, í kjölfar óraunhæfra kjarasamninga, sem þá
vóru knúðir fram. Frá 1978 hefur verðbólgustig hér verið frá
45—60%. í forsíðufrétt Þjóðviljans í fyrradag segir, að hér
stefni í 80% verðbólgu á næsta ári, að öllu óbreyttu. Hvað
varð af ákvæði stjórnarsáttmálans um 10% verðbólgustig
þegar árið 1982?
Komið úr róðri
við Dyrhólaey
ÚTI fyrir Suðurlandi eru víða gjöful fiskimið og ekki þarf langt að sækja
til að ná í soðninguna. Sjósóknarar í Mýrdal hafa róið til fiskjar í sumar
og afli á tiðum verið ágætur. Er meðfylgjandi myndir voru teknar voru
tveir bátar úr Mýrdal að koma úr róðri og sigla inn í Dyrhólaós austan við
Dyrhólaey. Afli í þessum róðri á handfæri var 1200 kíló á öðrum bátnum
og 1450 á hinum. Tveir menn voru á hvorum báti og höfðu farið út 8
stundum áður. Nú er unnið að lendingarbótum á Dyrhólaey og vonast
menn til að aðstaða til sjósóknar verði orðin betri á næsta vori.
— R.R.
Aflanum landað.
Komið að landi við Arnardrang.
Siglt inn rennuna að Dyrhólaós, farið er austan lágeyjunnar inn með Skershalanum. (Ljánn. R.R.)
Helgi Hálfdanarson:
Uppblástur
Fyrir skömmu var ég á ferð
uppi í óbyggðum. Á leið minni
skiptust á grösugir heiðaflákar,
skóglendi, blómgrónar lyng-
brekkur, blásnir melar og eyði-
sandar.
Víða leitaði á hugann hið
skógi vaxna land milli fjalls og
fjöru, sem um getur á góðum
stað, og upphaf þeirrar eyðingar,
sem svo sárt er að líta. Tregi og
kvíði horfast á þar sem vindsorf-
in rofabörð flaka við stórgrýttar
urðir.
Ömurlegast er þó til þess að
vita, hve þar veldur miklu
mannleg fákænska og stundum,
því miður, vítavert hirðuleysi.
Þar kemur/leira til en rányrkja,
sem einatt var ill nauðsyn í
harðri lífsbaráttu fyrr á tíð.
Nútíma ferðatækni lætur
óþyrmilega að sér kveða um
gróðurspjöll, og oftast án þess
nokkra nauðsyn beri til. Víða má
sjá, að ekið hefur verið yfir gróð-
urlendi í stað þess að rölta smá-
spöl fótgangandi. Hjól hafa tætt
sig niður í svörðinn og opnað
vatni og vindum leið til að hefja
uppblástur sem ekki sér fyrir
endann á. Sumsstaðar hafa af
þeim sökum myndazt mikil flög
á stuttum tíma. Eftir fáein ár
verða þar örfoka melar.
Þegar horft er á þessar land-
skemmdir, sem svo auðvelt er að
hefja en örðugt að stöðva og
bæta fyrir, koma í hug spjöll á
öðrum þjóðarverðmætum, sem
ekki eru síður viðkvæm en gróð-
ur landsins. Sjálf þjóðtungan er
í vaxandi hættu, sem oft er að
líkja við uppblástur gróðurlendis
eftir misþyrmingar að þarf-
lausu.
Erlend málkenni, sem böðlast
inn í talmál og ritmál, líkjast oft
jeppahjólförum á grónu landi.
Hjólförin valda ekki aðeins upp-
blæstri; þau kalla á fleiri hjólför
og hraðari eyðingu. Líkt er um
óþurftar mál-meingun, hvort
heldur í orðavali eða setningar-
gerð. Slettur hrinda ekki aðeins
burt íslenzkum orðum, sem oft
eru tiltæk; þær ryðja fleiri slett-
um braut inn í málið, svo að til-
finning fyrir eðli tungunnar
slævist smám saman og öll rækt
við hana slaknar.
Margur virðist halda dauða-
haldi í þarflausan slæðing fyrir
einhvers konar tilgerð. Hvað
skyldi koma til, að ýmsir eru enn
að tala um „karboratorinn" og
„sílundrana" í skrjóð sínum, þó
að allir viti að til eru bráðgóð
íslenzk heiti á þessum hlutum?
Dæmi gripið úr annarri átt er
orðskrípið „gallerí", sem ein-
hverjir heiðursmenn hafa dekr-
að við að undanförnu og reynt að
festa í málinu í afkáralegum
samsetningum. Þessi kauðalega
sletta er að sjálfsögðu þarflaus
með öllu, það mætti hverjum Is-
lendingi Ijóst vera; hún á sér
enga hliðstæðu í góðu máli og er
móðgun við íslenzka tungu; þetta
er orðleysa, sem er íslenzku -
myndlistarfólki til vhnvirðu. Nú
er auglýst í þaula matartegund,
sem nefnd er hvorki meira né
minna en „pizza“. Það var naum-
ast við fórum að afnema setuna!
Ætli réttur þessi þætti eitthvað
ókræsilegri, ef ess væru sett í
staðinn fyrir seturnar? Sé til
þess ætlazt, að framburður sé á
annan veg, hvers vegna skyldi
það þá ekki vera sýnt með ís-
lenzkri stafsetningu?
Þessi stöku handahófs-dæmi,
sem eingöngu taka til slettna,
segja fátt af öllum þeim rofa-
börðum, sem nú breiða úr sér í
máli voru. Þar eiga skólar og
fjölmiðlar drýgstum skyldum að
gegna. Ef ekki verður að gert
með aukinni fræðslu og vand-
virkni, mun uppblásturinn sækja
í sig veðrið. Ef til vill lætur hann
ekki mikið á sér bera frá ári til
árs. Stunda-vísir klukkunnar
veit beint upp á hádegi og virðist
standa kyrr. Hann sýnist enn
hreyfingarlaus sex stundum síð-
ar, en vísar þá beint niður.
Skattstjórinn í Reykjavík:
Mun meira um áætl-
anir á lögaðila en áður
ÞEGAR álagning skatta var kunn-
gerð nú i vikunni vakti það sérstaka
athygli hvað skattar lögaðila (fé-
laga) hækkuðu mikið i Reykjavik
og fleiri skattumdæmum. Til dæmis
hækkuðu heildarskattar lögaðila í
Reykjavík um 101,9%, þar af hækk-
aði tekjuskattur um 183,8%,
aðstöðugjald um 85,5% og lífeyris-
tryggingagjald um 82,8%. Aftur á
móti hækkuðu heildarskattar ein-
staklinga „aðeins“ um 66,9%. Á
Suðurlandi hækkuðu heildarskattar
lögaðila um 95,3%, þar af hækkaði
tekjuskattur um 173,8% en heildar-
skattar einstaklinga „aðeins" um
52,6%. Tekjuskattur lögaðila á
Reykjanesi hækkaði um 112,5% á
meðan tekjuskattur einstaklinga i
sama skattumdæmi hækkaði „að-
eins“ um 66,2%.
Gestur Steinþórsson skatt-
stjóri í Reykjavík sagði í gær, í
samtali við Mbl. þegar hann var
spurður um ástæður þessarar
hækkunar, að stærsti hluti hækk-
unarinnar væri vegna þess að
mun fleiri lögaðilar hefðu ekki
verið búnir að skila skattframtöl-
um sínum þegar álagning fór
fram en í fyrra og hefðu skattar
þeirra því verið áætlaðir. Margir
þessara aðila ættu engan tekju-
skatt að bera og væri heildar-
skattálagningin því of há. Gestur
sagði að þetta væri aðalskýringin
en einnig væri um 10% fjölgun
lögaðila á skattskrá.
Sagði Gestur að skattstjórum
bæri að áætla skatta þeirra sem
ekki skiluðu skattframtölum sín-
um innan tiltekins frests það ríf-
lega að ekki væri hætta á að þeir
væru það lágir að menn sæu sér
hag í því að sleppa skattframtali.
í flestum tilvikum liggja fyrir
einhverjar upplýsingar í gögnum
skattstjóra sem hægt er að styðj-
ast við, en þegar svo væri ekki
gæti áætlun verið erfið viðfangs.
Aðspurður sagðist Gestur
Steinþórsson ekki telja að meira
hefði verið um áætlanir á ein-
staklingum nú en í fyrra.
Formaður félags lögg. endurskoðenda:
Vegna lagabreytinga
hafa uppgjör dregist
„ÞETTA á sér tveggja ára aðdrag-
anda. Eftir að skattalagabreytingarn-
ar voru gerðar 1978 þá gerðum við
fyrst upp samkvæmt þeim fyrir
rekstrarárið 1979. Þá áttu sér stað
langt fram á árið 1980 veigamiklar
breytingar á skattalögum sem töfðu
mikið alla vinnu endurskoðenda,
þetta átti sér stað aftur árið 1981, þá
var verið að breyta lögum alveg fram í
maí 1981, þannig að uppgjör fyrir
1980 voru einnig mjög seint á ferðinni
mörg hver. Þetta óhagræði var viður-
kennt af skattyfirvöldum á þann hátt
að þau felldu niður öll viðurlög, ekki
bara af lögaðilum, heldur einnig af
öllum skattþegnum þó framtöl kæmu
seinl fram. Þetta hafði þær afleið-
ingar að við sem vinnum við þessi
framtöl byrjum miklu seinna á að
vinna árið 1981 heldur en venja hafði
verið áður.“
Þetta voru svör Sigurðar Tómas-
sonar, formanns Félags löggiltra
endurskoðenda, þegar hann var í
gær spurður um ástæður þess að
fleiri lögaðilar en áður skiluðu ekki
inn framtölum sínum á tilsettum
tíma, þannig að skattar þeirra voru
áætlaðir.
Sigurður sagðist telja að megn-
inu af framtölum, sem löggiltir
endurskoðendur sæu um, hefði ver-
ið skilað en sagðist þó vita til að
eitthvað hefði verið eftir.
Sigurður sagði einnig: „Þessi
seinkun kom mjög greinilega fram í
könnun, sem félagið gerði meðal fé-
lagsmanna sinna í maí/júní, á því
hvernig menn væru staddir vinnu-
lega séð. Menn voru miklu seinna á
ferðinni en verið hafði áður en
skattalagabreytingarnar tóku gildi.
Menn kenndu því fyrst og fremst
um hversu langt fram eftir árinu
1981 þeir voru að ganga frá upp-
gjörum ársins 1980. Við teljum því
að vinnan við rekstraruppgjör 1980
hafi komið niður á rekstraruppgjöri
lögaðilanna 1981 og þetta sé frum-
orsök þess að mikið sé um áætlanir
á lögaðila að þessu sinni.
Það hvað þetta er seint á ferðinni
í ár kemur sér ekki einungis illa
fyrir okkur sem að þessu störfum,
heldur einnig skattyfirvöldin. Þó
þetta sé svona seint í ár erum við þó
vinnulega talsvert á undan því sem
við vorum í fyrra og erum við að
vona að við náum þessu á réttum
tíma á næsta ári.
Þessa seinkun má ekki eingöngu
rekja til skattalagabreytinganna,
það er einnig komin ný hlutafélaga-
löggjöf sem gerir vinnu við uppgjör
á hlutafélögum meiri og erfiðari, nú
er t.d. gerð krafa til endurskoðunar
á hlutafélögum af vissri stærðar-
gráðu. En aðalástæðan er samt
skattalagabreytingin sem skapaði
meiri vinnu við uppgjör."
Kristín og Erik Frantz í einu atriði leikritsins.
íslensk stúlka leik-
ur Elviru í Svendborg
Áhugamannaútileikhúsið í
Svendborg í Danmörku sýnir nú
um þessar mundir i Svendborg
Museum leikritið Elviru. Elvira er
leikin af 25 ára gamalli íslenskri
stúlku, Kristínu Ragnarsdóttur.
Sagan af Elviru er velþekkt í
Danmörku og hefur leikritið vak-
ið nokkra athygli þarlendra
blaða.
Söguþráðurinn í leikritinu er
velþekkt ástarsaga þeirra Elviru
Madigan og Sixten Sparre, sem
gerðist fyrir 92 árum. Elvira var
sirkusleikkona en Sixten Sparre
var sænskur aðalsmaður. Þau
hittust, urðu ástfangin og lifðu
saman í synd á hóteli nokkru í 14
daga. Þaðan stungu þau af frá
hárri skuld og flýðu til Troense,
en náðust og greifinn var dæmd-
,i' liðhlaup og hjóna-
„andsbrot. Hann greip þá til þess
ráðs að skjóta Elviru ástmey
sína og sjálfan sig á eftir.
Þó að tæp hundrað ár séu liðin
síðan saga þessi gerðist er hún
velþekkt enn þann dag í dag, og
eins og áður sagði hefur Ieikritið
vakið nokkra athygli þar. Blöðin
hafa rifjað söguna upp og segja
stuttlega frá þeim Kristínu og
Erik Frantz, sem leikur Sixten
Sparre.
í Ugeavisen Svendborg segir
að Kristín sé 25 ára, hafi búið í
Svendborg í nokkur ár og vinni
nú sem sjúkraliði á Svendborg
Sygehus. Þar segir ennfremur að
hún sé fallegri en hin raunveru-
lega Elvira hafi verið, en í stað-
inn kunni hún ekki aft ganga á
línu, tali suðurfjónsku með ís-
lenskum hreim, hafi aldrei setið
sirkushest en hafi komist í kynni
við íslenska hesta í foreldragarði
og leiki nú í fyrsta sinn sem
hestakona.
í viðtali við Ekstra Bladet seg-
ir leikstjóri leikritsins, Marianne
Kjær, að hún hafi verið búin að
leita lengi að stúlku í hlutverk
Elviru en loks rekist á Kristínu
þegar hún var úti að ganga. Hún
segir ennfremur að Kristín hafi
ekki þekkt til sögunnar af Elviru,
en það geri hún í dag og hafi oft
heimsótt gröf hennar.
Erik Frantz, sem fer með hlut-
verk Sixten, er 28 ára Dani og
Ugeavisen Svendborg segir um
hann að hann tali fullkomna
Kaupmannahafnardönsku hafi
tvo sænska blóðdropa í æðum sér
og hafi staðið sig vel sem leikari.
Heimilið og
fjölskyldan ’82
Sýning, hátíð, kátína
Undirbúningur að vörusýningunni Heimilið og fjölskyldan ’82 — sýning,
hátíð, kátína, stendur nú yfir af fullum krafti, en hún verður opnuð í Laugar-
dalshöll tuttugasta ágúst og stendur yfir til fimmta september. Alls verða á
sýningunni rúmlega eitthundrað sýningarbásar, þar sem innlcndir og erlendir
framleiðendur kynna framleiðslu og starfsemi sína.
Sýningunni verður skipt í þrennt.
Aðalsýningin verður í stóra salnum
í „Höllinni", en í anddyrinu verður
matvælasýning, þar sem m.a. sam-
tök franskra matvælaframleiðenda
(Sopexa) verða með kynningu á
frönskum matvælum. Þá verður
orkumálaráðuneyti Bandaríkjanna
með orkusýningu um það nýjasta
sem er að finna í orkusparnaði.
Aðstandendur sýningarinnar
hafa nú í annað sinn fengið til liðs
við sig tívolí, en nú er það stærra og
vandaðra en síðast. Í tívolíinu verð-
ur skemmtipallur þar sem fram
koma m.a. þrír listamenn frá
Moskvu-sirkusnum. Ofurhuginn
Roy Fransen treður upp, en hans
kúnst felst í því, að hann klifrar
upp í hátt mastur þar sem hann ber
eld að sér og stekkur síðan ofan í
logandi vatnspott.
Það er Kaupstefnan í Reykjavík
hf. sem stendur fyrir sýningunni,
en meginverkefni Kaupstefnunnar
er að halda stórar alþjóðlegar vöru-
sýningar. Fyrsta vörusýningin á
vegum fyrirtækisins var haldin árið
1955. Sýningarsvæðið var í miðbæ
Reykjavíkur og stærsti hlutinn
skólalóðarport sem þaki var slegið
yfir. Aðsókn að slíkum vörusýning-
um hefur verið mjög mikil hér á
landi. Aðstandendur Kaupstefn-
unnar sögðu, að þeir byggðu þessa
sýningu upp með það fyrir augum,
að hana myndu sækja 60—80 þús-
und manns og miðuðu þá við fyrri
reynslu.
Framkvæmdastjóri Kaupstefn-
unnar er Guðmundur Einarsson, en
í stjórn eru Halldór Guðmundsson,
Bjarni Ólafsson, Páll B. Kristjóns-
son, Pétur Sveinbjarnarson og Þor-
valdur Mawby.
Fyrirtæki vinna nú af krafti við að koma sér upp sýningarbásum í Laugard-
alshöll, en þar byrjar vörusýningin Heimilið og fjölskyldan ’82 þann 20.
ágúst.