Morgunblaðið - 29.08.1982, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1982
Thorvaldsen
kemur heim tQ íslands
og lét höggva í marmara. Hann
dvaldist á ítaliu næstum alla
manndómsævi sína og undi þar vel
hag sínum, nefndi fæöingardag
sinn þann dag sem hann kom fyrst
þangaö. ítalskur varö hann þó
aldrei. Hann var danskur, en um
leið íslenskur, og þetta er svo ein-
falt og augljóst sem veröa má. Hiö
rétta er að eigna hann báöum
þjóöum, þó hvorri meö sínum
hætti. Thorvaldsen er líka nógu
mikill til þess aö tvær þjóöir megi
vel deila honum meö sér eöa eiga
hann í sameiningu."
Ég sþyr frú Helsted hvaöa verk
sýningarinnar á íslandi sé þekkt-
ast.
„Já, eins og ég sagöi fyrst eru
þetta bæöi verk unnin af Thor-
valdsen og einnig hans per-
sónulegu munir. Af þessum 75
verkum eftir hann fer mest fyrir
fjórum marmaramyndum. Þaö er
Heba, sem er um einn og hálfur
metri aö hæö, Amor og Psykke,
sem er fremur stór stytta, Gany-
medes-mynd Listasafnsins og Hin
dansandi stúlka, sem er stærst. En
þekktasta verkiö er án efa Nótt og
Dagur sem Thorvaldsen geröi
nokkur pör af. Eitt er hér niöri í
safninu, fast í veggnum. En þær
myndir sem fara til islands hafa
veriö í langtíma láni hjá Victoria
and Albert Museum í Lundúnum
og fara þangaö aftur aö sýningu
lokinni. Þetta eru afar vel geröar
myndir og jafnvel betur geröar lág-
myndir en þær sem hér eru fastar í
vegg safnsins. Nóttin er e.t.v.
frægari, en þessar tvær myndir eru
þekktustu munir sýningarinnar. En
um leiö eru myndirnar þekktustu
verk Thorvaldsens ásamt Krists-
styttunni i Frúarkirkjunni hér í
Kaupmannahöfn."
Og hver er staöa Thorvaldsens
nú?, spyr ég frú Helsted.
„Thorvaldsen rís sem klettur.
Hann var aö vísu frægari í lifanda
lífi, en hann stendur óhagganlegur
í danskri list. Og i heimslistinni.
Thorvaldsen vill hafa mikla ró yfir
höggmyndum sinum. Hann sleppir
smáatriöunum. Stíll hans er
strangur, en náttúrulegur. Verkin
eru í fornrómverskum anda. Lík-
aminn er tignaöur sem fagur og
fullkominn. Og ekkert er huliö. A
tímum Thorvaldsens áttu hlutirnir
aö vera fullgeröir. Þá tíökaöist ekki
aö halda upp á ófullgeröar teikn-
ingar eöa skissur. Og þaö er því
fyrst nú sem gildi uppdrátta Thor-
valdsens aö höggmyndum er viö-
urkennt. Þaö er þó vafamál, hvort
hann er færari teiknari en högg-
myndasmiður. Þaö fer eftir smekk
manna. En hann var nákvæmur og
næmur myndhöggvari eins og t.d.
lágmyndin Nóttin sýnir. Teikningar
hans eru mjög frjálslega teiknaöar
og líkjast því ekki höggmyndunum
sem hann geröi eftir þeim. Eftir-
menn Thorvaldsens breyttu út af
stíl hans. Myndir þeirra voru meira
í smáatriöum og uröu þá um leiö
raunsærri. H.W. Bissen hét einn
lærisveina Thorvaldsens, en hcinn
geröi t.a.m. Sveitahermanninn og
mynd af Friöriki sjötta sem stend-
ur í Fredriksberg Have, ásamt
myndinni af Friörik sjöunda fyrir
framan Kristjánsborgarhöll. Viö lít-
um þó ekki á hreyfingu í högg-
myndalist sem þróun. Meö oröinu
þróun er gefiö í skyn að eitthvaö
betra og fullkomnara leiöi af ein-
hverju sem er ekki eins fullkomiö
og vel gert. Viö lítum því á hreyf-
inguna i höggmyndum sem breyt-
ingu. Marmaratækni næstu kyn-
slóöar á eftir Thorvaldsen var frá
honum komin, svo og viðhorf til
þess hvaö væri fagurt og hvaöa
drætti bæri aö hefja fram.“
, Thorvaldsen var nýklassíker.
Meö endurreisninni var horfiö aftur
til menningar fornaldar og sú
hreyfing liföi áfram í barokk-list-
inni. En myndverkin uröu flókin.
„Það sem nú var þörf fyrir voru
lýsingar á frumeöli og tilfinningum
mannsins. Taliö var aö verkið gæti
boöað eilífan sannleik og höföaö til
manna aöeins ef það var fært í
fornan búning sem hæfi þaö yfir
stund og staö. Á ytra borðinu var
þar meö komist frá hinu einstakl-
ingsbundna og aö hinu algilda. Til
aö hugmyndir þessar heföu ein-
hver áhrif varö aö klæöa þær í ein-
faldan búning. Mannslíkaminn
skyldi sýndur í fögrum og sam-
ræmdum hreyfingum þar sem hinn
andlegi boöskapur kæmi í Ijós.
Óþarfa smáatriöum sem gætu haft
truflandi áhrif var svo til sleppt.
Þessi breyting í átt aö stílhreinni
og einfaldari formum í listum gerö-
ist á löngum tima á síöasta þriöj-
ungi 18. aldar.“ Svo kemst Eva
Henschen aö oröi í sýningarritinu.
Þessi breyting nefndist Hinn
sanni stíll, en síöar Nýklassík. Á
tímum Thorvaldsens liföi á Ítalíu
maöur aö nafni Antonio Canova.
Hann var einn af frumherjum þess-
arar stefnu og hefur list hans ugg-
laust kynnt Thorvaldsen fyrir hinni
fornrómversku list í búningi Ný-
klassíkur. „Er Canova lést áriö
1822 var Thorvaldsen talinn eftir-
sóttastur og frægastur mynd-
höggvara Evrópu. í verkum sínum
stefndi Thorvaldsen aö enn ein-
faldari formum í fornum anda og
náöi sú þróun greinilega hámarki í
Róm. Eftir aö hann var kominn til
Kaupmannahafnar áriö 1838 uröu
formin þó nokkuö mýkri eins og
þau aölöguöust hinum nýju aö-
stæðum,” segir Eva Henschen
ennfremur.
Thorvaldsen naut almennrar
frægöar í lifanda lífi og eftir dauöa
sinn. En frægö hans dalaöi. Þaö
var með áhuga Dana á erlendri og
innlendri nútímalist í lok 19. aldar
sem Thorvaldsen fóll ekki lengur í
kramiö. En meö „... áhuga á ný-
klassík undanfarna áratugi má
segja aö Thorvaldsen hafi veriö
uppgötvaöur á ný. Hann mun
aldrei skipa sama sess og hann
geröi i samtíö sinni, en hann er aö
öölast viöurkenningu i listasögunni
sem klassíker sem ber svip af róm-
antík og sameinar þar þær tvær
listastefnur sem ríkjandi voru á
hans tíma,“ segir Bjarne Jernæs
um stööu Thorvaldsens innan list-
arinnar.
Albert Thorvaldsen var lengst af
í Róm og þaö er þess vegna sem
islendingar hafa ekki kynnst verk-
um hans betur en raun ber vitni.
Myndverk hans eiga sér fyrirmynd-
ir er voru íslendingum framandi
fyrr á tiö. islendingasögurnar
héldu lífinu í þjóöinni og hvöttu
hana til dáöa. Hugarheimur
eddukvæðanna, Hávamála og
Völuspár vakti hins vegar ekki
áhuga Thorvaldsens. List hans er
einstök og þarf náin kynni. Þaö er
því gleöilegt aö verk hans komi til
islands til aö bera þessum mesta
listamanni Noröurlanda vitni.
Sr. Helgi Konráösson skrifaöi
bók um ævi Thorvaldsens (1944)
og þótt deila megi um ýmislegt
sem þar stendur ritaö er viöbúið,
aö margir muni kynna sér bókina,
er sýningin kemur heim, svo og
sýningarritiö sem hefur aö geyma
stórfróðlegar ritgeröir um lista-
manninn, líf hans og starf. En sýn-
ingin mun ekki síst leiöa hugann
aö Ijóöunum sem Jónas Hallgríms-
son orti til Alberts Thorvaldsens,
stoltur og þakklátur í garö þessa
heimsfræga landa síns. Þar segir
Jónas m.a.:
í höfum noröur
viö himin gnæfir
eyja ísi skygnd
og eldí þrungin;
þar rís in fagra
feöra þinna
móöur-mold
úr marar skauti.
-- ij.
I , , ... ..................
Fasöingarstaöur Thorvaldsens viö Grasnugötu 7 f
Kaupmannahöfn. Hann faaddist ( bakhúsi lóöarinn-
ar nr. 7.
Kristsstyttan ( kómum ( Frúarkirkjunni ( Kaup-
mannahðfn.
Fyrsta Ijósmyndin sem tekin var (Danmðrku og hin eina sem til er af Hðggmyndin af Hebu, unnki (
Thorvaldsen. marmara.
Thorvaldsenssafn í Kaup-
mannahöfn. Byggingin var
opnuö almenningi ériö
1894. En Thorvaldsen sé
hana þó rísa. Byggingin er
sérstök hvaö byggingarlag
varöar, og Ifkist ekki
heföbundnum byggingum
Kaupmannahafnar.
Aöstandendur sýningarinnar é
Kjarvalsstööum. Taliö fré vinstri:
Dyveke Helsted, safnstjóri, og
safnveröirnir Eva Henschenn og
Bjarne Jernæs. í baksýn er upp-
runalega gifsstyttan af Amor og
Psykke, en marmaramyndin
veröur é sýningunni. Fjórir þýskir
sérfræöingar voru fengnir til aö
né styttunni niöur af stallinum
sem hún var föst viö og pakka
henni. Þeir notuöu skinnhanska
og krana, en marmaramyndin var
meitluö laus. Öllum munum sýn-
ingarinnar var pakkaö ( géma.
MyndverkR Amor og Psykke
prýöir auglýsingaspjald sýningar-
innar é fslandi.
(Ljóani. Svend Asg* MortwiMn,
NOratSK rrNMVOIO.j