Morgunblaðið - 13.11.1982, Blaðsíða 33

Morgunblaðið - 13.11.1982, Blaðsíða 33
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1982 33 Karólína að Kjarvalsstöðum Valtýr Pétursson Nú stendur yfir umfangsmik- il sýning á verkum ungrar listakonu, Karólínu Lárusdótt- ur að Kjarvalsstöðum. Vestur- salurinn er svo setinn, að mann rámar ekki í annað eins. Hvorki meira né minna en 176 myndir eru þar á veggjum. Þarna eru olíumálverk, teikningar, grafík og vatnslitamyndir. Þröngt er um þessi verk, og það listræna virðist stundum ekki njóta sín sem æskilegt væri, vegna þess hve lítið svigrúm er fyrir hvert og eitt verk. Þetta er nokkur galli á sýningunni og hefði ver- ið hægt að ná miklu meiri áhrifum með minna magni og markvissara fyrirkomulagi. Karólína hefur verið búsett erlendis um langt skeið og numið list sína í breskum skól- um. Þessi sýning ber þess vitni, einkum og sér í lagi eru það vatnslitamyndir hennar, sem sverja sig í hefðbundinn bresk- an stíl: Litur hvergi til óþæg- inda og samræmi í myndbygg- ingu og meðferð fyrirmyndar. Þssara einkenna gætir einnig í olíumálverkunum, og dettur manni í hug að málarar eins og Coldstream og Patrick George. Karólína Lárusdóttir En allt er þetta vel unnið og skólað, fellt og hnökralaust. Að mínu mati of slétt, ef svo mætti til orða taka. Liturinn hefur ekki mikinn kraft, en hefur mýkt og fellur vel að. Hug- myndaflug listakonunnar er dálítið sérstakt. Það er skemmtilegt hvernig hún tvinnar saman landslag og fólk. Hvernig hún fær mann til að taka þátt í þeirri innbyrgðu löngun, sem svo áberandi verð- ur vart í þessum verkum. Karó- lína er ekki fullmótuð lista- kona, en leitar fyrir sér og gerir það með nærfærni. Þetta er önnur sýning hennar hér heima, og það skal engan furða, þótt sýningarefnið að sinni sé misjafnt að gæðum. Því verður heldur ekki neitað. Nokkur verk urðu mér föst í minni eins og: No. 25, 94, 102, 57, 67, 71, 86, 143 og 130. Öll þessi verk eiga það skilið, að þau séu sýnd á viðunandi hátt, en ekki eins og nú í svo miklu kraðaki að vart verði séð. Það mætti margt og mikið um þessa sýningu segja, en ég er hræddur um, að það yrði of langt mál, ef farið væri út í þá sálma. Því verður farið fljótt yfir sögu hér. Þetta er misjöfn sýning og það virðist langur vegur milli þess besta og þess lakasta. Það er ung og fram- sækin listakona sem í hlut á, og hún hefur fullan rétt á að hlaupa af sér hornin. Hún er langt frá því að hafa náð merkilegum árangri, en hæfi- leikar hennar virðast augljósir. Þarna má finra ágæta hluti og hefði verið stillt í hóf með fjölda verka á þessari sýningu, er ég ekki í neinum vafa um, að listræn áhrif hennar hefðu orð- - ið mun meiri. Þessari sýningu hefur verið mjög vel tekið af almenningi, og ef ég veit rétt, er um algert sölumet að ræða. Þegar þetta er skrifað, eru seld- ar hátt á annað hundrað mynd- ir, og svo segja menn að hér á landi sé kreppa. Ég óska lista- konunni til hamingju með þann árangur, sem í þessu felst. Ég vonast til, að hún eigi eftir að sanna hæfileika sína enn betur en hún gerir á þessari sýningu. Við því má búast. GEISLI Séra Björn Björneboe prestur úr Niðarósi er kominn til lands- ins og sýnir myndverk sín um þessar mundir í anddyri Nor- ræna hússins. Þetta eru frum- myndir að myndskreytingu hans við helgiljóðið Geisla, er Einar Skúlason kvað á 12. öld. Geisli er eitt af öndvegisverkum í íslensk- um bókmenntum og hefur nú verið þýtt á norska tungu og gef- ið út með myndskreytingum séra Björneboes. Hann hefur einnig gert myndir við Lilju Eysteins og mun vera þekktur í Noregi fyrir bókaskreytingar. Þessi sýning kom mér svolítið á óvart. Satt að segja bjóst ég ekki við eins sterkri sýningu og raun ber vitni. Björneboe er afar fær teiknari, sem nær mikilli spennu og lífi í svart/hvítar myndir sínar. Það er einnig sterk tilfinning fyrir því efni, sem hann er að fást við í það og það skiptið. Ég held, að það sé trúarkraftur í þessum myndum, sem sjaldséður er í nútímanum, og það gneistar af vinnugleði hér og þar. Sumar af krossfest- ingarmyndum Björneboes fannst mér það eftirminni- legasta af þessum verkum, en einng má finna verulegt átak í mörgum kolteikningum hans. Það eru samtals 51 verk á þess- ari sýningu, og af því eru 28 myndir, skreytingar við Geisla. Það er óhætt að fullyrða, að hér er á ferð sýning, sem á eftir að vera í minnum höfð, ekki ein- göngu fyrir trúarlega þýðingu verkanna, heldur og ekki síður fyrir það, hve vel hún sýnir þann mátt, er felst í teikningu yfir- leitt, ef hún er rétt notuð og allt lagt í ljós, línu og form. Hér leika þessir þættir í höndum prests, og maður tekst svolítið á loft yfir því samstarfi í trúnni, sem svo greinilega kemur fram hjá Einari Skúlasyni á 12. öld og séra Björneboe á þeirri tuttug- ustu. Það er óðurinn til almætt- isins, sem ekki hefur tekið stakkaskiptum á þessu tíma- skeiði. Enda er orðið og myndin þeir túlkendur, sem einna lengst hafa dugað, og það sem framtíð- artæknin byggir sínar vonir á. Það sannast verulega á þeim teikningum, sem nú hanga í Norræna húsinu. Það er alveg óhætt að segja fólki að sjá þess- ar teikningar. Við hér í Reykja- vík höfum ætíð orðið nokkuð út- undan, hvað teikningu snertir á þeim sýningum, sem einna mest hafa verið sóttar. Því er það áríðandi að sem flestir sjái sýn- ingar serp.þessa. Það er ekki allt trúarlegs eðlis á þessari sýningu. Þarna eru einnig bardagar og annað veraldlegt vafstur, en það versnar ekkert teikningin fyrir það. Það má vel þakka séra Björne- boe fyrir þessa heimsókn og von- andi verða einhverjir til að meta þessi verk að verðleikum. Það, sem hér er á ferð, er ekki nýstár- legt í eðli sínu, en hefur samt svip af sínum tíma jafnframt því sem það styðst við hefðina. Drengjasaga með nýstárlegu ívafi Bókmenntir Jóhann Hjálmarsson Einar Már Guðmundsson: RIDDARAR HRINGSTIGANS Almenna bókafélagið 1982 Það tíðkast nú að ungir rithöf- undar skrifi um bernsku sína. Pét- ur Gunnarsson hefur sent frá sér minningaskáldsögur. Einar Már Guðmundsson, galvaskur ljóða- smiður, skrifar í Riddurum hringstigans um stráka í ný- byggðu Reykjavíkurhverfi. Eigin- lega er hér á ferðinni skáldsaga fyrir börn og unglinga, en full- orðnir ættu líka að geta lesið hana sér til ánægju. Pétur Gunnarsson sagði frá Vesturbænum, Einar Már Guð- mundsson er greinilega staddur fyrir austan Læk. Það eru ekki nema tíu til fimmtárvár síðan sag- an gerðist, en hún hefði líka getað gerst fyrr. Hjá báðum þessum höfundum er það áhyggjuleysi bernskunnar sem lýst er, síðan tekur við skelfing sem veldur því að hriktir í kyrrstæðri heims- mynd. Dauðinn kemur í heimsókn. Eftir að ég hóf lestur Riddara hringstigans hélt ég að sagan ætl- aði eingöngu að snúast um eitt af- mæli, en loks tókst höfundinum að slíta sig frá afmælinu og við tóku alkunn prakkarastrik. Strákarnir í Riddurum hringstigans eru eins og allir aðriar strákar, stríða, fljúgast á og reyna að blekkja for- eldra sína. Sumir þeirra hafa til- hneigingu til að hnupla. Siðferði- leg niðurstaða höfundar verður sú að slíkt borgi sig ekki. Auðvitað kemst allt einhvern tíma upp. Stíll Einars Más Guðmundsson- ar er hnitmiðaður og víða tekst honum að vera gagnorður, segja mikið í fáum orðum um ástand sögupersóna sinna: „Á morgun reyni ég herfræði mína til hins ýtrasta. Já þá fer hin andlega herþjónusta Jóhanns Pét- urssonar í gang. í kjallaratröpp- unum andspænis þér Óli mun ég sjá hvort ég þarf að grípa til hettuúlpunnar eða hvort match- boxbíllinn dugir sem aðgöngumiði. Ég ætla minnsta kosti að verða viðstaddur hina árlegu vöðvasýn- ingu frænda þíns í löggunni. Ég vona bara að hún verði með klass- ísku sniði þótt nýstárlegt ívaf sé ekki verra bókmenntalega séð.“ Þannig hugsar drengurinn Jó- hann sem hefur ekki getað stillt sig um að berja vin sinn Óla með klaufhamri í hausinn. Nú er af- mæli Óla framundan og Jóhann vonast til að bíllinn sem hann ætl- ar að gefa honum í afmælisgjöf muni koma á sáttum milli þeirra. En Jóhanni dettur líka í hug „eitt snjallasta herbragð í allri verald- arsögunni, ekki laust við lymsku- full klækjabrögð nútímans en þó ættuð alla leið frá Jesú: „Heyrðu Óli, segi ég, ef við verð- um vinir þá mátt þú berja mig í hausinn á morgun." Eina sem gerir Riddara hring- stigans frábrugðna venjulegri drengjasölu er sú aðferð höfund- arins að minna lesandann á að hann er að semja bókmenntaverk, samanber tilvitnun um klassískt snið og nýstárlegt ívaf. Þegar líð- ur á söguna ágerist þetta. Sögu- þráðurinn er rofinn af athuga- semdum höfundarins um frásagn- armáta sinn. Lesandinn á að gera sér grein fyrir að hér eru bók- menntir á ferð. Raunsæ lýsing af- mælisins tekur aðra stefnu, verð- ur eilítið flóknari þegar sagt er frá strákunum í könnunarferð í fok- heidu húsi. Voveiflegur atburður gerist. Hann er í mótsögn við allt annað í sögunni, en á að sýna hvernig drengirnir vakna til vit- undar um alvöru lífsins, hið stutta bil milli hláturs og gráts, milli lífs og dauða. Lokasetning sögunnar Einar Már Guðmundsson gæti verið úr ljóði eftir Sigfús Daðason: „Ég segi allaf færri og færri orð.“ Hún er andstæða ein- kunnarorða Davids Bowie: „Noth- ing stands in your way/ When you’re a boy“. Dauðaslysið í sögulok er stað- festing staðreyndar lífsins. En einhvern veginn er það of óvænt miðað við gang sögunnar. Nægt hefði að láta komast upp um þjófnað Jóhanns í leikfangaversl- uninni. Það er í sjálfu sér nógu mikið áfall. Riddarar hringstigans er ljóm- andi vel samin saga. Myndrænn stíllinn er í anda Ijóðsins, setn- ingarnar eru margar hverjar heimur út af íyrir sig en þjónar þó heildarmyndinni. Einar Már Guð- mundsson er hugkvæmur og fynd- inn. Stundum er texti hans eins og kvikmynd samanber atriðið með lögregluþjóninum í afmælisveisl- unni. Hann leggur áherslu á smá- atriði án þess að vera langdreginn í frásögn sinni eða hvarfla frá þræði sögunnar. Það er af mörgu að taka, lítum til dæmis á þessa kvenlýsingu: „Mamma hans Garðars heitir Bára. Hún er þú veist týpan með naglalakkið, dáldið lík dúkkulis- unum á haframjölspökkunum, ein af þeim sem blikkar gerviaugn- hárum til að undirstrika kvenleg- an einfaldleikann, vaggar á háu hælunum en heldur samt alltaf jafnvægi þegar hún talar blíðlega út í loftið.“ Riddarar hringstigans vekur þann grun að vera upphaf þroska- sögu. Sömu tilfinningu skildi Pét- Gunnarsson eftir með Punkti ikti komma strik. Fróðleikur og skemmtun fyrirháa sem lága!

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.