Morgunblaðið - 10.12.1982, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1982
37
Páll Þorgilsson
— Minningarorð
Vinir heilsa — vinir kveðja.
„Páll dó í nótt,“ var sagt við mig í
síma 4. þ.m. — Langri vegferð,
sem hófst 23. desember 1895, að
hinu forna höfuðbóli Svínafelli í
Öræfum, er iokið. í desember
heilsaði hann lífinu, og lífið hon-
um. Og í desember, tæpum 87 ár-
um seinna, kvaddi hann lífið og
lífið hann.
Páll hefur nú lifað ævintýri
dauðans, sem hann kveið ekki.
Dauðinn, sagði hann, er aðeins
þáttaskil, áfangi á langri leið væri
þá genginn, og nýr spennandi
áfangi náms og starfs tæki við.
Áhugamálin myndu fylgja honum
og ný áhugamál mótast við nýjar
aðstæður. Þetta var bjargföst
skoðun Páls fremur en trú. Páll
hefur kvatt vini hér og gengið á
annan vinafund.
Foreldrar Páls voru Þorgils
Guðmundsson frá Fossi á Síðu og
Guðrún Sigurðardóttir í Svína-
felli. Þau eignuðust 7 börn. Og
með þeim hjónum og börnum
þeirra var mikið ástríki. En Þor-
gils naut skemur við en skyldi.
Hann lést aldamótaárið aðeins 48
ára gamall, þremur dögum áður
en yngsta dóttir hans, Þorgerður,
fæddist. En hún er nú ein eftir
þeirra systkina.
Hvílíkt áfall það hefur verið
fjölskyldu og heimili þarf ekki að
lýsa. Páll var þá 5 ára og elsta
barnið 10 ára. En lífið heldur
áfram, þótt áföll verði. Guðrún
reis undir byrðinni. Og mörgum
vex þrek með raun.
Páll sleit skóm bernsku og æsku
í þessari fögru sveit, við jökulræt-
ur milli ólgandi, óbrúaðra fljóta,
sem voru erfiður og hættulegur
farartálmi, sem kröfðust traustra
hesta og traustra manna. Og þörf-
in kynslóð eftir kynslóð ól af sér
hvort tveggja hesta og menn, sem
voru vandanum vaxnir.
Jón í Svínafelli, móðurbróðir
Einar Gíslason
Vorsabœ - Minning
í hringnum kringum jólatréð
heima í Vorsabæ á aðfanga-
dagskvöld verður einum færra um
næstu jól, því laugardaginn 20.
nóvember sl. lést í Landspítalan-
um okkar gamli vinur, Einar í
Vesturbænum.
Einar Gíslason fæddist 14. júní
1900 að Dalbæ í Gaulverjabæj-
arhreppi. Foreldrar hans voru
hjónin Gísli Einarsson og Helga
Jónsdóttir.
í bernsku fylgdist Einar með
foreldrum sínum upp á Skeið. Árið
1917 réðst hann vinnumaður að
Vorsabæ á Skeiðum til afa okkar
og ömmu, Eiríks Jónssonar bónda
þar og konu hans, Kristrúnar
Þorsteinsdóttur, sem voru að
byrja þar sinn búskap. Því heimili
vann hann æ síðan af mikilli
trúmennsku, og ómetanlegt var
fyrir heimilið að eiga hann að, þar
sem afi hóf fljótlega umsvifamikil
störf í þágu sveitar og sýslu og var
þá oft fjarverandi. Sveitastörf á
fyrri hluta tuttugustu aldar voru
ákaflega erfið og umfangsmikil.
Þar var ekki unnin 40 stunda
vinnuvika og síðan farið í frí. Það
hefur aldrei tíðkast í sveit. Einar
var maður, sem hægt var að
treysta, og því gat afi farið sinna
ferða áhyggjulaus, því heima í
Vorsabæ sá Einar um að þau störf
yrðu unnin sem þurfti.
Faðir okkar, Jón Eiríksson,
byggði nýbýli á 'A jarðarinnar og
hóf þar búskap árið 1949 með konu
sinni, Emelíu Kristbjörnsdóttur. í
vesturbænum hjá afa og ömmu,
var annað heimili okkar systkin-
anna og við fórum í heimsókn
hvenær sem okkur datt í hug. Úti-
við eltum við karlmennina við sín
daglegu störf, fyrst sem áhorfend-
ur, síðan sem þátttakendur. Frá
því fyrsta fannst okkur Einar
ganga næst því að vera eins og
góður afi. Frá því að við byrjuðum
að trítla á eftir honum var hann
ætíð boðinn og búinn að leiðbeina
okkur í hvívetna og alltaf fengum
við greinargóð svör. Einar var dul-
ur maður og kannski var það helst
i nálægð okkar barnanna sem
opnaðist leið inn í hugskot hans.
Bestu stundirnar áttum við með
honum ef farið var á hestum, en af
sjálfur alltaf góða gæðinga. Á
hestbaki var hann „kOngur um
stund". Ýmist söng hann þá við
raust, sagði gamlar sögur eða
fræddi okkur um ýmis örnefni í
grenndinni, en á landareigninni og
í kring þekkti hann hvern stein og
hverja þúfu, sömuleiðis mun hann
hafa verið með fróðari mönnum
um örnefni inni á afrétti, en á fjall
fór hann og var fjallkóngur
Skeiðamanna í tugi ára.
Efnar hafði einnig mikið yndi af
að hirða um sauðfé, átti sjálfur
kindur og hirti að miklu leyti um
sauðféð á bænum.
Frá því að við höfðum aldur til
var m.a. okkar starf að hugsa um
fé föður okkar um sauðburðinn og
var Einar þar okkar fræðari.
Hann hafði glöggt fjárauga,
þekkti hverja á á bænum með
nafni og vissi nákvæmlega um ætt
hverrar einnar.
Tryggð og trúmennska voru
hans aðalsmerki. Það er sjónar-
sviptir að slíkum mönnum, sem nú
eru sem óðast að hverfa. Einar vin
okkar kveðjum við að síðustu með
erindi úr kvæðinu „Fákar" eftir
Einar Benediktsson:
„Sá drekkur hvern gleðinnar dropm í grunn
sem dansar á fáksspori yfir grund.
í mannsharminn streymir sem aðfalls unn
af afli hestsins og göfugu lund.
Maöurinn einn er ei nema hálfur
með öðrum er hann meiri en hann sjálfur.
<)g knapinn á hestbaki er kóngur um stund,
kórónulaus á hann ríki og álfur.“
Syslkinin Vorsabæ II.
Eiginmaöur minn og faöir okkar,
ARTHUR GUOMUNDSSON,
Akurayri,
lést 6. þessa mánaöar.
Jaröarförin fer fram frá
ber kl. 13.30.
Akureyrarkirkju laugardaginn 11. desem-
Ragnheiður Bjarnadóttir,
Guðmundur Garöar Arthursson,
Bjarni Benedikt Arthursson,
Þórdís Guðrún Arthursdóttir.
Páls, var afarmenni að burðum og
annálaður vatnamaður. Vafalaust
hefur Páll mikið af honum lært.
Enda var hann orðinn djarfur og
góður vatnamaður, áður en hann
kvaddi Öræfin. Fljótin hafa sjálf-
sagt verið Páli eggjandi ævintýri,
þar sem samstillt þrek og vit hests
og manns hafa oft ráðið úrslitum,
er teflt var á tæpasta vað.
Páll var 15 ára er hann fór í
vinnumennsku að Skaftafelli.
Bóndanum féll vel við þennan
tápmikla strák og sagði í spaugi
árið eftir, að lögum samkvæmt
væri Páll búinn að éta sig inn í
vistina. Hann óskaði að Páll
lengdi dvöl sína í Skaftafelli.
Olgandi fljótin féllu um breiða
sanda til sjávar. Og í blóði Páls
ólgaði útþráin. Og 17 ára, þá orð-
inn karlmenni að burðum, kvaddi
hann sveitina sína fögru, og kom
þangað aðeins sem gestur eftir
það.
Leið hans lá til Vestmannaeyja.
Þar dvaldist honum nokkuð. En
1916 var hann kominn til Grinda-
víkur, háseti á opnu skipi. Og ekki
munu kynnr hans af Ægi og árinni
hafa dregið úr kröftum hans og
kjarki.
Síðan lá leiðin til höfuðborgar-
innar. Og þar ilentist hann að
fullu. 1929 var hann meðal þeirra
sem keyptu Bifreiðastöð Reykja-
víkur — BSR, af Agli Vilhjálms-
syni.
Eftir einum félaga hans hef ég
það, að Páll hafi fljótt orðið mjög
vinsæll bifreiðastjóri. Oft hafi
hann verið sérstaklega pantaður í
langferðir, vegna þess hve
skemmtilegur hann var.
Einhverju sinni ók Páll presti
utan af landi austur að Geysi og
Gullfossi. Presti féll hið besta við
Pál og hrósaði honum fyrir góðan
akstur. En Páll taldi sig ekki öðr-
um betri. Jú, prestur kvað hann
aka alveg ágætlega, en sumir ækju
alveg eins og andskotinn. „Jæja,
hafið þér ekið með honum,“ svar-
aði Páll.
Frá þessu sagði prestur eftir
ferðina og bætti svo við, að ef allir
bílstjórar væru jafn fróðir,
skemmtilegir og góðir bílstjórar
og Páll, myndi bílstjórastéttin
verða vinsælasta stétt landsins.
Allir, sem Pál þekktu, vita hve
skjótur hann var til svars og orð-
heppinn. Hitt veit áreiðanlega
enginn, hvílík ógrynni Páll kunni
af lausavísum, kvæðum, skrítlum,
sögum og sögnum. Og tíðast vissi
hann einnig tildrögin. Sjálfur var
Páll góður hagyrðingur, en fór
dult með. Og hefur líklega hvergi
skráð, nema í eigin minni.
Páll hafði frábært minni og
frásagnarhæfileika. Og í góðvina-
hópi brá Páll sér stundum í
margra gervi og hermdi eftir, ekki
einungis rödd, heldur einnig lát-
bragð og hreyfingar. Enda sagði
leikari, sem af hendingu sá og
heyrði Pál herma eftir: „Hann
hefði átt að verða leikari. Hann
ER leikari, mannskr..."
Ég hygg, að enginn, sem sá og
heyrði Pál herma eftir, hafi efast
um, að fjalir leikhússins hefðu
verið hans rétti starfsvettvangur,
en ekki sjórinn eða bíllinn, þótt
hann skilaði hlutverkum sínum
þar með ágætum. Því miður réð-
ust atvik annan veg. Við því varð
ekki gert.
Páll ólst upp við sterkar and-
stæður stórbrotinnar og fagurrar
náttúru, sem mótað hefur Öræf-
inga gegnum kynslóðir. Enda er
sagt að í Öræfum sé ekki til miðl-
ungsfólk. Tign og kuldi jökuls,
ilmur úr grasi og skóg, líf og litir
allra árstíða, þungur niður fljót-
anna, víðátta sanda og sævar. Áuk
erfða frá ætt, hefur allt þetta átt
þátt í að móta Pál. Og ég held að
alls þessa hafi gætt í skapi hans.
Væri Páli misboðið og ómaklega
að einhverju eða einhverjum veg-
ið, átti hann til kulda jökulsins.
En sameiginlegt einkenni þeirra
þriggja systkina, sem ég kynntist,
var skapfesta, trölltryggð, dugn-
aður og hjálpfýsi, auk góðrar
greindar. Þau hafa því hlotið gott
veganesti frá ætt og umhverfi.
Söngmaður var Páll góður og
fleiri þeirra systkina. Enda var
faðir þeirra góður söngmaður.
Nokkur ár söng Páll hér í kirkju-
kór. Og orgel átti hann.
Konu sína, Kristínu Björnsdótt-
ur frá Svínadal, missti Páll fyrir
tveimur árum. Þau voru ákaflega
samrýnd. Og ég held, að hann hafi
með henni einnig misst lífslöngun
sína, þótt ekki bæri hann sorg sína
á torg og væri áfram hinn sami
skemmtilegi Páll. En auðsætt var,
að honum var brugðið. Og smá-
saman dró úr lífsorku hans. Þján-
ingalaus og brosandi kvaddi hann
hér og heilsaði því tilverustigi,
sem hann vissi.að beið hans, með
fagnandi vini í varpa.
M.Sk.
+
Útför
INGIMUNDAR GUÐJÓNSSONAR,
Egilsbraut 18, Þorlákshöfn,
verður gerö frá Þorlákskirkju, Þorlákshöfn laugardaginn 11. des-
ember kl. 13.30.
Eiginkona og börn hins látna.
Opal súkkulaðí rúllan
sasíkemsúkkulaðí