Morgunblaðið - 10.02.1983, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1983
Gullströndin
andar
Málverkið „Tveir hanar“, eftir Bjarna Þórarinsson.
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Viðamikil uppákoma er nú í
fullum gangi í JL-húsinu, þar
sem nokkrar frjónálar á akri
myndlistarinnar hafa haft að-
setur undanfarið.
Fyrirtækið er kynnt sem lista-
hátíð ungs fólks og hefur hlotið
nafnið “Gullströndin andar“.
Fyrirferðarmesti þáttur hátíðar-
innar er myndlistarsýning, sem
var opnuð viku áður en mikil og
vel undirbúin sýning hófst að
Kjarvalsstöðum, — í einu og öllu
helguð ungum myndlistar-
mönnum, þrítugum og yngri.
Félag íslenzkra myndlistar-
manna gekkst fyrir svipaðri sýn-
ingu í Laugardalshöli árið 1967
og var þar myndarlega að verki
staðið, þótt öilu minna fyrirtæki
væri, enda ungir myndlistar-
menn þá langtum færri.
Á sama tíma og sýningin
Gullströndin andar er opnuð,
eru tvær aðrar Listahátíðir í
gangi í höfuðborginni, kvik-
myndir í Regnboganum og svo
tónlistarhátíðin „Myrkir mús-
íkdagar". Einhver sérstök
ástæða hlýtur að vera fyrir því,
að hið unga fólk tekur sig til og
heldur jafn fyrirferðamikla há-
tíð einmitt á þessum tíma.
Sagan virðist stöðugt endur-
taka sig, því að ungt fólk virðist
vera óforbetranlegir snillingar í
því að bregða fæti fyrir hvers
konar opna listviðburði, sem
haldnir eru því til vegsemdar.
Verða menn þá ekki varir við að
þeir hinir sömu skynji það og
skilji, né taki tillit til þess, að
enn yngri kynslóð mun brátt
kveða sér hljóðs og framferði
þeirra er sem hnefahögg framan
í hana. Þannig tókst eiturlyfja-
sjúklingum og dónum, sem voru
í minnihluta þátttakenda, að
gjöreyðileggja Norræna æsku-
lýðsbiennalinn árið 1970 — þrátt
fyrir það -að starfsbræður þeirra
af eldri kynslóð reyndu að koma
í veg fyrir að hann legðist niður.
Þetta var merkilegt framtak er
hófst í Lousiana-safninu í
Humlebæk, hélt svo áfram í
Helsingfors og Osló. Þá minnir
mig ekki betur en að það hafi
mátt rekja það til viðbragða
ungs fólks þeirra tíma að ekki
varð framhald á viðleitninni er
byrjaði í Laugardalshöllinni.
Við skulum ganga út frá því,
að óánægja sé með framkvæmd
sýningarinnar að Kjarvalsstöð-
um hjá frumkvöðlum listahátíð-
arinnar við Selsvör. En hver er
þá sú óánægja? Ekki sýnist hér
eingöngu á ferð fólk, sem hafnað
hefur verið á sýninguna að
Kjarvalsstöðum. Ef svo væri,
ætti þessi sýning að vera haldin
samhliða hinni og í mótmæla-
skyni út af störfum dómnefndar
— en svo er ekki, því að ýmsir
eiga myndir á báðum stöðunum.
Máski er lausnina að finna í riti
gefnu út af myndlistarfólkinu og
sem einnig þjónar sem sýn-
ingarskrá, en þar getur að líta
mynd eftir Þorlák Kristinsson,
sem byggist á samkrulli setn-
ingarinnar „Lifi samstaða lista-
manna gegn ofríki borgaralegra
stofnana í listum". Þessari speki
fylgir mynd af A1 Capone. En ég
held samt að þetta sé engan veg-
inn kjörorð sýningarinnar né til-
gangurinn, heldur að óánægja
örfárra manna hafi komið keðju-
verkun af stað, sem ef rétt hefði
verið staðið að væri í senn lofs-
verð og mikilvæg.
— Nú eru sennilega fáir jafn
hlynntir því að yel sé gert að
hinum ungu á breiðum grund-
velli og sá, er hér ritar, og ekki
einungis í dag, heldur einnig
þeim á morgun og jafnan. En ég
á næsta erfitt með að skilja og
meðtaka tilganginn með þessu
fyrirvaralausa upprubbi sýn-
ingar ásamt hvers konar upp-
ákomum í tilefni hennar. Það
hefði verið meiri manndóms-
bragur á hlutunum, ef sýning-
unni hefði fylgt stefnuskrá eða
yfirlýsing, „Manifest".
Máski er þetta einungis list-
ræn samdrykkja, eins og slíkt
nefnist, en hefði þá ekki mátt
fresta henni og boða hana með
lengri fyrirvara með tilliti til
annarra og skyldra athafna á
þessum tfma? Vonandi verður
þessari spurningu svarað á ein-
hvern hátt.
Öll sýningin ber þess vitni, að
mikið óðagot hafi verið á fólki
við uppsetningu hennar og
skipulag allt og að ekkert form
gagnrýninnar myndskoðunnar
hafi farið fram.
Ég skoðaði sýninguna fyrst
síðdegis á mánudegi og var þá
sjónvarpið strax komið á vett-
vang, en það voru snögg og lofs-
verð viðbrögð. Hinn fríði hópur
var þó ekki með neinn fræðing
meðferðis, er væri tilbúin til að
krafsa í sýninguna og er það líka
framför! — Bíð ég spenntur eftir
árangrinum og svipuðum við-
brögðum við stóru sýningunni að
Kjarvalsstöðum, sem er vænt-
anlega ekki minni viðburður,
nema einhver hafi ákveðið það
fyrirfram og að sýningunum
óséðum. Slík er oft óhlutdrægnin
hérlendis!
Ekki fannst mér húsnæðið
sérlega björgulegt sem sýn-
ingarhúsnæði, enda frekar
hráslagalegt og lýsingin víða af-
leit, dust og rusl var í meira lagi
á gólfum ásamt óteljandi sígar-
ettustubbum og hélt ég í fyrstu,
að þetta væri hluti sýningarinn-
ar, eða þar til á miðvikudag, er
ég kom aftur og sá, að einhverjir
höfðu gert tilgátu minni skömm
til og sópað gólfin — var þá ólíkt
auðveldara að nálgast verkin.
Það eru 70—80 myndlistar-
menn, er taka þátt í listsýning-
unni, sem eðlilega er það eina,
sem ég fjalla um hér. Flest er
þetta ungt fólk og sennilega eng-
inn mikið eldri en fertugur
(minni á að á þeim aldri þykja
menn enn reifabörn í listum í
Parísarborg). Það kennir
margra grasa á sýningunni, en
eitt er þó áberandi og það er, að
hugmyndafræðilega listin eða
„konseptið", eins og það nefnd-
ist, er á hröðu undanhaldi, en
pentskúfurinn og málningin eru
komin aftur í öllu sínu veldi.
Öðruvísi mér áður brá sagði
karlinn, og víst er, að fáir hefðu
spáð þessari þróun og síst þeir,
er hér sýna verk sín.
Má til sanns vegar færa, að
hér komi fram tveir hópar, —
annarsvegar þeir, er lögðu á sig
að nema hreina myndlist og hins
vegar þeir, er alla tíð litu niður á
allt nema hugmyndafræðilega
list og þ.á m. málverkið — gerðu
óspart gys að félögum sínum í
skóla fyrir að vera að baksa við
liti. Skilin á milli koma þó ekki
greinilega fram hér vegna þess
að sumir þeirra er góða undir-
stöðumenntun hafa í málaralist,
kasta henni með öllu frá sér að
séð verður. Slíkt er gott og gilt á
stundum, einkum ef menn geta
hagnýtt sér grundvallarmennt-
unina.
Myndverkin njóta sín mjög
misjafnlega, bæði vegna óvand-
aðrar upphengingar og hinnar
afleitu lýsingar. Þá spilar hér
inn í, að rýmið allt er misvel
fallið til að hýsa myndir og lítið
tillit er tekið til þess. Eftir
standa þó í minni mínu nokkrar
myndir. í myndinni „Tveir
hanar" eftir Bjarna Þórarinsson,
er í senn ádeila og kímni, um leið
er hún hressilega máluð. Hinar
dökku konumyndir Jóhönnu
Kristínar Ingvarsdóttur komu mér
mjög á óvart fyrir umbúðalaust
öryggi í málunarmáta. Einkum
er aflanga myndin til hægri
sterk, dularfull og tjáningarrík.
Það þarf vissulega drjúga list-
ræna tilfinningu til að með-
höndla liti og pentskúf á þennan
hátt. Skúlptúrinn „Sveitin mín“
eftir Helga Sk. Friðjónsson, sem
er í senn vegg- og gólfverk,_ er
sterkt verk og hrifmikið. Árni
Ingólfsson sýnir hér á sér nýja
hlið, er minnir fyrir sumt á
Cobra-istana, einkum Karel
Appel. Valgarður Gunnarsson
sýnir hressileg vinnubrögð í
hinni stóru mynd sinni, sem
hann að meginhluta til hefur
málað beint á vegginn. Mál-
verkið „Hundur þar til annað
kemur í ljós“, eftir Kristján
Steingrím sker sig mjög úr, þar
sem hún er hengd upp, vegna
þess hve öflug hún er og hnit-
miðuð í útfærslu. Georg
Guðni Hauksson á nokkrar
myndir á sýningunni og eru þær
nokkuð dreifðar. Jafnan koma í
ljós ótvíræðir hæfileikar, þar
sem þessi maður handleikur liti
og svo er einnig hér. Svipað má
segja um myndir Helga Þorgils
Friðjónssonar. Ýmsilegt athygl-
isvert virðist vera að gerast í
hinum stóru málverkum þeirra
félaga Ómars Skúlasonar, Mar-
grétar Zófóníasdóttur og Sigurðar
Orlygssonar, sem eru unnin í
samvinnuformi. Máski er mál-
verkið „Mynd 1“ athyglisverð-
asta tilraunin á allri sýningunni.
Þar virðist allt falla saman í
eina sterka heild en formin eru
sótt í ýmsar myndir Matisse. í
málverki Sig. Örlygssonar bítast
á gömul og ný form í innbyrðis
togstreitu. Nú er listamaðurinn
með sönnu langt frá „Hard edge“
málverki sínu fyrrum.
Nestor sýningarinnar ætla ég
að sé Gunnar Guðjónsson, sem
hefur opnað vinnustofu sína á
gátt í tilefni sýningarinnar.
Hann er ekki með nein ný verk,
en hugar að grásleppuveiðitækj-
um sínum og hefur því máski
tekið þann framslátt sumra
góðborgara alvarlega „að réttast
væri að senda þessa fjandans
listamenn alla saman á sjóinn"
M y n d i r á sýningunni eru
yfirleitt illa merktar, og víða ör-
lar á hreinum subbuskap í upp-
hengingu og frágangi þeirra.
Spyrji maður, hví þetta sé svo, er
svarið gjarnan: að þetta sé í
tísku hjá ungu fólki. Ætli við
verðum ekki að kinka kolli við
slíkum röksemdum, þótt tóm
tjara sé, því að þetta er auðvitað
upp og ofan. En segjum svo, að
hér væru áttræðir öldungar á
ferð, — væri þá allt tekið gott og
gilt? Eða mundu menn þá máski
kenna þetta við elliglöp og brosa
í góðlátlegri vorkunnsemi?
Listahátíðir sem þessi eru
mjög til fyrirmyndar og ungt
fólk á að mótmæla, en það á ein-
mitt ekki að rífa niður fyrir ann-
arri viðleitni, er hnígur í sömu
átt, sama hvaðan hún kemur.
Umburðarlyndi er dyggð ásamt
því, að eina verðuga markmiðið
fyrir ungt fólk á öllum aldri er
að berjast fyrir friði í heiminum,
verndun náttúrunnar og fegurra
mannlífi. Við skulum muna, að
það er til tvenns konar almennt
álit, það sem byggist á heimsku
og hleypidómum, einstrengis-
hætti, vanafestu, hlutdrægni, öf-
und og jafnvel illgirni, en undir
það mat, óska víst fæstir að falla
— og það álit, sem byggt er á
skynsemi, vitsmunum, dreng-
skap, óhlutdægni og mannúð, og
þeim dómi vilja víst flestir hlíta,
hvernig sem hann nú fellur.
Hvernig sem á allt er litið
virðist það næsta óþarfi að hrósa
mörgu af því fólki, sem hér kem-
ur fram því að það gerir það
sjálft af miklum móð þar sem
það kemst að í fjölmiðlum. Slíkt
er nokkuð einhæf rökræða. Þá
ber nokkuð á, að það álíti sig
píslarvotta rangláts þjóðfélags.
Einn af fyrirsvarsmönnum
sýningarinnar, Anton Helgi
Jónsson, skáld, sendir þessu
framtaki sínu og félaga sinna
heillaóskaskeyti: Gullströndin
andar/Reykjavík: „Á erfiðum
tímum í evrópu/nærðust fangar
á kartöfluskrælingi/en í Asíu/-
fengu hænsnin hýði af hrís-
grjónum — sem sagt/allt við það
sama hjá siðmenningunni/óvart
fjörgar hún lítils-virta/meðan
hinir útvöldu veslast upp.“
Máski lýsa þessar ljóðlínur af-
stöðu unga fólksins og vel má
vera að Gullströndin andi ljúf-
um ilmi í nasir aðstandenda
sinna, en óvíst hvort að þeir, er
hjá standa taki allir þeim ilmi af
sama taumlausa fögnuði.
Málverk eftir Jóhönnu Kristínu Ingvarsdóttur.
»