Morgunblaðið - 05.05.1984, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LÁUGARDAGUR 5. MAÍ 1984
tónlistarlífinu
Kristinn Sigmundsson
að er ekki á hverjum
degi, sem sett er upp
ópera á íslandi, og enn
sjaldnar gerist það, að
skóli standi fyrir slíku. Þegar þetta
er skrifað, eru nokkrir nemendur
og kennarar Nýja tónlistarskólans
að leggja síöustu hönd á undirbún-
ing óperusýningar. Þau hafa valið
gamanóperu Mozarts, Brottnámið
úr kvennabúrinu. Á sýningunum,
sem fyrirhugaðar eru í Hvassaleit-
isskóla sunnudaginn 6. maí og
mánudaginn 7. maí (kl. 20, báða
dagana) leikur hljómsveit skipuð
félögum úr Sinfóníuhljómsveit fs-
lands undir stjórn Ragnars
Björnssonar. Með helstu hlutverk
fara þau Jóhanna Linnet, Helga
Baldursdóttir, Guðbjörn Guð-
bjömsson, Oddur Sigurðsson,
Magnús Gíslason og Reynir
Bjarnason. Leikstjóri er Sigrún
Björnsdóttir og um leikmynd sér
Gylfi Gíslason.
þvinga Konstanze til ásta við sig.
Öðru máli gegnir um ruddann
Osmin, sem hefur fengið auga-
stað á Blonde.
Nú koma þau Bassa Selim og
Konstanze. Selim spyr Konst-
anze hvers vegna hún vilji ekki
þýðast hann. I aríunni „Ach, ich
liebte, war so glúcklich" segir
hún honum, að hún hafi áður
elskað Belmonte og verði honum
alltaf trú. Þegar hún er farin inn
í höllina notar Pedrillo tækifær-
ið og kynnir Belmonte fyrir Sel-
im og segir að hann sé bygg-
ingameistari. Selim ákveður að
taka hann í þjónustu sína.
Annar þáttur gerist í hallar-
garðinum. Osmin reynir að fá
Blonde til við sig, en hún segist
vera i þjónustu Konstanze, og ef
hann geri eitthvað á sinn hluta,
þá sé Selim að mæta.
Konstanze kemur og syngur
um áhyggjur sínar. Blonde reyn-
Guðbjörn Guðbjörnsson og Jóhanna Linnet.
standi frammi fyrir því að deyja
vegna ástar sinnar á honum.“
Guðbjörn Guðbjörnsson (Bel-
monte): „Þetta er aðalsmaður,
alvarleg og fáguð týpa. Að vísu
getur verið að hreyfingar-
mynstur 18. aldarinnar virki
kómískt á fólk, en þetta á samt
sem áður að vera mjög aivarleg-
ur og ábyrgur maður. Það er
nokkuð erfitt að samræma leik-
inn og sönginn. — Að afmá
hræðslusvipinn af andlitinu,
þegar kemur að innkomum."
Magnús Gíslason (Pedrillo):
„Þetta er léttur náungi, ófyrir-
leitinn bragðarefur. Þetta hlut-
verk krefst mikils leiks.“
Helga Baldursdóttir (Blonde):
„Hún er léttlynd frekjudós, sem
ber hag húsmóður sinnar fyrir
brjósti."
Oddur Sigurðsson (Osmin):
„Hann er dæmigerð karlremba.
Sjálfumglaður og yfirgangssam-
ur, en heldur grunnhygginn, án
þess að vita af því sjálfur."
Þessu næst spurði ég Sigrúnu
Björnsdóttur leikstjóra hver
henni fyndist vera helsti munur-
inn á því að leikstýra óperum og
leikritum.
„Munurinn er aðallega sá, að í
óperu verður tónlistin að vera
númer eitt, og það verður alltaf
að taka tillit til þess við svið-
setninguna. Þetta er viss fjötur,
og það reynir mikið á söngvar-
ana að túlka persónur sínar.“
Hver er boðskapur verksins?
„Þetta er undir áhrifum frá
skoðunum um jafnrétti kynj-
anna, og almennum hugmyndum
um manngildi."
„Brottnámið úr
kvennabúrinu“
jr
— í fyrsta sinn á Islandi
Mozart samdi um tuttugu
sviðsverk á sinni stuttu ævi.
Flest þeirra hafa gleymst, en
fimm óperur hans hafa þó orðið
svo lífseigar, að þær eru fluttar í
óperuhúsum víðsvegar um heim.
Þar á meðal er Brottnámið úr
kvennabúrinu. Það var frumsýnt
í Vínarborg árið 1782. Það er
fyrsta ópera Mozarts sem staðist
hefur tímans tönn.
Ástæðan fyrir því að fyrri
óperur hans náðu ekki meiri
hylli en raun bar vitni, er sú að
textar þeirra voru ekki nógu
góðir. Mozart tók sjálfur þátt f
samningu textahandrits Brott-
námsins ásamt höfundi þess,
Gottlieb Stefanie dem Júngeren.
óperan er í þremur þáttum og
gerist í Tyrklandi. Persónur
hennar eru: Bassa Selim —
talhlutverk, Konstanze — sópr-
an, Blonde, þerna hennar —
sópran, Belmonte, spænskur að-
alsmaður — tenór, Pedrillo,
þjónn hans — tenór, Osmin, um-
sjónarmaður kvennabúrsins —
bassi.
Efni óperunnar er á þessa leið:
Fyrsti þáttur gerist framan við
höll Bassa Selims. Konstanze er
fangi hans, en Belmonte er kom-
inn til að leysa hana úr ánauð-
inni. Hann reynir að komast í
samband við Pedrillo, sem nú
vinnur í höll Selims. Hann hittir
fyrst Osmin kvennabúrsvörð.
Ösmin, sem hatar alla kristna
menn, rekur hann í burtu. Um
síðir tekst þó Belmonte að hafa
upp á Pedrillo. Pedrillo lýsir því
þegar Tyrkir rændu honum,
Konstanze og Blonde og seldu
þau síðan Selim. Hann segir
honum einnig að Selim sé orðinn
ástfanginn af Konstanze. Selim
er göfugmenni og vill ekki
ir að hugga hana með þvf, að
hjálpin hljóti að vera á næsta
leiti. Selim kemur og er að missa
þolinmæðina gagnvart Konst-
anze. Hann segir henni að hún
fái frest til næsta dags til þess
að velja á milli sfn og dauðans.
Hún er óhrædd. Dauðinn yrði
henni kærkominn. Hún syngur
aríuna „Martern alle arten", þar
sem hún tjáir Belmonte ævar-
andi ást sina.
Þegar Selim er farinn kem' •
Pedrillo og segir henni að Bel-
monte sé kominn og ætli að
frelsa hana. Pedrillo tekst að
hella Osmin fullan og nú nær
Belmonte loksins fundum Konst-
anze. Þau syngja kvartett ásamt
Blonde og Pedrillo, þar sem hin
tvö fyrrnefndu tjá hvort öðru ást
sína. Pedrillo og Blonde eru
ósátt f fyrstu, en sættast að lok-
um.
Þriðji þáttur gerist fyrir
framan höllina um miðnætti.
Pedrillo, Belmonte, Konstanze
og Blonde reyna að flýja. Á síð-
ustu stundu vaknar Ósmin úr
vfmunni og handsamar þau.
Hann syngur hefndararíu sína
„Ha! Wie will ich triumphieren"
þar sem hann hlakkar til að láta
snöruna herðast að hálsi þeirra.
Bassa Selim kemst að þvf að
Belmonte er sonur erkifjanda
síns. Belmonte og Konstanze
bíða eftir því að Seiim kveði upp
dauðadóm yfir þeim. Þau kveðj-
ast, að því að þau halda, í sfðasta
sinn. Selim hikar og allt f einu
snýst honum hugur. Hann lætur
þau laus og gefur þeim leyfi til
að snúa aftur til föðurlands síns.
Osmin tryllist af bræði við þessi
tíðindi, en allir aðrir lofa Bassa
Selim fyrir göfugmennsku hans.
Þessi söguþráður minnir um
margt á Töfraflautuna. Það er
ekki rúm til að fara út í slfka
sálma hér, en allar persónur
óperunnar eiga sínar samsvar-
anir í persónum Töfraflautunn-
ar: Bassa Selim — Sarastro,
Osmin — Monostatos, Belmonte
— Tamino, Konstanze — Pam-
ina, Blonde — Papagena og Pe-
drillo — Papageno.
Ég leit inn á æfingu í sal
Hvassaleitisskólans á mánu-
dgaskvöldið og tók nokkra þátt-
takendur sýningarinnar tali. Ég
byrjaði á því að spyrja einsöngv-
arana hvernig þeim fyndist að
syngja og leika þessi hlutverk.
Þeim bar öllum saman um að
þetta væri mjög kröfuhörð og
erfið tónlist. Því næst bað ég þau
að segja nokkur orð um persón-
urnar sem þau túlkuðu.
Jóhanna Linnet, sem syngur
Konstanze: „Konstanze er mjög
göfug og fáguð persóna. Hún
elskar Belmonte og vill ekki
bregðast honum, jafnvel þó hún
Er þetta dýr uppfærsla?
„Ég get nú ekki sagt það. Hér
er öllum kostnaði haldið í lág-
marki. Til dæmis get ég sagt þér,.
að efniskostnaður við leikmynd
er kominn í 2—300 krónur."
Ragnar Björnsson var gómað-
ur í æfingahléi og ég spurði hann
hvort þetta væri f fyrsta skipti
sem íslenskur skóli setti upp
óperu.
„Já. — Það má líka geta þess
að þetta mun vera í fyrsta sinn
sem Brottnámið er tekið til sýn-
inga á íslandi. Það er orðið svo
mikið af fólki, sem stundar
söngnám hér, að skólarnir ættu
að hafa svona nokkuð sem lið í
námi þeirra nemenda sem lengst
eru komnir."
Hafið þið leitað eftir sam-
vinnu við aðra skóla?
„Nei, ekki núna, en mér finnst
að í framtíðinni ættu tónlist-
arskólarnir á höfuðborgarsvæð-
inu að hafa samstarf um þetta.“
Með von um að svo verði óska
ég Nýja tónlistarskólanum til
hamingju með þetta stórmerka
framtak, og hvet fólk til að
leggja leið sína í Hvassaleitis-
skólann á morgun eða mánudag-
inn. — Nú, eða bara báða dag-
ana.