Morgunblaðið - 26.07.1984, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 26.07.1984, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. JÚLÍ 1984 INGÓLFUR JÓNSSON Á HELLU Svo er sviplegt er slíkir falla félagsstólpar sem falli turn, svo er ömurlegt um auðar tóftir sem velti veggur frá vegsölum. Þannig kvað þjóðskáldið séra Matthías Jochumsson við andlát svipmikils persónuleika á síðustu öld. Og þessi orð koma ósjálfrátt upp í hugann við andlát Ingólfs Jónssonar. Svo svipmikill hefur hann verið í sinni samtíð, svo djúp spor hefur hann markað að fráfall hans snertir okkur öll. Aldurinn var að visu orðinn nokkuð hár og hann hafði látið af flestum opin- berum störum. En hugurinn var sívakandi og starfsþrek hans var óbugað fram til hins síðasta. Kaupfélagið Þór á Hellu á hon- um mikla þökk að gjalda fyrir lið- in ár. í tæp 50 ár hafa saga kaup- félagsins Þórs og nafn Ingólfs Jónssonar verið samofin. Við stofnun þes 1935 gerðist hann kaupfélagsstjóri og var það uns hann tók við ráðherradómi. Hin síðustu ár var hann stjórnarfor- maður þess. Alla tíð hefur hann borið hag þess fyrir brjósti og lagt fram mikið og óeigingjarnt starf, nú síðast við uppbyggingu nýs verslunarhúss sem tekið var í notkun 1983. í verslunarsögu Rangæinga var tilkoma kaupfé- lagsins Þórs á Hellu mikilvægur atburður. Á þeim áratugum sem síðan eru liðnir hefur félagið und- ir forystu Ingólfs Jónssonar ekki aðeins margsannað tilverurétt sinn heldur unnið stórvirki. Það fór ekki hjá því að slíkur hæfileikamaður sem Ingólfur Jónsson yrði víðar kvaddur til for- ystu. Árið 1942 er hann kosinn á þing fyrir Rangæinga og er þing- maður þeirra við sívaxandi traust til ársins 1959. Þá var Suðurland allt gert að einu kjördæmi og var Ingólfur fyrsti þingmaður þess til ársins 1978 við ekki minna traust Sunnlendinga allra en verið hafði í hans heimahéraði, Rangárþingi. Hann lét fljótt til sfn taka á Al- þingi. Strax 1942 beitti hann sér fyrir afdrifaríkri ákvörðun f verð- lagsmálum bænda, en hagsmuni sveitafólks lét hann jafnan til sín taka, enda sannur sonur sveit- anna. í rafvæðingu sveitanna, samgöngumálum og landbúnað- armálum, svo nokkuð sé nefnt, eru spor hans stór þegar í upphafi þingmannsferils hans en áttu eftir að verða stærri. Ingólfur verður fyrst ráðherra 1953—1956 en 1959 og samfleytt til 1971 er hann land- búnaðar- og samgönguráðherra í Viðreisnarstjórninni, fór fyrstu árin einnig með raforkumál. Það fer saman að Ingólfur verður ráð- herra 1959 og fyrsti þingmaður Suðurlands alls við stækkun kjör- dæmanna. Og nú færist forysta hans á víðari vettvang f- stærra kjördæmi og í ríkisstjórn og það er líka tekið til óspilltra málanna. Forysta hans um stjórvirkjanir, um lagningu varanlegra vega, um ræktun og uppbyggingu sveitanna, um öll framfaramál kjördæmis- ins, alls þessa minnumst við nú og þökkum. Ingólfur Jónsson var tengdur Rangárþingi traustum böndum enda borinn þar og barnfæddur af traustum stofni. Hann vann átt- högum sínum eins og hann gat og sá framtíð þeirra í björtu ljósi. Þetta kunnum við Rangæingar að meta og virða. Hann var líka traustur vinur sem gott var að leita til, sá alltaf ráð þar sem öðr- um virtust lokaðar leiðir. Ég er búinn að starfa með Ingólfi Jóns- syni I mörg ár og var það lær- dómsríkt. Fór jafnan vonbetri af hans fundi. Hans ráð dugðu vel. Hann fór ekki í manngreinarálit og vildi allra götu greiða. Þess vegna var hann vinsæll og virtur langt út fyrir flokksmörk. Hann var sannur héraðshöfðingi sem menn litu upp til og brást aldrei því trausti sem menn báru til hans. Hans er þvi mjög saknað og hans skarð er vandfyllt. Sá deyr ei sem heimi gaf lífvænt ljóð sá lést er gekk þögull frá dísanna borði segir skáldið Einar Benediktsson. Það er hægt að skilja eftir sig líf- vænt ljóð þótt það sé ekki fellt stuðlum og höfuðstöfum á skálda- máli. Sá bautasteinn sem Ingólfur Jónsson hefur reist sér með verk- um sínum er óbrotgjarn og mun lýsa langt fram á veginn. Ingólfur Jónsson stóð ekki einn í lífsbaráttunni. Kona hans, Eva Jónsdóttir frá Árbæ í Holtum, var honum traust stoð og dyggur llfs- förunautur. Sendi ég henni og bðrnum hennar og fjölskyldu allri innilegustu samúðarkveðjur. Rangæingar og Sunnlendingar þakka líf og starf Ingólfs Jónsson- ar. íslenskir bændur þakka nú bóndasyninum úr Holtunum fyrir það mikla starf sem hann vann í þeirra þágu. Þjóðin öll þakkar giftudrjúgt starf. Blessuð sé minn- ing hans. Eggert Haukdal Yngri kynslóðin má stundum staldra við og þakka þeim, sem undan eru gengnir. Ingólfur Jónsson á Hellu ruddi mörgum braut, þeir þakka nú að leiðarlok- um. Oft er um það rætt, að ísland og íslenskt þjóðfélag hafi tekið stakkaskiptum á þessri öld, jafn- vel meira en nokkru sinni áður á sama tíma. Minna er þess getið, að allar þessar breytingar og fram- farir kostuðu gífurlegt starf fólks- ins í landinu, þjóðin þrælaði myrkranna á milli í sveita síns andlits til þess að fá málunum þokað áleiðis. Ingólfur Jónsson var af þessari kynslóð. Stundum kennum við hana við aldamótin. Fólkið dreymdi um þjóðfrelsi og bætta atvinnuhætti og það lét ekki stað- ar numið fyrr en draumurinn hafði ræst. Staðið var við orfið frá sólar- upprás, vakað sólarhringinn út við aðdrætti af hafinu og íslenskur iðnaður tók að vaxa. Vegir voru lagðir, brýr byggðar, hafskip keypt og blómaskeið flugsins hófst. Sjálfstæði þjóðarinnar kom í kjölfarið. íslenska lýðveldið var fjáls og fullvalda aðili í samfélagi þjóðanna. Sjónum var einnig beint inn á við. Menntun efld, lýðræði treyst og mannúðarlund þjóðarinnar við ysta haf birtist í stórkostlegu heil- brigðiskerfi, bættum almanna- tryggingum og aukinni félagslegri þjónustu. Auðvitað greindi menn eitthvað á um leiðir og stundum markmið í einstökum málum. En heildar- stefnan var alltaf ljós. Hún blasir nú við í blómstrandi þjóðlífi, auk- inni hagsæld, menningu og listum. Fyrir þetta allt eigum við yngri þegnar landsins að þakka. Okkur er það ekki einungis skylt, af því að allt þetta var rétt upp í hend- urnar á okkur án þess að við hefð- um nokkuð til þess unnið, heldur einnig vegna þess, að einungis þannig fáum við metið þessar gjafir rétt. Ingólfur Jónsson var stjórn- málajöfur, héraðshöfðingi og stór- kostlegur maður að kynnast. Hann var auðvitað harður á mein- ingunni, en drengskaparmaður svo af bar og sáttfús. Gylfi Þ. Gíslason hefur sagt mér það sjálf- ur, að oft eftir sögufræg átök þeirra á ríkisstjórnarfundum Við- reisnarstjórnarinnar, hafi ekki liðið svo kvöldið, að þeir sættust ekki heilum sáttum. Þvílík forusta, þvílík stjórnun. Málefnin skerpt í deiglunni, þar sem mennirnir, sem báru þau uppi, spöruðu minnst sjálfa sig. Lausn fundin, sáttum náð og síðan unnið einum huga við framkvæmd málsins, þjóðinni allri til heilla. Því hefur verið fleygt að hitinn í íslenskri pólitík á fyrri hluta þess- arar aldar hafi verið sltkur, að hraustustu karlmenni hefðu grát- ið söltum tárum ofaní grautar- diskinn sinn yfir málefninu. Á slíkum tímum hefur það ekki verið heiglum hent að veljast til stjórn- málaforustu. Stórkostlegast við stjórnmála- afskipti Ingólfs í héraði, sem ein- mitt hófust á þessum heitu tim- um, var þó það, hversu auðveld- lega menn gátu lýst því yfir við utanaðkomandi, að þeir hefðu stutt Ingólf og kosið, þótt að öðru leyti væru þeir algjörlega ópóli- tískir. Hermdi reyndar enginn neinn sérstakan stjórnmálaflokk uppá þetta fólk. Ingólfur var ein- faldlega maóur að þeirra skapi, maður sem það treysti í hvívetna og bar virðingu fyrir, eða hafði rétt því hjálparhönd. Hið gífur- lega persónufylgi Ingólfs segir mikið um manninn. Bændur elskuðu hann, hann var þeirra besti maður og það vissu allir. Færri vissu þann fjölda, sem þótti einfaldlega vænt um mann- inn, töldu hann sinn persónulega vin og velgjörðarmann. Sögðu það þjóðargæfu, hversu mörgum og mikilvægum málefnum hann hefði veitt forustu í fjölda' ríkisstjórna. Ég votta eftirlifandi eiginkonu, Evu Jónsdóttur, börnum, ættingj- um og öllum vinum og vanda- mönnum mína dýpstu samúð. Hul- inn verndarkraftur styrki þau í sorg. Algóður Guð geymi Ingólf Jónsson. Guðlaugur Tryggvi Karlsson „Vel er að þér sálma syngið/ og saman öllum klukkum hringið,/ meðan ég skaflinn moldar klýf“/ leggur Grímur skáld Thomsen í munn Sverri konungi á bana- stundinni. Þeir kljúfa nú þennan skafl hvur af öðrum fornvinir mínir. Ekki hefur Ragnar Jónsson í Smára fyrr horfið sjónum en Ingólfur Jónsson á Hellu fer hina sömu leið. Það fer að verða ein- manalegt hérnamegin við mörkin, við því er ekkert að gera. Þegar Ingólfur varð sjötugur ár- ið 1979 lét hann af þingmennsku. Það þótti bæði mér og mörgum öðrum dapurleg staðreynd eftir hartnær 40 ára þingmennsku hans fyrir Suðurland. Mér virtist þá sem enginn eftirmanna hans yrði hálfdrættingur á við hann, hvurn- ig sem úr kann að rætast. Þakklætisvert er, að rituð var og gefin út vönduð ævisaga Ingólfs eftir að hann dró sig í hlé frá stjórnmálum. Páll Líndal lögfræð- ingur ritaði bókina undir leiðsögn Ingólfs sjálfs. Hún er hið merkasta rit og inniheldur ekki aðeins sögu Ingólfs, heldur og stjórnmálasögu lands og þjóðar í allt að því mannsaldur, en þar er Ingólfur um 40 ára skeið í fremstu víglfnu og einn þeirra sem mest kveður að og flestu áorkar. Á tímabili Ingólfs verða breytingar svo örar og afdrifaríkar í verk- menningu og kjörum almennings að jafna má við gerbyltingu. Kunningsskapur og vinátta okkar Ingólfs varð löng, allt frá því við vorum innan við tvítugt til æviloka hans. Sem drengur í Bjóluhverfi á öðrum og þriðja ára- tug aldarinnar var hann hinn dæmigerði drengur íslands: efna- lftill, atorkusamur, hjálparhella foreldra sinna, ræktarsamur son- ur, trúr þeim dyggðum, sem hon- um voru í blóð bornar og innrætt- ar á barnsaldri, það er að segja þeim dyggðum, sem best hafa dug- að þjóðinni frá öndverðu, þó að sumir séu kannski farnir að fyrir- lfta þær núna f verðbólgunni og „velferðinni". Hér á ég ekki síst við dyggðir þær, sem þeir Hlfðar- end&bræður Njálssögu eru hvað frægastir fyrir, annars vegar ættjarðarástina, á hinn bóginn að hvika aldrei frá þvf sem honum var tiltrúað. Sfðan komu sigur- vinningarnir á leikvangi þjóðmál- anna. í formála fyrir tveggja binda ævisögu Ingólfs, útgefinni 1982 og 1983, segir höfundurinn Páll Lín- dal svo: „Viðskipti mfn við Ingólf hafa ekki orðið mér vonbrigði. Hann hefur komið mér fyrir sjónir sem óvenjulega heilsteyptur maður og eftir þau kynni hef ég sannfærst um, að það er engin tilviljun, að hann hefur hafist til þeirra valda og metorða sem raun ber vitni, ákveðinn f skoðunum, en þó maður sátta og málamiðlunar, þegar á reynir." Á öðrum stað í formálan- um segir Páll: „Mér þótti áhuga- vert að fá tækifæri til að kynnast þessum þjóðfræga stjórnmála- manni, sem varð um langa hrfð einn áhrifamesti stjórnmálamað- ur þessa lands, maður sem hófst af sjálfum sér til æðstu metorða fyrir skarpa greind, óvefengjan- legt raunsæi, ótvíræðan dugnað og mikla ósérplægni." Þegar saga Ingólfs kom út, gaf ég henni þessa aðaleinkunn: „Bókin er mikilsháttar verk um atgerfismann." Um fjörutíu ára skeið var Ing- ólfur á Hellu oddviti sjálfstæð- ismanna á Suðurlandi. Hann var kosinn á alþing árið 1942, rúmlega þrftugur að aldri, fyrst fyrir Rangæinga, en síðan fyrsti þing- maður Sunnlendinga 1959, og hélt þvf sæti við vaxandi fylgi meðan hann gaf kost á sér til þing- mennsku. Ég sleppi þvf hér að rekja störf Ingólfs f ráðherrastóli, en þau voru svo frækileg, að fáir munu eftir leika, svo sem á sviði land- búnaðarmála og samgangna. Vél- væðing sveitanna og bundið slitlag á akvegi voru forgangsverkefni f valdatfð hans, ennfremur virkjun fallvatna og raforkuframleiðsla, sem fullnægt gæti hvurs konar iðnaði jafnt sem nútímalegum heimilisþörfum almennings. Um þetta má le3a i ævisögu hans, ég fer ekki að endursegja þá sögu i þessum fáu minningarorðum. Ég hafði áratugum saman nokk-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.