Morgunblaðið - 09.11.1984, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1984
41
’ríki
áhrif í þjóðfélaginu, og það verða
allir aðilar að horfast í augu við,
ef verkfallsréttur er á annað borð
viðurkenndur. Hins vegar ríður á
mestu að leita leiða til að draga úr
þeirri röskun, sem verkfall opin-
berra starfsmanna hefur að öllu
óbreyttu á almennt varnaðarstarf
í þjóðfélaginu. Það er svo kapítuli
út af fyrir sig, að á slíkum tímum
skuli ýmsir þeir, sem að öðru
jöfnu tala hæst um lög og rétt, sjá
sóma sínum og hag bezt borgið
með því að taka lögin í eigin hend-
ur — jafnvel á grundvelli ímynd-
aðs neyðarréttar.
Sjálfdæmi í eigin sök
Það hefur vakið mikla athygli
og undrun margra, að forystu-
menn BSRB skuli hafa sett fram
um það afdráttarlausar kröfur,
þegar nýgerður kjarasamningur
ríkisvaldsins og opinberra starfs-
manna var í burðarliðnum, að
fallið yrði frá öllum eftirmálum
vegna verkfallsaðgerða, og myndu
þeir ekki að öðrum kosti fallast á
samningsdrögin. Niðurfelling
lögsóknar og agaviðurlaga mun
hafa verið til umræðu milli aðila
verulegan hluta síðasta samninga-
dagsins. Ríkisstjórn landsins lét
að lokum hafa sig til þess að sam-
þykkja þá ályktun, að af hálfu
ráðherra innan ríkisstjórnarinnar
væru ekki uppi áform um að beita
einstaklinga innan BSRB aga- eða
bótaviðurlögum vegna atvika, sem
upp hafa komið í tengslum við
framkvæmd verkfalls BSRB.
Það er að mínum dómi ekki
„ásættanleg lausn", eins og segir í
forystugrein Morgunblaðsins 31.
október 1984, að einstaklingar
verði ekki lögsóttir en á hinn bóg-
inn verði málum gegn BSRB sjálfu
væntanlega haldið áfram. Sú
lausn er verri en engin að semja
sig frá lögum og landsrétti og fá
þannig sjálfdæmi í eigin sök. Það
er ekki aðeins siðferðilega ámæl-
isvert að fara fram á slíkt og ljá
því máls, heldur er það svo hyl-
djúp niðurlæging fyrir lýðveldið
íslenzka, að dapurlegri gjöf verður
því tæpast gefin á fertugasta af-
mælisári. Beiðni BSRB ein sér um
svo almenna sakaruppgjöf felur í
sér ótvíræða viðurkenningu þess,
að samtökin og einstaklingar inn-
an þeirra hafi að einhverju leyti
beitt verkfallsvopninu með
ósæmilegum og ólögmætum hætti.
Það er svo aftur á móti alvarlegt
umhugsunarefni, að menn skuli
telja sig hafa umboð til þess, hvort
sem þeir eru í forystu launþega-
samtaka eða landstjórnar, að
virða að vettugi grundvallarfor-
sendur stjórnskipunar og dóm-
gæzlu í landinu. Hér er það for-
dæmi gefið, sem getur orðið sam-
félagi okkar dýrkeypt, áður en yfir
lýkur. Það er lítil rökfesta og nán-
ast rangfærslur í þeirri fullyrð-
ingu, að á sama veg hafi áður ver-
ið með farið að loknum kjaradeil-
um. Það er að vísu rétt, að ein-
hverjar ávirðingar í slíkum átök-
um hafa áður verið látnar liggja í
þagnargildi. Það réttlætir hins
vegar ekki siðferði af þessu tagi
nú. Á það er einnig að líta, að átök
voru að mörgu leyti óbilgjarnari
að þessu sinni en áður hefur verið,
og menn fóru í ríkari mæli út fyrir
mörk laga og velsæmis í aðgerðum
sínum. Sú vá er nú fyrir dyrum, að
hin almenna uppgjöf allra eftir-
mála leiði til þess, að menn muni
telja sig geta gengið að því vísu í
kjaradeilum framvegis, að þeir
megi að ósekju berjast fyrir
málstað sínum utan yztu marka
laga og réttar. Þá hefur síðasta
pennastrikið í kjarasamningum
opinberra starfsmanna orðið ís-
lenzku réttarríki til lítilla heilla.
Ný stefna
Ég tel, að undan því verði ekki
vikizt nú eftir þá að mörgu leyti
bitru reynslu, sem fengizt hefur að
undanförnu, að löggjafinn taki
þessi grundvallarmálefni til al-
varlegrar endurskoðunar og marki
nýja og skýra stefnu. Sú stefna
verður að byggjast á því, að bætt
verði úr þeim þverbrestum í sam-
ræmdri löggæzlu og lagafram-
kvæmd, sem komið hafa í ljós í
verkfalli opinberra starfsmanna.
Pétur Kr. Hafstein er bæjarfógeti á
ísafirði og sýslumaður í Isafjarð-
arsýslu.
Guðmundur Kristjánsson.
Um framtak og frumkvæði frið-
arhóps vestfirskra presta í þessu
umrædda ratsjárstöðvamáli, og þá
á ég einungis við presta úr Isa-
fjarðarpófastsdæmi, hefi ég ekki
athugasemdir fram að færa að svo
stöddu. Það er að sjálfsögðu þeirra
mál, ef þeir vilja gera velferð ver-
aldar að sínu tómstundastarfi. Ég
get aðeins gert þá einu og eðlilegu
kröfu, að þeir láti það ekki ganga
út yfir skyldustörfin, út yfir þjón-
ustuna við sóknarbörn sín, kirkju
og kristni. Ég hlýt þó að hafa þann
fyrirvara hér á, að ég tel vera af
hinu illa áróður, sem miðar að því
að vekja og viðhalda ótta og
hræðslutilfinnigu meðal almenn-
ings,“ sagði Guðmundur Krist-
jánsson.
Vísitala bygg-
ingarkostnaðar:
Verðbólgu-
hraðinn 5,5 %
HAGSTOFA íslands hefur áætlað
vísitölu byggingarkostnaðar eftir
verðlagi fyrri hluta októbermánaðar.
Reyndist hún vera 168,79 stig og hafði
hækkað um 0,45% frá septembermán-
uði. Verðbólguhraðinn milli septem-
ber og október var því 5,5%, reiknað-
ur á 12 mánaða tímabili.
f fréttatilkynningu frá Hagstofu
fslands er það tekið fram að hér sé
um að ræða áætlun í samræmi við
þá ákvörðun ríkisstjórnarinnar að
vísitala byggingarkostnaðar skuli
áætluð fyrir þá mánuði sem hún er
ekki reiknuð lögformlega. Gilda að-
eins hinar lögformlegu vísitölur, en
þær eru reiknaðar út á þriggja
mánaða fresti, við uppgjör verðbóta
á fjárskuldbindingum samkvæmt
ákvæðum í hvers konar samning-
um.
Kauplagsnefnd hefur reiknað út
vísitölu framfærslukostnaðar mið-
að við verðlag í októberbyrjun.
Reyndist hún vera 110,38 stig og
hafði hækkað um 1,11% frá sept-
embervísitölu. Samkvæmt fram-
færsluvísitölunni hefur verðbólgu-
hraðinn á milli september og októ-
ber, reiknaður á 12 mánaða tíma-
bili, verið 14,2%. Af þessari 1,1%
hækkun vísitölunnar stafa 0,4% af
hækkun matvöruverðs, þar af
0,15% af hækkun búvöruverðs.
0,3% stafar af hækkun á verði tób-
aks og áfengis og 0,2% af hækkun á
bifreiðalið. Ýmsar aðrar hækkanir
á vöru- og þjónustuliðum, að frá-
dreginni lækkun á nokkrum þeirra,
ollu 0,2% hækkun visitölunnar.
w
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir MICHAEL BINYON
Vandamál Kohls
kanzlara aukast
ÞRÁTT fyrir Flick-málið og afsögn Rainers Barzel þingforseta töpuðu
kristilegir demókratar aðeins 2,7 % atkvæða í fylkisþingkosningunum í
Baden-Wiirtemberg á dögunum.
En nokkru áður varð flokkur
þeirra fyrir áfalli í bæja- og
sveitarstjórnakosningum í
Nordrhein-Westfalen og Helmut
Kohl kanzlari hefur enn sætt
árásum keppinauts síns, Franz-
Josef Strauss, sem hann hefur
reynt að halda utan við stjórn
sína.
Efasemdir um forystuhæfi-
leika hans og frammistöðu sund-
urþykkrar samsteypustjórnar
hans hafa ekki verið kveðnar
niður, nú þegar liðin eru rúm tvö
ár síðan hann tók við stjórnar-
taumunum.
Úrslitin í Nordrhein-Westfal-
en voru mikil vonbrigði fyrir
kristilega demókrata, sem töp-
uðu 4,1% atkvæða og hlutu
42,1% miðað við 42,1% 1973.
Sósíaldemókratar, sem stjórna
fylkinu, hlutu 42,5% atkvæða nú
miðað við 44,9% síðast,, en
Græningjar fengu 9,2%. Frjálsir
demókratar hlutu innan við 5%
atkvæða.
Forsætisráðherra kristilegra
demókrata í Baden-Wurtem-
berg, Lothar Spáth, sagði um úr-
slitin þar að flokkurinn gæti vel
við unað eins og á stæði. Fylgi
sósíaldemókrata minnkaði um
4%, en Græningjar þrefölduðu
sitt fylgi og hlutu 7% atkvæða.
í síðustu árásum sínum gagn-
rýndi Strauss stefnu Bonn-
stjórnarinnar í Evrópumálum,
sakaði hana um stefnuleysi í
utanríkismálum og kvartaði yfir
of miklum áhrifum friálsra
demókrata í stjórninni. Árásir
hans vörpuðu ljósi á stöðugar
erjur stjórnarflokkanna og
vöktu mikla gremju í Bonn
vegna tímasetningar þeirra og
tilraunar Strauss til að spyrða
kanzlarann og frjálsa demókrata
saman. Flokkur þeirra hefur
staðið sig svo illa í kosningum að
framtíð hans er í hættu.
Gagnrýni Strauss átti rætur
að rekja til gremju vegna þess að
honum er meinað að gegna mik-
ilvægu hlutverki í ríkisstjórn og
þess mats hans að stjórnin ætti í
alvarlegum erfiðleikum.
Kohl brást við þessu eins og
hann er vanur með því að láta
eins og ekkert hefði í skorizt.
Hann reyndi að gera lítið úr
þessum síðustu áföllum, en vinir
hans og fréttaskýrendur hafa
gert honum ljóst að sá ásetning-
ur að standa af sér alla þá erfið-
leika, sem hafa steðjað að
stjórninni á undanförnum mán-
uðum, bjóði heim þeirri hættu að
kjósendur fari að telja tauga-
styrk hans og óbifandi rósemi,
sem menn hafa lengi talið helztu
pólitísku kosti hans, veikleik-
amerki og skort á pólitísku hug-
myndaflugi.
Áföll síðustu tveggja ára hafa
grafið undan loforði Kohls um
siðferðilega og andlega endur-
nýjun og ekki aðeins bitnað á
kanzlaranum heldur ráðherrum
hans Iíka. Þetta hefur valdið því
að stjórninni hefur reynzt erfitt
að standa við samkomulag um
valdaskiptingu, sem gert var eft-
ir kosningasigurinn í marz í
fyrra.
Nokkur þessara áfalla eru
Kiessling-hneykslið, sem veikti
stöðu Manfreds Wörner varn-
armálaráðherra, sem eitt sinn
var í miklu áliti; misheppnuð
áform um að náða menn, sem
lögðu fé í flokkssjóði og sviku
undan skatti; ásakanirnar um
spillingu á hendur Otto Lambs-
dorff greifa, efnahagsráðherra,
og afsögn hans; langt verkfall í
bílaverksmiðjum og málmiðnaði;
þræta um raforkustöð, sem var
leyft að hefja starfrækslu þótt
hún brenndi kolum, og nú síðast
ringulreiðin í stjórninni út af
stefnunni gagnvart Austur-
Þýzkalandi og Austur-Evrópu.
Þessi vandamál hafa magnazt
í augum margra vegna stað-
festulausrar og lítillar forystu,
sem hefur haft þáu áhrif að deil-
ur innan ríkisstjórnarinnar, eins
og um innflytjendur og lög og
reglu, hafa snúizt upp í opin-
berar erjur milli ráðherra, að-
stoðarmanna þeirra og flokks-
starfsmanna.
Einnig hafa verið bornar fram
ásakanir þess efnis að starfs-
menn Kohls hafi ekki verið þeim
vanda vaxnir að gera honum
kleift að vera á varðbergi gegn
hugsanlegum erfiðleikum og
móta pólitíska framtíðarstefnu.
Því hefur einnig verið haldið
fram að hann hafi ekki haft full-
komið vald á málum, sem hann
hefur þurft að fjalla um á erfið-
um pólitískum fundum, t.d. á
fundum evrópskra þjóðarleið-
toga.
Á móti þessu kemur árangur,
sem stjórn Kohls hefur náð á
öðrum sviðum. Einn mikilvæg-
asti árangurinn er sá að Ger-
hard Stoltenberg efnahagsmála-
ráðherra hefur tekizt að endur-
vekja sjálfstraust í vestur-þýzku
efnahagslífi, rétta við halla á
fjárlögum og minnka verðbólgu í
1,6%. Verðbólgan hefur ekki ver-
ið eins lítil í 16 ár.
Þangað til sovézka stjórnin
hóf að nýju árásir á Vestur-
Þjóðverja hafði Kohl einnig náð
eftirtektarverðum árangri á
þeirri braut að efla tengslin við
Austur-Þjóðverja. Honum tókst
þetta þrátt fyrir Iítt dulbúna
tortryggni hægri arms flokks
síns, en hann hefur áunnið sér
traust flestra landsmanna,
þeirra á meðal sósíaldemókrata,
sem viðurkenna að þetta hafi
verið verulegt afrek.
Það er einkum tvennt, sem
Kohl er stoltur af og telur mik-
ilvægt fyrir Vestur-Þjóðverja í
sögulegu samhengi: uppsetning
NATO-eldflauganna í Vestur-
Þýzkalandi í fyrrahaust og aukin
vinátta við Frakka. Kohl telur
fyrra atriðið mikilvægan próf-
stein á áreiðanleika Vestur-
Þjóðverja og stuðning þeirra við
bandamenn sína.
Síðarnefnda atriðið er að mati
Kohls framhald á stefnu dr.
Konrads Adenauer, sem Kohl
telur pólitískan læriföður sinn.
Kohl kanzlari greiðir atkvæði f
kosningunum til Evrópuþingsins í
sumar.
Þá stefnu telur Kohl undirstöðu
öryggis Vestur-Þýzkalands og
nauðsynlega forsendu þess að
tryggja tengsl Vestur-Þjóðverja
við vestrænar bandalagsþjóðir
og stuðla að sameiningu Evrópu.
Þýzkum kjósendum er ljóst
eftir tveggja ára stjórn Kohls að
hann er enginn menntamaður
eða stjórnmáleiðtogi á heims-
mælikvarða eins og fyrirrennari
hans, Helmut Schmidt, var. En
Kohl er gæddur næmu pólitísku
innsæi, hann skilur hvað kjós-
endur vilja hverju sinni og er
persónugervingur dyggða og
gildismats fólksins á lands-
byggðinni.
I öllum þeim mörgu vanda-
málum, sem Kohl hefur átt við
að glíma, hefur þetta innsæi gert
honum kleift að standa af sér
árásir og gagnrýni vinstrisinn-
aðra blaða, sem höfða til
menntamanna, og framfylgja
stefnu, sem hefur fallið í góðan
jarðveg hjá venjulegum borgur-
um.
Ráðunautar Kohls viðurkenna
að meira ætti að gera nú til þess
að tryggja snurðulausa stjórn.
Þeir hafa hvatt hann til að líta
þær ásakanir alvarlegri augum
að hann sé aðgerðarlítill kanzl-
ari.
Micbael Hinyon er fréttaritari Tbe
Times í Bonn.