Morgunblaðið - 15.11.1984, Blaðsíða 33

33
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1984
Skuggamyndir
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Austurbæjarbíó: Garp („The
World According To Garp“) -tt l/i
Leikstjóri og framleiðandi:
George Roy Hill. Handrit Steve
Tesich, byggt á skáldsögu Johns
Irving. Tónlist David Shire. Að-
alhlutverk: Robin Williams,
Mary Beth Hurt, Glenn Close,
John Lithgow. Bandarísk, frá
Warnes Bros, gerð 1983. Sýn-
ingartími 136 mín.
The World According To
Garp, var harla óvenjuleg
skáldsaga um lífshlaup T.S.
Garp, skálds og glímukappa, frá
vöggu til grafar. Söguhetjan var
með þeim ósköpum fæddur að
vera sílendandi í einhverri ill-
útskýranlegri skelfingu sem kom
einsog þruma úr heiðskíru lofti.
Skáldsagan er ekkert áhlaupa-
verk að kvikmynda, enda hefur
það mistekist að flestu leyti.
Garp er aðeins skuggamynd
verks sem oft reis hátt í sinni
sérkennilegu gálgafyndni,
kaldhæðni og fáránleik.
Garp (Robin Williams) verður
til undir mjög sérstökum kring-
umstæðum. Móðir hans, Jenny
Field (Glenn Close), er hjúkrun-
arkona sem þráir aö eignast
barn en leggur fæð á karlpening-
inn og andstyggilegar girndir
þeirra. Þar stendur hnífurinn í
kúnni. En á stríðsárunum er
lagður inn hjá henni hermaður
að dauða kominn. Eru flestir
hans líkamshlutar i dá fallnir,
utan limurinn. Hér býðst Jenny
gullið tækifæri til frjóvgunar,
sem hún grípur fegins hendi,
enda tími glasabarna víðsfjarri.
Og Garp verður til. t þessum
anda er sagan öll.
Piltur er fæddur inní upp-
reisnarveröld kvenna og verður
móðir hans þar einskonar æðsti
prestur. Þegar Garp er svo orð-
inn uppkominn, giftur, heimil-
isfaðir og lítt lesinn en virtur
rithöfundur baðast svo móðir
hans frægðarljóma eftir að hún
Frá ríki náttúrunnar
Garp (Robin Williams) leitar huggunar hjá vini/vinkonu sinni, kynskipt-
ingnum Robertu (John Lithgow), f myndinni Garp.
skrifar bókina Kynlífsgrunur er
fjallar um stöðu kvenmannsins í
veröld karla. Hún safnar að sér
konum sem farið hafa halloka í
lífinu en síðar eiga þessi afskifti
hennar eftir að kosta þau mæðg-
inin lífið.
Það er fátt að segja um kvik-
myndina Garp. Hún er sundur-
laus, grunnrist og kraftlaus.
Gálgahúmor bókarinnar kemst
yfirleitt ekki til skila utan í ör-
fáum atriðum í kvikmyndaform-
inu og þá glittir í magnaðan
skáldskap Irvings.
Kvikmyndin verður hvað eft-
irminnilegust fyrir rösklegan
leik Glenn Close í hlutverki
kvenréttindakonunnar, móður
Garps, og ágæta tilburði Willi-
ams, Mary Beth Hurt og sér-
staklega Johns Lithgow i hlut-
verki kynskiptingsins Rob-
erts/Robertu.
Að lokum varnaðarorð til
þeirra sem lesið hafa bókina og
ætla að sjá myndina: Búist ekki
við miklu. Til hinna: Geymið
lesturinn, þá getur myndin
sjálfsagt þótt þolanleg skemmt-
un.
ekki að furða þó manninum gætist
vel að þessu litla rándýri og tæki
að hæna það að sér og flytti það
síðan með sér þangað sem það var
ekki fyrir. Og þar með tók köttur-
inn að breiðast út um allar jarðir
þar sem maðurinn tók sér ból-
festu.
Kattardýr eru íþróttalega vaxin
og hlaupagikkir hinir mestu. Upp-
lýst er hér að blettatígur geti
hlaupið með 115—120 km hraða á
klukkustund — en þá aðeins um
sex til sjö hundruð metra spöl í
einu.
Villt spendýr eru ekki mörg á
íslandi. Öðru máli gegnir um
fugla. í raun er ísland hreinasta
fuglaparadís ef miðað er við norð-
læga breidd landsins og fremur
kalt loftslag. í fuglabindinu er t.d.
langur kafli um endur. Þær
bregða svip yfir lífríki íslenskra
vatna öðrum fuglum fremur. Og
framan á kápu er mynd af stokk-
andarhjónum (grænhöfða) sem er
í tölu algengustu íslenskra fugla.
Meðal erlendra fuglategunda,
sem hér er greint frá, má nefna
albatros. Hann er stærstur
fleygra sjófugla, 135 cm frá nef-
broddi að stéli, með allt að 3V4
metra vænghaf. Albatrosinn eltir
skip á suðlægari breiddargráðum
og hefur löngum verið eftirlæti
farmanna. Skáld hafa ort um
þennan tígulega sjófugl, þeirra á
meðal Coleridge og Baudelaire.
Geysimargar myndir prýða rit
þetta. Myndirnar eru allar teikn-
aðar og í litum, en fullt svo nátt-
úrulegar sem um ljósmyndir væri
að ræða. Segja höfundar í formála
að sá kostur hafi verið valinn að
taka teikningar fram yfir ljós-
myndir »þar sem listamennirnir
gætu lýst öllum eiginleikum og
lífsháttum dýranna miklu betur
en nokkrar ljósmyndir*. Má það
satt vera.
Erlendur Jónsson
Óskar Ingimarsson, Þorsteinn Thor-
arensen: FUGLAR. 168 bls. SPEN-
DÝR. 174 bls. Veröld og Fjölvaútg.
Rvík, 1983-84.
Á blómaskeiði tímaritanna
þótti sjálfsagt að blanda ritgerð-
um náttúrufræðilegs efnis saman
við bókmenntaefni. Nýjungar í
náttúruvísindum vöktu bæði for-
vitni og fögnuð. Svo er enn þó með
öðrum hætti sé. Að vísu er lítil
von til að menn finni áður óþekkt-
ar dýrategundir eða grafi úr jörðu
steingervinga er varpi óvæntu
ljósi á þróun tegundanna. Hins
vegar er margt órannsakað um at-
ferli dýra, jafnvel þeirra sem við
þekkjum best. Við vitum að sönnu
að hundurinn er manninum fylgi-
spakur en kötturinn fer sínar eig-
in leiðir og svarið við því er meðal
annars að finna f riti þessu: að
hundurinn var upphaflega hópdýr,
vanur að fylgja sínum foringja;
kötturinn var þar á móti einfari í
náttúrunni og því er honum ekki
eðlilegt að hlíta leiðsögn.
En hvað útskýrir ratvísi dýr-
anna, svo dæmi sé tekið? Hvernig
fer hestur, sem fluttur er eftir
krókaleiðum norðan úr Skagafirði
suður í Skaftafellssýslu, að
strjúka og stefna þá beint heim
eins og eftir áttavita og korti?
Hvaða gáfa er farfuglunum gefin
að rata hingað á vorin — rétt eins
og þota með fullkomnum tækjum?
Svörin við þessum og viðlíka
spurningum eru gefin í riti þessu
að svo miklu leyti sem rannsóknir
hafa yfirhöfuð leitt til niðurstöðu
sem unnt er að gera grein fyrir í
alþýðlegu riti.
Riti þessu er ætlað að koma út í
átján bindum, hvorki meira né
minna, þar af þrjú um fiska, þrjú
um fugla en sex um spendýr. Ritið
varð til með alþjóðlegu samstarfi
vísindamanna, myndlistarmanna
og útgefenda. Hinn íslenski útgef-
andi tekur þó fram að hér sé »um
að ræða nýtt verk íslensku höf-
undanna. Þeir styðjast við frum-
textann sem heimild, en umskapa
hann frá rótum með aðlögun að
íslenskum staðháttum, þar sem
víðtækar upplýsingar um íslenskt
lífríki er að sjálfsögðu ætíð látið
sitja í fyrirrúmi.*
Bindin, sem út eru komin og hér
um ræðir, teljast hið níunda og
fimmtánda í safninu. Mun útgef-
andi hafa talið heppilegast að
koma fyrst út því sem helst
skírskotar til hins almenna les-
anda. Margir hafa áhuga á fuglum
umfram annað í náttúrunni, lík-
lega vegna þess að fuglar eru sí-
fellt fyrir augum manns, og þarf
ekki að líta lengra en út um stofu-
gluggann til að sjá fugl á flugi.
Spendýrabókin segir frá þeim
flokki dýra sem almennt eru nefnd
kattardýr, ættingjum kisu bless-
aðrar sem gleður börnin, en þau
eru talin vinsælust allra dýra í
dýragörðum og vekja jafnan for-
vitni fyrir margra hluta sakir.
Ljónið var t.d. lengi ómissandi
mótíf fyrir myndhöggvara. Og
þeir, sem muna velmektardaga
grínmyndanna, minnast þess ef-
laust að ljón gegndu ærnu hlut-
verki í þess konar myndum —
sluppu úr búrum og eltu mann-
skapinn sem flýði í allar áttir.
Börnin, sem ólust upp með mynd-
um þessum, fóru að hlæja um leið
og þau sáu framan í Ijón.
Kötturinn er afarvinsælt gælu-
dýr (þó stöku mönnum sé ekkert
um hann gefið). I riti þessu er að
finna skýring á því hvernig mað-
urinn tók upphaflega að hæna
hann að sér: Kötturinn veiddi lítið
nagdýr sem maðurinn hefur frá
fyrstu tíð talið hina verstu skað-
valda í kringum híbýli sín, t.d. í
kornhlöðum. Þannig hófst það
jafnsnemma að maðurinn tók að
safna sér forða og geyma hann og
kötturinn byrjaði að þjóna mann-
inum með þessum hætti — að
verja búrið og hlöðuna. Því var
Þorsteinn Thorarensen
Óskar Ingimarsson
Textinn er skýr og skilmerki-
legur. Nokkurrar málfarslegrar
sérvisku gætir á stöku stað, en
ekki svo að það eigi að spilla
ánægjunni af lestri þessara bóka
sem eru í hvívetna hinar fróðleg-
ustu og glæsilegustu.
HÖFÐABAKKA 9 — REYKJAVÍK
SlMI 685411
Bókmenntir