Morgunblaðið - 24.03.1985, Blaðsíða 71
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. MARZ 1985
71
Haukur Kristins-
son netagerðarmaður
Fæddur 4. janúar 1904
Dáinn 23. október 1984
Það er lífsins saga að menn og
konur fæðast, vaxa, þroskast og
falla um síðir, en hafa á leiðinni
náð unaði lífsins í störfum sínum,
notið lífshamingju og alið með sér
fastmótaða hljóðláta framkomu í
dagsins önn og bindindi.
Einn af slíkum mönnum var
Haukur Kristinsson fyrrverandi
bóndi og söngstjóri í Núpskirkju í
Dýrafirði. — Hann var einn af
æskuvinum mínum í Dýrafirði,
frá skólaárum mínum í Núpsskóla
veturna 1916—1918. Kynni okkar
þá tengdust fyrir líkan aldur og
nokkuð lík sjónarmið á framkomu
unglinga, til stefnumála þeirra
tíma, sem margir æskumenn létu
heillast af UMF. Haukur fæddist
að Núpi 4. janúar 1904. Foreldrar
hans voru Rakel Jónasdóttir,
Skagfiskrar ættar og Kristinn
Guðlaugsson, Eyfirðingur, bróðir
séra Sigtryggs Guðlaugssonar
prófasts á Núpi.
Koma þessara bræðra setti
dýrmætan svip á samtíð sína.
Kristinn kom um 1890, Sigtryggur
1905. Bróðir komandi með fram-
réttar hendur til eflingar á áhuga
á ræktun huga og handa í málefn-
um flestra íbúa Vestfjarða og víð-
Fæddur 29. september 1901
Dáinn 28. febrúar 1985
Einn aldamótamaður var
kvaddur hinztu kveðju frá Hall-
grímskirkju í Saurbæ á Hvalfjarð-
arströnd laugardaginn 9. marz
1985 og lagður þar í skaut móður-
jarðar, þeirrar móður sem hann
ann og vann af heilum drengskap
langan vinnudag. Hann var sveit-
úngi og samherji vor í bændastétt
um áratuga skeið. Hann hét
Sveinn Hjálmarsson f.v. bóndi á
Svarfhóli í Hvalfjarðarstrand-
arhreppi. Framvinda tímans er
óstöðvandi, vinir koma og vinir
kveðja. Tveir heiðursbændur jafn-
aldrar og næstu grannar langa
ævi og farsæla, bændur úr sveit-
inni okkar kæru, eiga næstum
samleið út af sviðinu. Hjá því
verður ekki komist, að við sem eft-
ir stöndum berum nokkurn söknuð
í brjósti, þó hinu verði fagnað, að
vegferð skuli lokið án örkumla og
ellihrörleika, slík endalok eru eng-
um til gleði.
ölafur ólafsson f.v. bóndi á
Eyri bjó langa tíð á norðurbakka
Laxár, þannig lágu lönd Svarfhóls
og Eyrar saman, hann var til
hinztu hvflu lagður 4. marz 1985 í
Gufunesi.
Sveinn Hjálmarsson var kom-
MINNINGARGREIN birtist bér í
blaðinu í gær um Jórunni Ólafsdótt-
ur frá Hamrahóli. Þau leiðu mistök
urðu að myndin af henni, hér að
ofan, mislagðist og varð eftir. Er
beðist velvirðingar á mistökunum,
um leið og myndin af henni er birt.
ar. Gamlir Dýrfirðingar minnast
þeirra góðu gömlu daga: „Þá
Núpsskóli reis upp í túni Kristins
á Núpi, og af honum studdur undir
framkvæmdastjórn prestsins Sig-
tryggs bróður hans. Hamingja
fylgdi komu þeirra og blessun."
Aidamóta unglingar í nærsveit-
um Núps dreymdu dagdrauma, til
verka og lærdómsmáta. Þegar
rödd þeirra bræðra heyrðist á
fundum og kennslu í skólanum,
flutt af fimi tungunnar, í fyllingu
þekkingar og alvöru lífsins. Þessu
gátu ungu mennirnir þá, og nú
gamlir menn, eigi gleymt. Við
þessi viðhorf ólst Haukur upp og
tileinkaði sér til hins ýtrasta.
Verður ungur nemandi í Núps-
skóla og lagði gjörva hönd, að bú-
störfum hjá föður sínum, oftast
heimavið, utan einn eða tvo vetur
starfsmaður á búi bondans í Kal-
manstungu í Borgarfirði. Oft var
hann i vinnu við skólabúið, á
haustin hjá frænda sínum. Hauk-
ur var nokkuð hlédrægur, vel
stilltur og hugljúfur í allri sambúð
við heimilisfólk sitt, sem oft var
margt, t.d. systkini, 4 systur og 3
bræður hans — svo var um alla er
hann þekktu. Einn var sá erfða-
þáttur, sem fylgdi þeim norðan
bræðrum. Það var sönglistin og
lagasmið þeirra, orgelleikur Krist-
inn af borgfirzku bændafólki
lángt um ættir fram. Foreldrar
hans voru Hjálmar Guðnason og
Guðfinna Jónsdóttir búandi hjón
á Svarfhóli og víðar. Foreldrar
Hjálmars voru Guðni Hjálmars-
son og Jóhanna Ulugadóttir hjón í
Sarpi í Skorradal. Foreldrar
Guðna voru Hjálmar Jónsson og
Guðrún Sigurðardóttir, hjón í
Grafardal. Foreldrar Jóhönnu
voru Illugi Ásgrímsson og Gróa
Ólafsdóttir, hjón á Þverfelli í
Lundarreykjadal. Foreldrar móð-
ur Sveins voru Jón Erlendsson og
Guðrún Hannesdóttir, Jónssonar
og Auðbjargar Þorleifsdóttur,
hjón á Syðribrú í Grímsnesi. For-
eldrar Jóns voru Erlendur Berg-
sveinsson og kona hans Guðleif
Jónsdóttir í Gröf í Grímsncsi.
Kom frá Seli í Grímsnesi að Hóli í
Svínadal 1856 bóndi þar og síðar á
Svarfhóli til 1900, er síðast hjá
Erlendi syni sínum þar, duglegur
bóndi, segir í Bæ.V. 352.
Sveinn tók við búsforráðum á
Svarfhóli árið 1932 af foreldrum
sínum, ásamt einkabróður, Guð-
jóni, sem var tveim árum ýngri.
Sagt var að þeir bræður hefðu
fengið góðan arf frá efnuðum
frænda sínum, sem enga afkom-
endur átti. Hjónin á Svarfhóli,
Hjálmar og Guðfinna, áttu aðeins
þessa tvo syni. Þau vissu hvert
hugur þeirra stefndi. Þetta voru
dugnaðarmenn og sveitin þeim
kær og allt það líf sem hún býður
uppá. Það hefur ekki farið fram
hjá foreldrunum hvað drengjun-
um þeirrra bjó í brjósti. Þau komu
því til móts við þá og buðu þeim að
taka við eignum þeirra, jörð og
búi, óvíst var að löng bið eftir
þessum arfi gæfi farsælli lausn.
Þeir munu sjá þeim fyrir fram-
færslu og aðhlynníngu til loka-
dags. Mikil ólga var í brjósti þess-
ara ungu sveina til að láta til
skarar skriða og hefja stórt átak,
og einhugur var um að á jörðinni
skyldi nýtt stórvirki risa, sem
bera skyldi því vitni að þarna voru
dugandi menn að verki, sem gafst
tækifæri til að sýna hvað í þeim
bjó.
Gamla bæjarstæðið á Svarfhóli
var niður á miðju túninu, þar stóð
járnklætt timburhús ásamt úti-
húsum. Hinir ungu hugdjörfu
menn tóku nú heldur betur til við
stórframkvæmdir, þó á heims-
krepputímum væri. Þeir byrjuðu á
ins og hörpuleikur séra Sigtryggs.
„Eplið féll ekki langt frá eik-
inni,“ þar sem Haukur var. Hann
sagði á efri árum, að afloknu dags-
verki, hafi leið hans legið að orgeli
föður síns og hann notið þar hvíld-
ar og ró, við hljómtóna orgelsins,
og eins tónanna innra með sér
sjálfum. Með árum og æfingunni
náði hann þeirri leikni í söng-
starfi, að frændi hans Sigtryggur
réði hann til söngkennslu í skólan-
um sínum sem Haukur vann í ró
og af dyggð. Eftir að faðir hans
hætti söngstjórn í Núpskirkju
sökum veikinda, tók Haukur við
og starfaði þar til efri ára, sem
söngstjóri í Núpskirkju, og öðrum
t.d. Sandskirkju við sum tækifæri.
Á síðustu starfsárum sínum, sam-
einuðu Haukur og Guðjón Davíðs-
að girða allt land jarðarinnar
fjárheldri netgirðingu, en það er
alllöng leið um óslétt land, hálsa
og mýrarsund. Svarfhólsland ligg-
ur sunnan Laxár í Svínadal, mót
Hlíðarfæti og Eyrarlandi að norð-
an. Þó áin gefi nokkrar tekjur í
veiði, þá er hún engu að síður oft
til trafala, brýtur af bökkum, flyt-
ur aur og grjót uppá graslendið
fyrir utan það að vera oft erfið
yfir að fara. Svarfhóll á einnig
land móti eftirtöldum jörðum:
Hurðarbaki, Eystra-Miðfelli,
Kalastaðakoti, Kalastöðum og
Saurbæ. Austurhluti Svarfhóls-
lands er skógivaxið mót Vatna-
skógi. Þar er nú risin allþétt byggð
sumarbústaða. Næst var að taka
til við að byggja upp öll hús jarð-
arinnar, og færa bæjarstæðið
uppá hæðina nær Múlanum, þar
sem það er síðan.
Þarna reis af grunni ein sú
stærsta og veglegasta kastala-
byggíng í sveit á þessum slóðum
og þó víðar væri leitað. Til að sjá
var bygging þessi sem stór fer-
kantaður steinsteypukassi. Þarna
var fyrir öllu séð í einu húsi, sem
duga mætti um ókomna tíð. Tvær
íbúðir í miðju húsinu mót suðri og
sól, fjós á steyptu haughúsi i aust-
urendanum, þurrheyshlaða í
miðjuhúsi mót norðri, fjárhús og
hesthús í vesturendanum og bú-
vélageymsla í kjallara í norðan-
verðu húsinu. Löngu seinna byggði
Sveinn svo votheysturn norðan við
fjósið. Þessi byggíng vakti athygli
og var sannarlega byggð fyrir
framtíðina og stendur enn í dag
fyrir sínu eftir rúm 50 ár.
Sveinn vann mikið að jarðarbót-
um, svo töðuvöllur er stór og góð-
ur á Svarfhóli. Sveinn bjó góðu búi
og ég hygg arðsömu. Hann sparaði
ekki fóðrið í búféð og lagði mikla
vinnu í umhirðu þess. Hitt er svo
annað mál, að störf einyrkjabónd-
ans eru oft ærin, og satt best að
segja lýjandi og erfið, það svo að
menn verða útslitnir áður en þeir
vita af.
Þó Svarfhóll sé í miðri sveit er
búseta þar all erfið, eða var það
lengst af. Afleggjarinn af þjóð-
braut er alllangur og getur verið
erfiður yfirferðar við misjafnar
aðstæður að vetrarlagi. Sveinn
lagði mikið á sig til að komast í
sæmilegt vegasamband, og naut
þess seinni árin, þegar hann hafði
eignast dráttarvél. Voru það mikil
viðbrigði miðað við vegleysur, og
þurfa oft að flytja mjólk á hest-
klökkum. Sannast sagna voru
mjólkurflutningar frá Svarfhóli á
Hurðarbaksmel einn erfiðasti
þátturinn í bústörfunum. Oft var
Sveinn seint fyrir, hann vissi að
mjólkurbíllinn kom ekki fyrr en
son, söngstjóri Mýrakirkju,
söngkrafta kirknanna í einn söng-
kór.
Annað og aðalstarf Hauks voru
bústörf með Valdimar og Áslaugu
konu hans, eftir að faðir þeirra
hætti búskap, vegna aldurs. Af
hinni ágætustu samvinnu og
snyrtimennsku, var búskapurinn
unninn enda báðum þeim bræðr-
um eiginlegt í hverju starfi til
lands og sjávar.
fbúðarhús er tveggja hæða hús,
sín íbúðin þeirra á hvorri hæð og
peningshús góð. Um miðjan aldur
giftist Haukur valinkunnri konu
og ljósmóður, Vilborgu Guð-
mundsdóttur frá Fremri-Hjarð-
ardal í Dýrafirði. Öllum þótti vel
fara þá Vilborg og Haukur bund-
ust eiginorði, enda af góðum
ættstofnum. Vegurinn um Dýra-
fjörð liggur um hlaðið á Núpi og
oft kumu „Sandsmenn" við hjá
þeim bræðrum og nutu hlýju húss
og fólks, auk góðgerða í mat og
drykk. Þá var oft sest við skrif-
borð hans og rætt um nótnablöð
sönglaga hans og nokkurra ann-
arra sagnaþátta hans. Þó hann að
eðlisfari væri hlédrægur var gam-
an að vera með honum í stofunni
hans, og jafnvel að segja honum
sína sögu. Þá leiftraði hugur hans
í mynd minninganna. Það traust
höfðu samtíðarmenn til Hauks að
þeir kusu hann í mörg ár sem
annan endurskoðanda Kaupfélags
Dýrfirðinga á Þingeyri.
Þau hjónin Vilborg og Haukur
eignuðust tvö börn, Margréti,
gifta á ísafirði og Guðmund, er
undir kvöld og oft vildi komutími
hans vera óreglulegur, kom það
sér ílla fyrir Svein, því hann þurfti
oft að hitta bílstjórann og einnig
sækja flutning. Oft spilltist veður,
svo dimmt var og vandratað heim,
reyndar langt liðið á kvöldið
stundum. Þá var að taka til við
fjósverkin. Lína kona Sveins,
hjálpaði við mjaltirnar, en það
segir sig sjálft, að kona sem ól
honum 6 börn og gekk þrisvar
sinnum með tvíbura, hefur ekki
alltaf verið tilkippileg í erfiðis-
verkin úti við, þó hún hafi að sér
lagt, um það efast ég ekki. Og
seinni árin var hún farin að bila í
fótum og ekki til útiverka. Hún
hafði oft stórt heimili um að
hugsa, því þar var oft stunduð
barnakennsla á heimilinu, og þar
hélt kennarinn til og oft eitthvað
af tökubörnum. Sveinn var orð-
lagður vilja og greiðamaður, hann
var frábær eiginmaður og faðir,
barngóður og nærgætinn. Hann
reyndist konu sinni eins og best
verður á kosið, börnunum einnig.
Þetta var samhent fjölskylda og
samrýnd. Ég hygg það hafi verið
gæfuspor þeirra beggja, Sveins og
Línu, að eiga samleið í lífinu.
Henni kom vel að hitta traustan,
góðan og vandaðan mann til að
eiga samfylgd með, hann brást
engum hann Sveinn, því mátti
treysta. Það sama mátti segja með
Svein, það var hann ómetanlega
lán að eignast trausta, duglega
ágætiskonu, sem helgaði sig heim-
ilinu, manni sínum og börnum.
Þetta var gott fjölskyldulíf og
heilladrjúgt, þeim til sóma og
mörgum til gagns. Guðjón, bróðir
Sveins, var ekki eins heppinn,
hann giftist ungri stúlku að sunn-
an, sem gafst fljótt upp á sveita-
búskapnum og fékk hann til að
flytja suður með sér og skildi þar
við hann, þar með var grunninum
undan hans búskap splundrað.
Þau eru bæði dáin fyrir mörgum
árum.
Lína Arngrímsdóttir, kona
Sveins, er upprunninn ísfirðingur,
dóttir Arngríms Bjarnasonar rit-
stjóra og athafnamanns, sem
þekktur var á#inni tíð, hann átti
mörg börn með sinum tveimur
konum. Sveinn var lengi Búnaðar-
félagsformaður í sveit sinni og
fulltrúi Búnaðarfélags íslands,
greiddi út jarðabótastyrki o.m.fl.
Sveinn var traustur trúnaðarmað-
ur í öllu sem honum var trúað
fyrir, orðheldinn, minnugur og
vandaður í alla staði. Sveinn var
hagorður og vel máli farinn. Það
var oft gaman að Sveini, hann
svaraði allra manna best fyrir sig,
það var enginn öfundsverður af að
lenda í orðakasti við hann.
Sveinn Hjálmars-
son, Svarfhóli
lést 15 ára. Var það harmur mikill
foreldrum og öllum er til þekktu.
Persónulega fannst mér og eflaust
öllum ,að þar hefði brostið einni
glæstasti og sterkasti þáttur
þeirra Núpsverja, sem framtíðar
manns með einkenni foreldra og
forfeðra. Við þetta áfall sýndu þai*
hjón fádæma ró og stillingu. Frá
sjö ára aldri ólst Torfi Sigurðsson,
bróðursonur Vilborgar upp hjá
þeim hjónum en hann hafði þá
misst móður sína. Torfi er nú bú-
settur í Reykjavík.
Á áttunda áratug Hauks minnk-
aði heilsan smátt og smátt, en
bættist oft við hjálp lækna. Þá
hættu þau búskap og Vilborg tók
að sér hjúkrunarstörf á Sjúkra-
húsinu á Þingeyri. Áttu þau þá
heima á veturna á Þingeyri og
nokkurn tíma að sumrinu að Núpi.
Síðastliðið sumar fluttu þau til
ísafjarðar í hús sem Margrét dótt-
ir þeirra býr í. Hinn 23. október
1984 dó vinur minn Haukur og
leitt að vita hvað kveðja mín er
síðbúin, ég frétti svo seint um
fráfall hans vegna fjarveru minn-
ar. Vilborg — ég vil þakka þér
hversu oft þú tókst á móti mér og
leiddir mig inn til vinar okkar,
með vissu um gott og skemmtilegt
samtal meðal okkar í anda þess
góða. Vilborg, þú hin elskandi
kona Hauks Kristinssonar frá
Núpi, ég bið góðan Guð að blessa
þig og fjölskyldu þína, systkini
hans og alla ástvini ykkar, nær og
fjær.
Guð annist hann og varðveiti. *
Guðmundur Bcrnharðsson frá Astúni
Hann talaði oft á fundum og lét
sig það engu skipta þó hann væri
málhaltur vegna galla á vör. Hann
sagði mér það, að ungur maður
hefði hann ekki ætlað að geta yfir-
stigið þetta mótlæti, en þá tók
hann til sinnar hugdirfsku, sem
hann átti svo mikið af og hét þvi
að aldrei framar skyldi hann láta
sem hann vissi af þessum með-
fædda galla. Við það stóð hann
með sóma og varð meiri maður af.
Sannleikurinn er sá, að þeir sem
þekktu Svein báru virðíngu fyrir
honum, annað var ekki hægt,
vegna hans miklu mannkosta.
Hann var allra manna færastur til
að gera upp sín mál, við lága sem
háa, hann kom allsstaðar fram
sem heill, óragur drengskapar-
maður, skarpgreindur, orðhepp-
inn, með útrétta hjálparhendi
hvar og hvenær sem með þurfti.
Viljinn til allra verka var ótak-
markaður, reyndar var hann orð-
inn mikið útslitinn og boginn f
baki eftir erfiðan ævidag, sem
hann skilaði af sér með miklum
sóma. Í
Við Sveinn vorum næstu grann-
ar í áratugi, hvergi sló skugga á
okkar kynni eða samskipti, en þau
voru þó nokkur stundum. Sveinn
var góður granni og eins og fyrr
segir heill og sannur i öllum við-
skiptum, boðinn og búinn til góðra
verka. Ég og fjölskylda mín mun-
um ætíð minnast Sveins og hans
fjölskyldu af hlýjum hug, með
fyllstu virðingu. Smá óhapp veld-
ur því að ég er ekki við á kveðju-
stund. Sveini Hjálmarssyni þakka
ég að leiðarlokum góð kynni,
drengskap og sýndan vinarhug.
Blessuð sé minníng hans.
Valgarður L. Jónsson
frá Kvstra-Miðfelli.
Jarðarfarar-
skreytingar
Kistuskreytingar, krans-
ar, krossar.
Græna höndin
Gróörarstöö viö Hagkaup,
simi 82895.