Morgunblaðið - 24.04.1985, Blaðsíða 32

Morgunblaðið - 24.04.1985, Blaðsíða 32
32 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. APRÍL 1985 iltagtn Útgefandi nHnfrife hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson. Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason. Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Fróttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö- alstræti 6, sími 22480. Afgreiösia: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift- argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. í iausasölu 25 kr. eintakiö. Enginn ánægður með Kjaradóm Helgi Hálfdanarson: Lengi hefur verið beðið eftir úr- skurði Kjaradóms um laun ríkisstarfsmanna í Bandalagi há- skólamanna. Hann var loksins kynntur á mánudaginn. í stuttu máli má segja, að enginn sé ánægður með úrskurðinn. Forvíg- ismenn BHM telja launahækkun- ina of litla en talsmenn ríkissjóðs eru þeirrar skoðunar að hún sé of mikil. Kjaradómur sjálfur klofn- aði í þrennt. Meirihlutinn, þrír dómarar, standa að úrskurðinum. í öðru sératkvæðinu er niðurstaða meirihlutans talin leiða til of mikillar launahækkunar en í hinu til of lítillar. Meirihluti dómsins unir kannski bærilega glaður við sitt með þeim rökum að úr því enginn sé ánægður hafi verið gert jafnt á hlut allra og þar með dæmt af sanngirni. Meðalhækkun launa hjá BHM-fólkinu er samkvæmt úr- skurði Kjaradóms 14,8% frá og með 1. mars 1985. Mest er hækk- unin hjá kennurum eða um 17%, séu þeir ekki taldir með er meðal- hækkunin 12,3%. Almennt hafa laun ríkisstarfsmanna í BSRB hækkað um 7 til 8% umfram hækkanir hjá BHM-mönnum undanfarið. Þannig að segja má, að séu kennarar ekki taldir með hjá BHM fái ríkisstarfsmenn í BHM launahækkun sem sé 4 til 5% umfram almenna félaga í BSRB. Kennarar í BSRB fengu 3 til 4% umfram aðra vegna heima- vinnu, þannig að launamunurinn hjá kennurum í BSRB og BHM virðist vera sá sami og þegar litið er á heildina. Skiptar skoðanir eru vafalaust um það, hvort þessi launamunur sé nægilega mikill eða of mikill. Um samanburð af þessu tagi verða menn seint sammála frekar en um samanburð milli kjara þeirra er starfa hjá ríkinu annars vegar og hinu opinbera hins veg- ar. Eins og lesendum Morgun- blaðsins ætti að vera vel kunnugt eftir fjölda greina og frétta um það efni á síðum blaðsins, voru það helstu rök BHM-manna í málflutningnum fyrir Kjaradómi, að bilið milli launa á almennum markaði og ríkinu hefði vaxið mjög undanfarið og lögum sam- kvæmt bæri Kjaradómi skylda til að gæta þess að ríkisstarfsmenn njóti sambærilegra kjara og þeir menn með svipaða menntun, sérhæfni og ábyrgð, sem vinna hliðstæð störf hjá öðrum en rík- inu. Málflutningurinn fyrir Kjara- dómi snerist um þennan saman- burð en í úrskurði meirihluta dómsins segir, að allur saman- burður í þessu efni sé mjög erfið- ur og vandasamur vegna þess, hve ólík launakerfi ríkisins og hins al- menna markaðar séu. Til dæmis er á það bent að yfirvinnugreiðsl- ur til hærra launaðra ríkisstarfs- manna séu mun hærra hlutfall af heildarlaunum þeirra en hjá sam- bærilegum aðilum á almennum vinnumarkaði. Meirihluti Kjara- dóms telur ekki nægilegar rann- sóknir liggja fyrir til að unnt sé að færa laun ríkisstarfsmanna fyrir dagvinnu til samræmis við launakjör á almennum markaði, en sérstök samanburðarnefnd að- ila vinnur nú að frekari rann- sóknum á þessu sviði. Kjaradómi verður ekki áfrýjað. Réttlát niðurstaða í samanburði á launakjörum fæst ekki í áróð- ursstríði eins og því sem samn- inganefnd BHM hefur staðið fyrir. Starfsemi ríkisins verður hins vegar ekki haldið uppi nema til þess ráðist sæmilega hæfir menn með bærileg laun. Þetta síð- asta atriði viðurkenna allir, vand- inn er að finna meðalhófið sem flestir eru ásáttir um. Kjaradóm nú er unnt að líta á sem áfanga í þeirri leit. Morgunblaðið og Stjórnar- tíðindi Eins og sagt var frá hér í blað- inu í gær bar lögfræðingur fimm skipa sem hlotið hafa dóm fyrir landhelgisbrot undan Staf- nesi fyrir sig, að skipstjórar hafi byggt á frétt Morgunblaðsins um veiðiheimildir Dómari benti réttilega á, að Morgunblaðið væri ekki lögformleg heimild í þessu efni heldur Stjórnartíðindi. Athugun Morgunblaðsins hefur nú leitt í ljós, að frétt blaðsins að því er varðar bátana við Stafnes var í samræmi við tilkynningu er sjávarútvegsráðuneytið sendi rit- stjórn blaðsins, en hún er óná- kvæm hvað gildistíma varðar. Prentvilla var hins vegar í frétt um veiðisvæði á Selvogsbanka, þar sem togarinn Klakkur var tekinn að veiðum. Ritstjórn blaðs- ins lítur það og málið í heild mjög alvarlegum augum. Hér eftir mun blaðið ekki birta tilkynningar af þessu tagi í fréttadálkum sínum og beinir því til sjávarút- vegsráðuneytisins að nota fram- vegis auglýsingadálka blaðsins og vekja rækilega athygli á því að menn kynni sér reglurnar hjá stjórnvöldum, sem ein eiga að bera ábyrgð á því að þær komist til skila. í nýju hefti tímaritsins Skímu ræða nokkrir málfræðingar og kennarar um íslenzka málstefnu. Yfirleitt eru greinar þeirra gleði- legur vitnisburður um einbeittan áhuga á verndun þjóðtungunnar og vilja til að taka á þeim vanda af festu og sanngirni. Skíma er því að þessu sinni, sem svo oft áður, mik- ið fagnaðarefni öllum þeim sem láta sig farnað móðurmálsins nokkru skipta. Þó langar mig til að gera lítils háttar athugasemdir við fáein atriði sem þar koma fram. Dr. Höskuldur Þráinsson pró- fessor ritar grein sem hann nefnir Um málstefnu og málvöndun. Eins og vænta mátti ræðir hann málin af hispurslausri hógværð og tekur á hættulegum vafa-atriðum með hyggilegri gát. A þessu þingi virðist Höskuldur öðrum fremur í vafa um það, að til sé nokkuð sem kallazt geti íslenzk málstefna. Því til staðfestingar nefnir hann til sögunnar þrjá ágæta málfræðinga og leitast við að sýna fram á, að ekki komi þeim sem bezt saman um það, i hverju þessi stefna sé fólgin. Þar að auki kveður hann minn vesaling á vettvang, og virðist mikið í mun að komast að þeirri niðurstöðu, að við Baldur Jónsson prófessor séum ekki sammála í hvívetna. Raunar hélt ég, að það gæti naumast orðið saga til næsta bæj- ar, að okkur Baldur Jónsson kynni að greina á um eitthvað. Hins veg- ar vill svo til, að í þessu sama Skímu-hefti gerir Baldur skýra og afdráttarlausa grein fyrir því sem hann telur að sé og eigi að vera íslenzk málstefna; og hvort sem það sætir meiri eða minni tíðind- um, þá tek ég undir hvert orð sem í grein hans stendur. Höskuldur minnist á nýlegt smákver, sem ég átti hlut að og nefnist Gætum tungunnar. Þykir honum farið ógætilega með orðin rétt og rangt, þegar talað er um málfar í kveri þessu. Hann vill í þeim efnum gera sem gleggstan greinarmun á orðunum rétt og rangt annars vegar og gott og vont hins vegar. Auðvitað er hægt að glöggva sér þennan greinarmun. Gallinn er bara sá, að gott og vont getur síður átt við annað í máli en stíl, og stíll er utan og ofan við alla raunveru- lega málstefnu. Að öðrum kosti hljóta orð þessi að nálgast um of merkingu orðanna rétt og rangt til þess að dilkadrátturinn svari kostnaði. Höskuldur tekur það til dæmis, að í kveri þessu er mælt með orða- laginu „Bílstjórinn sagði, að sér hefði tekist að aka þessa leið“ fremur en „ ... að honum hefði tekist...“, nema bílstjórinn sé að tala um annan en sig. Ástæðan til þessarar athugasemdar í kverinu góða er ekki langsótt: 1 þessu sam- bandi er afturbeygða fornafnið nákvæmara en hitt; þar tæki það af öll tvímæli, en persónufornafn- ið ekki. Það hlýtur að teljast æski- legt, að málnotkun sé sem skýrust, sé sem mest án tvímæla, en óæski- legt að hún sé loðin og ómarkvís. Raunar er þar um að ræða sjálfa kviku allrar málræktar. Og það sem í því tilliti er æskilegt, hika ég ekki við að kalla rétt. Ruglingur á fornöfnunum tveimur, í þessu sambandi sem öðrum, slævir eggj- ar málsins og sviptir það tján- ingarmætti sínum að sama skapi. Þess vegna tel ég að móðurmálinu sé lítill greiði gerður með því að mæla þessum ruglingi bót. Á það bendir Höskuldur að persónufornafnið í þessu sam- bandi eigi sér ekki síður fordæmi í fornu máli en hið afturbeygða. Nú er það mitt viðhorf að telja að jafnaði háan aldur máldæmis til meginkosta. En hvaða vit væri að telja öll fordæmi frá fyrri öldum jafn-góð? Að sjálfsögðu voru forn- ir höfundar ekki óskeikulir fremur en vér dauðlegir menn á öllum öldum. Enda er alkunna, að orð- myndir, sem almennt kallast vill- ur, koma fyrir í virðulegum forn- ritum. Tuttugasta öldin fékk ekki í árdaga neinn einkarétt á misjafn- lega „góðu“ máli. Ýmsum verður tíðrætt um þá hvumleiðu áráttu, sem einkum er eignuð ungum og nýbökuðum fræðimönnum, að kalla flest af því, sem til málverndar hefur tal- izt, óþarft og jafnvel skaðlegt. Málið eigi að fá að „þróast“, svo sem verkast vilji, án afskipta ein- hverrar íhaldsamrar rekistefnu. Og ekki er því að neita, að hugar- far af þessum toga gerir vart við sig annað veifið, þó að því miður grafi það fremur um sig í laumi en að það komi fram á opinberum vettvangi, þar sem það fengist rætt, ef það tæki tali. Þessi hyggja virðist helzt í því fólgin að láta allt reka á reiðanum sem varðar afdrif móðurmálsins. Naumast má leiðrétta málfar barna, því ekki má kalla eitt öðru réttara í máli, og eins víst að krakki, sem hefur verið leiðréttur, þori ekki framar að opna munninn af „málótta", og svo sé leiðréttingin móðgun við foreldrana. Varla dylst það, að þessi afstaða til málræktar á sér nokkrar rætur í fræðum útlendinga, sem taka mið af þjóðfélagsgerð, gjörólíkri íslenzkum aðstæðum. Ekki sízt á það við um enskumælandi þjóðir, sem geta átt við verulega mál- fars-stéttaskiptingu að stríða. Kemur þar margt til, m.a. gerð tungumálsins, þar sem úir og grú- ir af orðum, sem vegna annarlegs uppruna eru miklum fjölda lítt menntaðs fólks vart skiljanleg og vandmeðfarin jafnt um merkingu, framburð og stafsetningu. Þetta á ekki aðeins við um fræðimál ýmiss konar, heldur einnig fjölmargt í daglegu tali. Af þessum sökum getur barátta fyrir „málfarslegu jafnrétti" orðið samslungin al- mennri réttindabaráttu. Á íslandi er slík málfarsleg stéttaskipting sem betur fer ekki til; og sést þar ekki sízt, hvers virði málvernd íslendinga hefur verið. Hér yrði lausung í mál- stefnu hins vegar hreinn háski fyrir þjóðtunguna og um leið fyrir sjálfstæði íslenzkrar menningar. Ekki er því að leyna, að töluvert ættarmót er með reiðareks- stefnunni og þeim kærulausa tíð- aranda, sem kennir sig við frjáls- lyndi. Og mig svíður í fóhornið að sjá svo vel menntaðan og gáfaðan mann sem Eirík vin minn Rögn- valdsson cand.mag. ánetjast þess- ari frjálslyndis-tízku, sem að sönnu á ekkert skylt við það frelsi til tjáningar, sem oss flestum er dýrmætast alls. En Eiríkur segir í Skímu-grein sinni, sem nefnist Málstefnan í nútíð og framtíð: „Það er í mínum augum algert aukaatriði t.d. hvort sagt er mér eða mig langar, hitta lækninn eða læknirinn, vera eins og pabbi hans eða pabbi sinn, tala við hvorn annan eða hvor við annan, hjá hvonim- tveggju eða hjá báðum, kýr eða kú. Og það er rétt að segja það hreint
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.