Morgunblaðið - 11.08.1985, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. ÁGCST 1985
B 19

|TaWik%arfj(Ul
S&nijkKótnjK
“ /ft v
rtriflÓÍd
VZrMYKÍry%
SfórtXi
rafuíifinuhrygguriiin glitrar
— og freistar til uppgöngu
Heilt fja.ll úr hrafntinnu. Hnr sem úr því brotnar glitrar á
kolsvarta hrafntinnuna í sárinu. Brot finnast hvarvetna, þar sem
frost eða annað hefur sprengt steina. Það er gaman að ganga á
þetta fjall á sólskinsfögrum degi, þegar glampar á þessa fallegu
steina. Fjallið heitir Hrafntinnuhryggur og er rétt austan við
Kröflu. Og það er auðveld fjallganga. Einnig einfalt að komast á
bfl langleiðina að fjallinu, eftir vegi sem Kröfluvirkjun hefur lagt
upp að borholum sínum. Rölta þaðan í austurátt, Hrafntinnu-
hryggur gnæflr stakur og auðþekktur.
Hrafntinnuhryggur er brattur
fjallshryggur í 886 m hæð yfir
sjávarmáli, en göngumaðurinn
hækkar sig ekki um það, því
hann er þegar kominn í 500—600
m hæð áður en lagt er í gönguna.
Talið er að hryggurinn hafi orðið
til við gos undir jökli. Og í hon-
um koma fram gangar úr svartri
hrafntinnu. En hrafntinna
myndast við snögga kælingu líp-
arítkviku. Hún er hrafnsvört á
lit og glergljáandi. Fyrir utan
Hrafntinnuhrygg austan Mý-
vatns er líka mikið um hrafn-
tinnu í Hrafntinnuskeri við
Torfajökul.
Hrafntinna þaðan á
Þjóðleikhúsinu
Ekki þarf raunar á fjöll til að
sjá hrafntinnu, það glitrar á
hana I húðun húsa i Reykjavík
og má þar frægast telja Þjóð-
leikhúsið. Og hrafntinnan á
Þjóðleikhúsinu var einmitt sótt í
Hrafntinnuhrygg, eins og Stein-
dór Steindórson segir í Ferðafé-
lagsbókinni. Þessi notkun á
hrafntinnu í múrhúðun bygg-
inga var merkur áfangi í ís-
lenskri byggingar- og iðnaðar-
sögu: „Stærsta framfarasporið
var þó kvars- og hrafntinnuhúð
próf. Guðjóns Samúelssonar,
sem notuð var fyrst á Þjóðleik-
húsið (1933). Smámulningi úr
hvítum kvars og hrafntinnu var
þá drepið með slettireku á ysta
ákastið án þess að hann ataðist
til muna af sementsblöndunni." í
bók Jónasar Jónssonar frá
Hriflu um byggingu Þjóðleik-
hússins má sjá, að þessi upp-
götvun Guðjóns hefur valdið
deilum og jafnvel málaferlum út
af einkaleyfisumsókn og segir
Jónas: „fjöldi múrsmiða tók á
meðan uppgötvunina traustataki
og steindi nýbyggð hús með að-
ferð Guðjóns Samúelssonar".
Var síðan farið að nota kvars og
hrafntinnu og síðar skeljamuln-
ing í múrhúð og fjölmörg hús í
Reykjavik og „við þetta hafa heil
hverfi í Reykjavík fengið allt
annan svip og miklu fegurri en
áður gerðist".
Glitrandi svört hrafntinnan
hefur eflaust átt að auka „álfa-
borgaráhrifin" af Þjóðleikhús-
byggingunni, en þeirri hugmynd
húsameistarans lýsir Jónas
Jónsson svo: „Honum kom til-
tölulega fljótt í hug að leikhúsið
ætti að vera íslensk álfaborg. Á
mörgum myrkum öldum hafði
þjóðin búið í lágum, litlum bæj-
um, en hugsað hátt. 1 sögum og
ljóðum heyrði hún um glæstar
hallir konunga og fornmanna.

Bnanftírttv
, f r r
1 r * j *
4. r * v ^
* v *4» #
; ; c BUKFEELe
*• «. c
4. , , 1 SWyatalt
1 *> » * J V
MU ^ J , «•
J.»W>
Xnn*ftt»lu»dtr

Hrafntinnuhryggur er rétt
upp að borholunum þar f
rii KrMhrvirkjun og atutt leið af vegi

Kvars og hrafntinnuhúð var notuð á Þjóðleikhúsið 1933. Og sú hrafntinna
var einmitt sótt í Hrafntinnuhrygg.
En henni var ómáttugt að reisa
sér hallir úr því efni sem manns-
orkan gat mótað. En þá kom
skáldeðlið til hjálpar. í stað kon-
ungshalla og kastala skapaði
þjóðin sér í draumalandi þjóð-
sagna og ævintýra glæsilegar
stórbyggingar. Inni í hömrum og
álfaborgum var fullt af lifi og
fegurð. Klettar og hamrar gátu
opnast þar sem konungur og
drottning, börn þeirra og hirð-
menn lifðu stórbrotnu og fáguðu
lífi. Því meir sem hönd dansk-
norskrar yfirráðastefnu þjakaði
þjóðina varð lífið i hugarheimi
ævintýranna með meiri hátíða-
blæ. Þjóð sem gat ekki veitt sér
að búa í höllum við fáguð ytri
kjör reisti sér glæsilegustu hall-
ir úr efnivið hugarheima og fór
langferðir á fljúgandi klæði,
meðan engar flugvélar voru til í
heiminum. Innan skamms hafði
Guðjón Samúelsson skapað meg-
indrætti leikhússbyggingar-
innar. Álfaborgin reis i huga
hans, án þess að nákvæmlega
væri ráðið fram úr minniháttar
atriðum. Inn í þessa nýju kletta-
borg átti þjóðin að ganga og
kynnast ævintýrum í nýjum sið.
Álfaborgin var þjóðsagnaum-
gerð, þar sem listaverk stór-
skáldanna áttu að hrífa hug og
hjörtu íslensku þjóðarinnar um
ókomnar aldir."
Ekki voru náttúruverndar-
menn í fjallgöngu á Hrafntinnu-
brygg í góðviðri að vísu í svo há-
fleygum hugleiðingum, en glitr-
andi hrafntinnan utan á leik-
húsbyggingunni getur alveg eins
og í hömrum fjallsins hjálpað til
við að minna á glæstar álfaborg-
ir þjóðtrúarinnar.
Hryggurinn sjálfur þegar upp
er komið er mjór og getur orðið
allhvasst þegar vindur nær sér
upp með hömrum. Þaðan er út-
sýni mikið austur um til Herðu-
breiðar og víða um Norðurland.
Fjallið Jörundur gnæfir þar
næst og eitt. Vilji menn lengja
gönguna og ekki snúa við aftur
beint til bíla er skemmtilegt að
halda norður af Hrafntinnu-
hrygg og til vesturs jafnvel í
Leirhnjúk og skoða nýja hraunið
og ummyndanir þar, áður en
haldið er aftur niður að bíla-
stæðum virkjunar við Kröflu. Og
ekki má gleyma að koma við í
þeim fræga gíg Víti, hvort sem
gangan verður lengri eða styttri.
Gígur þessi hét áður Helvíti og
þótti bera nafn með rentu. Hann
er 300 m í þvermál og myndaðist
í maímánuði 1724 við geysilega
gossprengingu, sem var upphaf
hinna miklu Mývatnselda. Lengi
á eftir var ókyrrt í Víti og sauð í
botni blágrá brennisteins- og
leirleðja, sem þeytti gusunum
öðru hverju hátt á loft. Síðar
varð þarna ólgandi leirhver og
nú er gigurinn einn eftir. Frá
Víti er líka auðvelt að ganga á
Kröflufjall og er hátindurinn
beint austur af Víti og útsýni af
þessum 828 m tindi hið besta um
mikinn hluta Norðurlands.
Loks má geta þess að við
Kröfluvirkjun er frágangur allur
orðinn mjög góður, ekki reynt að
fela lagnir en leitast við að þær
fari vel og snyrtilega i umhverf-
inu. Og kúluhúsin yfir borholum
fara ágætlega í landinu.
-E.Pá.
Fjmllshryggurinn er þunnur
þegar upp er komið, en þaðan
er útsýni gott
f: í

rx.

/\i- Hni

m

1"
,

wm
Æ

££TW