Morgunblaðið - 06.09.1985, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐID, FÖSTUDAGUR 6. SEPTEMBER 1985
Minning:
Arni Ogmunds
son Gcdtafelli
Fæddur 18. aprfl 1899
Dáinn 29. ágúst 1985.
Með Árna ögmundssyni, bónda í
Galtafelli í Hrunamannahreppi er
horfinn merkur maður, vel gerður
af forsjóninni og mikilhæfur fyrir
sveit sína og samfélag. Ber margt
til þess. Hann var gæddur alhliða
góðum hæfileikum til sálar og
líkama.
' Hann var ágætlega greindur,
hafði meðfæddan góðan skilning,
bæði andlegan og veraldlegan, sem
lýsti sér í því, að hann gat sinnt
jafnt trúnaðarstörfum fyrir sveit
sína og samfélag og verklegum
störfum af hvaða tagi, sem til féllu.
Hagleikur hans kom skýrt í ljós,
hvort um var að ræða tré eða járn,
því sjónhæfnin var honum með-
fædd við allt.
Þess vegna var hann löngum
trúnaðarmaður sveitar sinnar sem
oddviti og hreppstjóri, trúnaðar-
maður Sláturfélags Suðurlands og
Brunabótafélags fslands.
Það sæti var jafnan vel skipað,
Íar sem Árni sat. Ungmennafélag
slands átti í honum alla tíð þrótt-
mikinn félagsmann, sem þráði að
sjá vordraum þjóðarinnar rætast.
Árni átti ágæta konu, Guðrúnu
Guðmundsdóttur frá Dalbæ, sem
lifir hann, ásamt börnum þeirra
fimm, sem lifa.
Blessuð sé minning míns góða
vinar Árna Ögmundssonar.
Jón Thorarensen
í dag verður til moldar borinn
' > Árni Ogmundsson öðlingur hinn
mesti. Árni er fæddur hinn 18.
apríl 1899 og hefur því verið á 86.
aldursári þegar hann lést. Þó það
megi teljast hár aldur þá er ávallt
mikill missir fyrir okkur hin sem
eigum enn eftir stefnumótið við
almættið, þegar manneskja sem
Árni var, kveður hinstu kveðju,
því slíkur öndvegismaður sem Árni
var, er erfitt að finna. Heimur
okkar þarfnast ávallt slíkra
manna.
Maður skyldi halda að auðvelt
væri að skrifa eftirmála um Árna,
aðeins þyrfti að telja upp öll já-
kvæð lýsingarorð sem fyrirfinnast
og láta þar við sitja, ekki er það
svo auðvelt, því orðin þurfa sam-
hengi. En einmitt Árni var alla tíð
sem ég hef þekkt hann allt til
æviloka mjög í samhengi við lífið
og tilveruna, fróðleikfús um allt
og alla hvort sem það nú var um
jarðarinnar gróður eða himinsins
stjörnur eða alla þá tækni þar í
milli.
Það var fyrir rúmum tuttugu
árum að ég ásamt móður minni
stóðum niðri við Steindórsplan í
Hafnarstræti, erindið var að Árni
i Galtafelli var í bænum og vantaði
kaupamann, ætlaði hann að líta á
mig. Mér er ógleymanleg sú stund
þegar ég sá Árna þarna í fyrsta
sinn, frá honum stafaði hlýr blær
, og góðvild sem ég hef síðan verið
svo heppinn að geta notið, þá fyrst
sem kaupamaður í nokkur sumur
síðan ávallt þegar lögð hefur verið
leið að Galtafelli.
Árni var sérlega ljúfur og skap-
góður maður, hafði gott lag á
mönnum ekki síður en skepnum
og fékk menn til að vinna fyrir sig
með ánægju. Þannig minnist ég
ekki eftir að Árni hafi nokkurn
tíma skipað mér að vinna nokkurn
hlut, það var aðeins rætt um hvað
„þyrfti“ að gera og manni þannig
gefin hlutdeild í rekstrinum þann-
ig að ósjálfrátt fékk maður áhuga
á að hlutirnir gengju vel fyrir sig.
Þannig leið manni vel í vinnu hjá
honum jafnvel þó oft væri anna-
samt á stóru búi.
Tel ég veru mína að Galtafelli
einhver mestu gæfuspor sem ég
hef tekið, því þarna hefur mér
ávallt liðið vel innan um heimilis-
• fólkið.
Myndarlega hefur verið búið að
Galtafelli, hefur Árni eðlilega
verið í fararbroddi ásamt ágætri
eiginkonu sinni, Guðrúnu Guð-
mundsdóttur frá Dalbæ, sem hald-
ið hefur mikið myndarheimili þar
sem oft hafa margir verið í mat,
en hjá þeim hjónum hafa búið tvö
systkini Árna, þau Jónína og Magn-
ús, ásamt sínum eigin börnum áð-
ur fyrr.
Árni var sérlega framsýnn og
fljótur að tileinka sér nýjungar á
öllum sviðum búreksturs og lét
þannig tæknina vinna með sér,
naut hann þar dyggrar aðstoðar
sona sinna tveggja, Hjalta og
Svavars. Hjalti hefur nú ásamt
fjölskyldu sinni tekið við búi föður
síns, hlýtur það að hafa verið Áma
ljúft að vita af búi og jörð í góðum
höndum, en þessi fallega jörð var
honum mjög hjartfólgin.
Nú er Árni farinn á undan okkur
og ræktar aðra jörð, blessuð sé
minning hans.
Kjartan
Höfuðdagurinn hefur löngum þótt
með merkustu dögum ársins til
sveita, þá áttu veður að breytast,
haustveðrátta að taka við völdum
af sumarblíðunni eða þá öfugt, að
uppstyttu gerði eftir sumarregn
til bjargar fyrir margan bóndann.
Að morgni síðastliðins höfuð-
dags, 29. ágúst, lést að heimili sínu
í Galtafelli, Hrunamannahreppi,
Árni ögmundsson á 87. aldursári.
Það er e.t.v. táknrænt að Árni
skyldi kveðja þessa jarðvist þenn-
an dag. óvenju sólrfkt sumar í
sveit hans var að baki, búendur
Fædd 7. júlí 1914
Dáin 30. ágúst 1985
Móðursystir mín, Þórheiður Jó-
hannsdóttir, lést í Reykjavík að
morgni 30. ágúst sl. Hún hafði um
nokkurt skeið kennt sér meins en
lokakallið kom snögglega og fyrr
en búist hafði verið við.
Þórheiður Jóhannsdóttir fædd-
ist á Hellissandi 7. júlí 1914, dóttir
hjónanna í Skuld, Jóhanns Þórar-
inssonar frá Saxhóli í Breiðu-
víkurhreppi og Katrínar Þor-
varðardóttur frá Hallsbæ á
Hellissandi. Þegar Þórheiður var
10 ára fór Jóhann, faðir hennar,
til ísafjarðar á vertíð. Hann fórst
með vélbátnum Rask 1924. Til
áhafnar bátsins hefur aldrei
spurst. Þórheiður var elst þriggja
systra. Það kom í hennar hlut að
bæta yngri systrum sínum, Jens-
ínu og Ólöfu, föðurmissinn. Alla
tíð þótti henni hún bera á þeim
töluverða ábyrgð.
Þórheiður ólst upp hjá móður
sinni í Skuld, en þar var einnig
Þorvarður, móðurbróðir hennar.
Með þeim var alltaf kært. Þor-
varður fórst í válegu sjóslysi í
Krossavík 1936 þegar hann var að
huga að bát sínum, Melsteð, í vest-
anroki og brimi.
Systurnar báru lengi þá von í
brjósti að faðir þeirra kæmi aftur.
Þær gengu saman í fjöru og sett-
ust á stein til að gá að skipaferð-
um. En allt var þetta til einskis.
Þórheiður Jóhannsdóttir fór
ung suður ti) Reykjavíkur í at-
vinnuleit eins og fleiri stúlkur
utan af landi. Hún vann í fiski og
var í vist og þótti snemma liðtæk
og óvægin við sjálfa sig. í Reykja-
vík kynntist hún ungum og rösk-
um bakarasveini úr Vesturbæn-
allir höfðu lokið sínum undirbún-
ingi fyrir komandi vetur. Á óvenju
sólríku sumri lífs síns hafði hann
lokið undirbúningi sínum fyrir
nýtt lífsskeið.
Hann var fæddur á Bóli í Bisk-
upstungum 18. apríl 1899, en flutt-
ist ungur að aldri með foreldrum
sínum að Miðfelli í Hrunamanna-
hreppi. Árið 1930 hóf Árni búskap
I Miðfelli ásamt eftirlifandi eigin-
konu sinni, Guðrúnu Guðmunds-
dóttur. Árið 1935 fluttu þau hjón
sig um set að Galtafelli og bjuggu
þar æ síðan orðlögðu rausnarbúi.
Það var erfitt að hefja búskap
á kreppuárunum. Árni og Guðrún
leigðu í upphafi jörðina og leigu-
gjöld voru stór hluti teknanna
fyrst í stað. Með miklum dugnaði
og elju búendanna birti þó fljótt
til og innan skamms tíma var
hafist handa um mikla uppbygg-
ingu og ræktun. Þegar þessi ár bar
á góma í viðræðum við Árna
minntist hann oft á landeigand-
ann, Bjarna Jónsson frá Galtafelli,
og taldi sig eiga honum margt
gott að gjalda frá þessum tíma.
Trauðla hefur Bjarna mislíkað við
leiguliðana, svo glæsilega sem þau
hjón byggðu upp jörðina og gerðu
að stórbýli. Fyrir um 20 árum
um, Ágústi Eyjólfssyni, syni hjón-
anna Eyjólfs Eyjólfssonar vél-
stjóra og Ólafar Agústsdóttur.
Þórheiður og Ágúst gengu í
hjónaband 23. mars 1934. Dætur
þeirra eru tvær: Ólöf Lára og
Hanna Þórey. Ólöf giftist Sigurði
Helgasyni og eignaðist með hon-
um soninn Ágúst. Þau skildu.
Hanna er gift Gunnlaugi Lárus-
syni og búa þau í Stykkishólmi.
Börn þeirra eru Eyjólfur, Elfar,
Þórheiður og Gunnhildur.
Minningar mínar um Reykjavík
bernskunnar eru tengdar þeim
Ágústi og Þórheiði og dætrum
þeirra. Ég gisti hjá þeim ásamt
móður minni þegar við vorum á
ferð í Reykjavík og við vorum
oftar en einu sinni á ferð. Húsa-
kynnin voru ekki stór á þeim ár-
um, en samt var rúm.
Tímamót urðu í lífi þeirra hjóna
Ágústs og Þórheiðar 1948. Þá
fluttust þau til Stykkishólms.
Ágúst tók við rekstri Bakarísins í
Stykkishólmi í samvinnu við Sig-
urð Ágústsson alþingismann. Það
var mikið bakað og langur vinnu-
dagur, búðin alltaf opin. Ágúst
bakaði. Þórheiður og dæturnar
seldu brauðin og kökurnar. Vín-
arbrauðin voru tilkomumeiri og
bragðbetri en önnur vínarbrauð.
Hjá þeim Ágústi og Þórheiði
dvaldist ég oft, stundum heil sum-
ur. Sama er að segja um systur
mínar. í Bakaríinu, gömlu húsi
sem gnæfði hátt, gerðust ævintýri
og þar ríkti glaðværð og áhyggju-
leysi, jafnvel ærsl. Auðvitað var
reimt. Oft voru veisludagar. Hús-
bóndinn gerði að gamni sínu, brá
sér stundum í leikgervi og Iaðaði
að sér fjölda ungra aðstoðar-
manna sem hreinsuðu plötur og
fengu að sleikja glassúr að laun-
Þórheiður Jóhanns-
dóttir — Minning
keyptu þau hjón jörðina af Bjarna
og bjuggu félagsbúi með Hjalta
syni sínum og Guðrúnu konu hans
þar til fyrir 2 árum er þau seldu
þeim jörðina.
Eftir lestur þessara fáu lína um
lífshlaup Árna kemur manni f
hug, að á líkan hátt hafi lífshlaup
margra annarra bænda verið á
þessum tíma. En bóndinn Árni
ögmundsson var öðruvísi en flestir
aðrir, við bústörfin var hann í
fararbroddi þar sem reyndi á stór-
hug, kjark, áræði og nýjungar, var
fremstur til allra framfara og
fylgdist gjörla með öllum nýjung-
um á sviði búskaparhátta.
Árni var stórhuga á fleiri svið-
um en í búskapnum. Hann rak
ásamt nokkrum vinum sínum í
Hrunamannahreppi um árabil
verktakafyrirtæki með ýtur og
vörubíla. Þeir félagar voru á þessu
sviði frumkvöðlar og unnu mörg
stórvirkin í samgöngu- og búskap-
arbyltingu eftirstríðsáranna. Þessi
starfsemi var Árna ákaflega hug-
stæð og hafði hann mikla ánægju
af því að upplifa og taka þátt í
öllum framkvæmdum allt til
hinstu stundar. Hann var með
afbrigðum talnaglöggur og ná-
kvæmur í útreikningum á kostnaði
við verk svo að ekki varð betur
gert. Á þessu sviði fylgdist hann
ekki síður með öllum framförum
og nýjungum svo að við yngri
menn, sem þó unnu á því sviði
áttum fullt í fangi með að fylgja
eftir og hvað þá svara ýmsum
erfiðum spurningum, er fundum
bar saman.
Ekki fór hjá því að slíkum manni
yrðu falin fjölmörg trúnaðarstörf
í sveitarfélaginu. Hann var oddviti
Hrunamannahrepps í á annan ára-
tug, hann var hreppstjóri og end-
urskoðandi Sláturfélags Suður-
lands um langan aldur auk vafa-
laust fjölmargra annarra starfa,
sem mér er ekki kunnugt um. öll
þessi trúnaðarstörf rækti Árni
sem og önnur af stakri kostgæfni,
um. Ekki vantaði heldur gos-
drykkina. Við strákana kom hús-
bóndinn fram eins og jafningja og
var sannur félagi þeirra og
trúnaðarvinur. Húsmóðirin lægði
stundum storma þegar gáskinn
var hvað mestur.
Á tímabili var stunduð hrogn-
kelsaveiði og ófáar ferðir voru
farnar út í eyjar til að njóta
náttúrufegurðar, sjóbaða og
frjórrar kyrrðar.
Stykkishólmsár þeirra hjóna
urðu sextán og eftirminnileg
mörgum. En að því kom að þau
kusu að hverfa aftur á gamlar
slóðir. Ágúst fór að vinna í
Björnsbakaríi í Reykjavík eins og
hann hafði gert ungur maður.
Þórheiður stóð eins og áður við
hlið hans.
Þórheiður og Ágúst voru alla tíð
samrýnd með fádæmum. Þau
máttu aldrei sjá hvort af öðru,
ekki einn einasta dag. Meðal
alúð og réttsýni.
Guðrún og Árni bjuggu við
barnalán. Þeim varð 6 barna auðið
og eru 5 þeirra á lífi. Þau eru:
Áslaug, gift Agnari Haraldssyni
og búa þau í Smárahlíð, nýbýli
frá Galtafelli, Herdís, gift Hannesi
Bjarnasyni og búa þau að Varma-
landi á Flúðum, Margrét er býr í
Hveragerði, Svavar, kvæntur
Hrafnhildi Magnúsdóttur og búa
þau í Brautarholti og Hjalti,
kvæntur Guðrúnu Hermannsdótt-
ur og búa þau í Galtafelli.
Árni var hógvær og hleypidóma-
laus í skoðunum og sóttist aldrei
eftir vegtyllum hins veraldlega
lífs. Til þeirra var hann kosinn af
sveitungum á ópólitískan hátt sem
mannkostamaður. Hann var vinur
vina sinna í ríkum mæli og aldrei
heyrði ég honum hrjóta af vörum
köpuryrði í garð annarra. Hann
var yfirvegaður og jafnlyndur til
orðs og æðis, en gat verið fastur
fyrir, einarður og ákveðinn í skoð-
unum. I samtölum brá hann oft
fyrir sig glettni, gáska og kímni
og umræðuefni þraut aldrei, enda
fylgdist hann vel með flestu er
gerðist í samfélaginu.
Við hjónin urðum þeirrar gæfu
aðnjótandi að kynnast Árna og
heimili þeirra hjóna fyrir um 15
árum. Það bregður á vissan hátt
ljóma á lífið að hafa fengið að
kynnast vel slíkum manni sem
Árni var. Hann varð aldrei gamal-
menni í hugsun. Eilíft æskulyndi
var honum eðlislægt til hinstu
stundar, trúin á framfarir, áhug-
inn á öllu, er betur mætti fara, var
hans lífsstefna alla tíð og dvínaði
aldrei. Það er mikil gæfa að hafa
lifað slíku hamingjulífi hér á jörðu
og haldið á vit hins eilífa lífs í
morgunroða höfuðdagsins.
Guð blessi minningu hans.
Innilegustu samúðarkveðjur
sendum við Guðrúnu og öllum
aðstandendum.
Sigríður Hermannsdóttir
Helgi Bjarnason
ánægjuefna þeirra voru ferðalög
um landið á sumrin. Útlönd voru
ekki á dagskrá. Áhersla var lögð á
að kynnast landinu sem best. Bíll-
inn fór stundum dálítið greitt því
að undir stýri sat skapheitur bíl-
stjóri. Þessar ferðir voru þeim
hjónum lífsnautn og tilhlökkunar-
efni.
Þórheiður, frænka mín, fylgdist
vel með systrum sínum og reynd-
ist móður sinni góð dóttir, Hún
var eins og áður er getið elst og á
henni mæddi því mest. Systra-
börnum sýndi hún líka umhyggju
og voru þau eins og fyrr segir oft
undir hennar verndarvæng. Þetta
gilti jafnt um börn þeirra Jensínu
og Ólafar. Þórheiður fagnaði gest-
um og dekraði við frændfólk sitt,
kannski um of, en sýndi mestan
kærleika þegar á reyndi. Vinátta
hennar kom í senn fram í orðum
og gjörðum. Hún var aldrei stutt f
spuna. Vel fór á með þeim systr-
um.
Eitt af því sem Þórheiður átti
sameiginlegt með eiginmanni sín-
um var hinn sjaldgæfi eiginleiki
að geta talað opinskátt við krakka
og unglinga og gert þá með því að
vinum sínum.
Margir munu sakna Þórheiðar
Jóhannsdóttur, meðal þeirra
Gunnhildur Éyjólfsdóttir, mág-
kona hennar, því að milli þeirra
voru traust vensla- og vináttu-
bönd. En hjá einum er söknuður-
inn mestur. Ágúst Eyjólfsson mun
aftur á móti geta glaðst yfir því að
finna ýmsa eðliskosti konu sinnar
og þeirra hjóna beggja hjá dætr-
um, barnabörnum og barnabarna-
börnunum. Það getur ekki verið til
einskis að rækta vel garðinn sinn.
Um leið og ég þakka frænku
minni góða samfylgd hvarflar
hugurinn til sumardaga við
Breiðafjörð, hússins sem stóð eitt
sér og miðlaði fyrst og fremst
hlýju. Slík hús standa ekki eilíf-
lega, en minningin um þau er
sterk.
Jóhann Hjálmarsson