Morgunblaðið - 20.09.1985, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÓSTUDAGUR 20. SEPTEMBER1985
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER1985
25
fltargtntliljifrft
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Bitstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgenseri
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Skuldasöfnun
stöðvuð
Afborganir af löngum er-
lendum lánum munu
Íiklega nema 4,7 milljörðum ís-
lenzkra. króna á árinu og
vaxtagreiðslur um 5,4 millj-
örðum. Greiðslubyrðin yrði því
samtals um 10,1 milljarður
króna, eða 21,4% af útflutn-
ingstekjum...“
Framangreindar upplýs-
ingar koma fram í endurskoð-
aðri þjóðhagsspá Þjóðhags-
stofnunar í ágúst síðastliðn-
um. Hér er ekki meðtalin
greiðslubyrði af svonefndum
skammtímalánum, en skilin
milli skammtímalána og lang-
ra lána eru ekki alls staðar
glögg, enda eru skammtímalán
á stundum framlengd.
Leigan fyrir erlent lánsfjár-
magn dregst að sjálfsögðu frá
ráðstöfunartekjum þjóðarinn-
ar og þrengir svigrúm til
kjarabata innanlands; þýðir í
raun verulegan fjármagns-
flutning úr landi. Viðskipta-
hallinn út á við, sem áætlaður
er 4.900 m.kr. 1985, og þeir er-
lendu skuldafjötrar, sem fram-
angreindar tölur tíunda, eru
mesti efnahagsvandi þjóðar-
innar á líðandi stund. Veik
rekstrarstaða undirstöðu-
greina í þjóðarbúskapnum og
hættuboðar í verðlagsþróun
vekja þó ekki síður ugg þeirra
er grannt fylgjast með gangi
mála.
Meginþáttur þess samkomu-
lags, sem stjórnarflokkarnir
hafa gert um fjárlagagerð
fyrir komandi ár, felst í því að
stöðva erlenda skuldasöfnun á
komandi ári — og leysa um
skuldahnútana á þeim næstu.
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, kemst
svo að orði um þetta efni í við-
tali við Morgunblaðið í gær:
„Meginárangurinn, sem
fólginn er í þessari niðurstöðu,
er að mínu mati sá, að ný er-
lend lán 1986 takmarkast við
afborganir af eldri lánum.
Vextir af eldri lánum verða
með öðrum orðum greiddir af
tekjum. Og það verða ekki tek-
in erlend lán til neyzlu eða
opinberrar þjónustu. Þetta er
fyrsti raunhæfi árangurinn
sem náðst hefur í því að tak-
marka erlenda skuldasöfnun."
Albert Guðmundsson, fjár-
málaráðherra, segir í viðtali
við Morgunblaðið sama dag, að
við fjárlagagerð nú sé að þessu
leyti tekizt á við uppsafnaðan
vanda síðustu 15 ára, en hann
vilji sem fjármálaráðherra
„horfast í augu við þessa stað-
reynd og gera mitt bezta til að
hefja aðhaldsaðgerðir, í stað
þess að ýta vandanum á undan
mér“, eins og hann kemst að
orði. Fjármálaráðherra segir
frumvarp að fjárlögum kom-
andi árs mikið aðhaldsfrum-
varp. Það sjáist bezt af því, að
áætluð heildarútgjöld ríkis-
sjóðs 1986 hækki ekki frá líð-
andi ári, sem hlutfall af þjóð-
arframleiðslu (28,2%), þrátt
fyrir þyngingu veigamikilla
útgjaldaliða, jafnframt því
sem stefnt sé í jöfnuð tekna og
gjalda næsta árs.
Það er einkum þrennt sem
veldur, þyngingu ríkisútgjalda
1986:
• Launahækkanir umfram
það, sem ráð var fyrir gert, en
laun og launatengd útgjöld eru
langstærsti útgjaldaþáttur
ríkissjóðs.
• Vaxtagreiðslur, sem vaxið
hafa mjög, og verða 500 m.kr.
hærri 1986 en 1985.
• Útgjöld til vegamála, sem er
eini útgjaldaþátturinn sem
hækkar umfram hækkun verð-
lags í fjárlagafrumvarpinu.
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, kemst
svo að orði um samkomulag
stjórnarflokkanna um fjár-
lagagerð:
„Sjálfstæðismenn hafa jafn-
an lagt áherzlu á ábyrga fjár-
málastjórn, sem felst í því, að
jöfnuður sé á milli gjalda og
tekna ríkisins og að erlendar
lántökur séu takmarkaðar.
Með þessu samkomulagi hefur
náðst mjög veigamikll árangur
í þessa veru.“
Hinsvegar er ljóst að fjár-
lagafrumvarpið þýðir það að
ríkissjóður gengur nokkru
lengra í tekjuöflun, sem líklega
kemur fram í hækkun neyzlu-
skatta í einhverju formi og
skemmra skrefi í lækkun
tekjuskatts, en fyrr var áform-
að. Ákvörðun í þessa veru er
ekki fagnaðarefni — og ætíð
umdeilanleg. Henni verður að
fylgja hert aðhald á ríkisút-
gjöldum, á heildina litið, og
grandskoðun möguleika á frek-
ari niðurskurði. Minnt skal og
enn og aftur á þá hugmynd, að
setja ríkisútgjöldum þak sem
hlutfall af þjóðartekjum.
„Það er ljóst að mál stóðu á
þann veg í síðustu viku,“ sagði
Þorsteinn Pálsson, „að veru-
lega skorti á að innan ríkis-
stjórnarinnar hefði verið tekin
forysta um að leiða mál þar til
lykta og fjármálaráðherra stóð
þess vegna frammi fyrir mikl-
um erfiðleikum. Þingflokkur
sjálfstæðismanna tók þess
vegna þá ákveðnu afstöðu á
fimmtudag í sl. viku að krefj-
ast þess af ríkisstjórninni að
hún kæmi sér saman um nið-
urstöður áður en tillögur yrðu
lagðar fyrir þingflokkana. Með
þessu tók þingflokkurinn mjög
ákveðna forystu, sem leiddi til
þess að samkomulag náðist og
fjármálaráðherra fékk með þvf
í raun og veru grundvöll til
þess að hnýta þessa enda sam-
an.“
Listahátíð kvenna
Myndlistarsýningin Hér og nú á Kjarvalsstöðum
A Kjarvalsstöðum verður opnuð á laugardaginn myndlistarsýning á verkum 28 kvenna í myndlist undir yfir-
skriftinni „Hér og nú“. Sýningin er liður í listahátíð kvenna og stendur frá 21. september til 6. október.
Hulda Hikonardóttir viö eitt verka sinna sem unnið er úr tré í þrívídd.
Morgunbladið/Friðþjófur
Morgunblaóið/Frióþjófur
ína Salóme við textflmyndverk unnið á bómullardúk.
Sýningin er góður end-
ir á kvennaáratugnum
Morgunbladid/Bjarni
íris Elfa Friðriksdóttir við textfl-skúlptúrverk, sem hún
sýnir.
segir Hulda Hákonardóttir myndlistarkona
Þessa stund sem við stóðum við á Kjar-
valsstöðum voru þær Hulda Hákonar-
dóttir, Ina Salóme Hallgrímsdóttir, Þór-
unn Sigrfður Þorgrímsdóttir og Iris Elfa
Friðriksdóttir að vinna við að koma verk-
um sínum fyrir og voru þær beðnar um
að svara nokkrum spurningum um sig og
list sína. Allar hafa þessar listakonur að
undanskilinni Þórunni Sigríði lokið námi
við Myndlista- og handíðaskólann áður en
þær héldu utan til framhaldsnáms.
„Eg var í nýlistadeild Myndlista- og
handíðaskólans og fór síðan til fram-
haldsnáms í Bandaríkjunum og hef búið
þar að mestu leyti síðan 1981,“ sagði
Hulda. „Eftir skólann hérna heima
fannst mér ég þurfa að fara út og kynn-
ast einhverju öðru bæði í myndlist og
annarri menningu og þar sem New York
er miðpunktur myndlistar í heiminum
að minu mati þá varð hún fyrir valinu.
Þangað liggja allir straumar fyrr eða
síðar.
Borgin er líka þannig að það er mjög
auðvelt að aðlagast henni enda sker
maður sig ekkert úr fyrir að vera útlend-
ingur. Annar hver maður þarna er í
þeirri stöðu. Það er einna helst að hæð
mín fari fyrir brjóstið á þeim.“
„Eftir að ég lauk námi við teiknikenn-
aradeildina lærði ég textll, fyrst í Borás
og seinna einn vetur i Kaupmannahöfn
I myndrænum textíl og það er það sem
ég hef eingöngu unnið við síðastliðin tvö
ár en ég er búsett í Finnlandi og vinn
þar að minni myndlist," sagði Ina
Salóme. „I Finnlandi er gott að búa og
sérstaklega fyrir textíllistamenn, sem
njóta þar mikillar virðingar í samfélag-
in. Þar er líka meiri vinnufriður og mér
finnst ég fá betri yfirsýn yfir það sem
ég vill segja í verkum mínum.“
„Ég lærði leikmyndateiknun í Berlin
og var þar í tæp fimm ár,“ sagði Þórunn
Sigríður Þorgrímsdóttir, sem auk þess
að eiga verk á sýningunni hefur séð um
útlitshönnun hennar. „Það má segja að
þetta eina tvískipta verk sem ég sýni
hér sé frumraun mín á þessu sviði.
Hingað til hef ég nær eingöngu unnið
við leikmyndir en það er alltaf gaman
að reyna eitthvað nýtt.“
„Ég á eftir eitt ár í námi í Maastricht
í Hollandi og hvað síðan tekur við er
alveg óráðið," sagði Iris Elfa. „Ég byrj-
aði í textíl en hvað ég á að kalla það
sem ég er komin út í núna, það veit ég
eiginlega ekki. Ef ætti að lýsa því þá
er þetta samblanda af textíl og járni
ásamt öðrum efnum sem til falla. Mætti
kalla verkin textil, málverk eða skúlpt-
- Var erfitt að ákveða að verða lista-
maður?
„Já, ég verð að viðurkenna að það tók
á,“ sagði Hulda og hinar tóku í sama
streng. „En eftir að ákvörðunin var
tekin þá gekk allt betur og auðvitað er
þetta allt miklu þægilegra þegar maður
býr erlendis. Ég er heldur ekki frá því
að þar sé maður tekinn af meiri alvöru
sem listamaður og eftir að eigendur
sýningarsala hafa kynnst manni þá er
auðveldara að koma sér á framfæri."
„Það er gott að fá yfirsýn yfir sjálfan
sig þegar maður býr erlendis og upplifir
sig þar sem myndlistarmann í sinni
vinnu og eftir að ég fór að vinna af
alvöru í myndlist var auðveldara að líta
á- sig sem listamann," sagði Ina Salóme.
„En ég held að við getum verið sammála
um að konur virðast eiga erfiðara með
að taka ákvörðun um að verða lista-
menn. Þær skortir oft sjálfstraust til
að koma frá sér verkum og eru oft lengi
að koma frá sér sýningum. Þeirra
myndefni er líka oft annað, fíngerðara
og fágaðra en vantar stundum kraft."
- Finnst ykkur þá vera munur á verk-
um karla og kvenna?
„Já, ég get tekið undir að það er meiri
mýkt í verkum kvenna og í þeim er
önnur tilfinning. Ekki eins mikill kraft-
ur enda erum við ef til vill að tala um
allt annann heim, heim sem karlar hafa
látið hjá líða að túlka til þessa,“ sagði
Iris Elfa. „Sjálf hef ég alla tíð unnið
mikið með karlmönnum og aldrei leyft
hvorki þeim né mér að finnast ég vera
minni listamaður en þeir.“
„Ég veit ekki hvort maður má segja
það, en karlar eru sjálfsánægðari og
öruggari með sig og virðast alltaf vera
vissir um að þeir séu bestir," sagði Þór-
unn Sigríður. „Allt sem konur leggja
fyrir sig virðist vera miklu meira mál
en þegar karlmaður á í hlut, hans starf
gengur fyrir og er merkilegra en það
sem konan fæst við.“
- Hvaðan fáið þið uppörvun?
„Það er alltaf ofsalega gaman þegar
ég sel, það finnst mér vera sterk svörun
við því sem ég er að fást við,“ sagði Ina
Salóme. „Það á sérstaklega við um þau
tilfelli þegar einhver ókunnur kaupir
verk eftir mig. Því það hlýtur að vera
þannig að kaupi maður mynd þá vill
maður eiga verkið og hengja það upp
og njóta þess lengi. I því finnst mér
felast mikil viðurkenning á því sem ég
er að fást við.“
„Mína uppðrvun fæ ég helst frá félög-
um mínum sem ég tek mark á og er sá
mælikvarði sem ég treysti best,“ sagði
Þórunn Sigríður. „Sjálf er ég mjög
gagnrýnin á eigin verk og finnst allt
ómögulegt sem ég sendi frá mér. Mín
listgrein er líka að því leyti frábrugðin
því sem aðrir eru að fást við að ég er í
samstarfi við svo margar aðrar list-
greinar eins og öll leikhúsvinnna er,
hópvinna, sem er uppörvandi."
- Og hvað finnst ykkur um kvenna-
sýningu sem þessa, á hún rétt á sér?
„Ég er sammáia Guðrúnu Erlu þegar
hún segist vonast til að sýningin verði
til þess að annarrar sér-kvennasýningar
verði ekki þörf síðar en sýningin er góð-
ur endir á kvennaáratugnum. Við byrj-
uðum flott og endum flott,“ sagði Hulda.
„Svo er aftur annað mál hvort jafn-
réttisbaráttan hafi ekki stundum villst
af leið og farið út í öfgar. Reyndar held
ég að öll barátta verði að fara út á ystu
nöf. Öðruvísi breytist ekki normið hjá
aimenningi. Kannski dálítið líkt því og
þegar þú færð lán í banka. Þú biður um
hærri upphæð til þess að fá það sem
þú þarft."
Verk íslenskra listakvenna lýsa stórhug
_ CAifir nuAKmrrf ITncfiQiic/lAHir lioifrnQAinmir
— segir Guðbjörg Kristjánsdóttir listfræðingur
Morgunblaðið/Friftþjófur
Þær Guðbjörg Kristjánsdóttir listfræðingur, Guðrún Erla Geirsdóttir framkvæmdastjóri listahátíðarinnar og Þórunn Sigríður
Þorgrímsdóttir hönnuður sýningarinnar Hér og nú á Kjarvalsstöðum.
ÞEGAR litið var við á Kjarvalsstöðum á
dögunum voru aðstandendur sýningarinn-
ar, dómnefnd ásamt nokkrum listakonum,
í óða önn að undirbúa uppsetningu sýning-
arinnar og gripum við tækifærið til að
forvitnast nánar um hvernig undirbúning-
urinn hefði gengið og spjölluðum við
nokkrar listakvennanna, sem voru að
koma verkum sínum fyrir.
I dómnefnd sátu þær Guðrún Erla
Geirsdóttir framkvæmdastjóri listahá-
tíðarinnar, Þóra Kristjánsdóttir list-
ráðunautur Kjarvalsstaða, Valgerður
Bergsdóttir myndlistarkona, Steinunn
Þórarinsdóttir myndhöggvari og Guð-
björg Kristjánsdóttir listfræðingur og
fengu þær það vandasama verk að velja
úr verkum þeirra eitthundrað kvenna,
sem sendu inn verk sín til sýningar.
„Svona val er alltaf erfitt,“ sagði
Guðbjörg loks þegar okkur tókst að króa
hana og Guðrúnu Erlu af og ræða um
undirbúninginn. „En sitji maður í dóm-
nefnd axlar maður þá ábyrgð að velja
og hafna, sem í þessu tilviki var ákaflega
erfitt. Þegar i upphafi ákváðum við að
sýna nokkur verk eftir hverja listakonu,
sem yrði valin og reyna þannig að gefa
heillegri mynd af verkum listakvenn-
anna. Það hafði í för með sér að tak-
marka varð fjölda þátttakenda, sem
aftur má réttlæta með því að sýningin
hefði orðið tætingsleg og sundurleit ef
of margar hefðu verið með.“
„Öllum myndlistakonum var boðið að
senda inn gögn eða myndir og síðan var
farið yfir allt,“ sagði Guðrún Erla.
„Þegar við höfðum valið og margsinnis
farið yfir öll verkin áður en endaleg
ákvörðun var tekin, þá kom í ljós að
flestar listakonurnar sem valdar höfðu
verið hafa komið fram á sjónarsviðið á
síðustu tíu árum. Sýningin gefur því
nokkuð góða mynd af myndlist kenna á
síðustu árum.“
- Komu undirtektirnar ykkur á óvart?
„Það varð okkur fagnaðarefni að fá
svona góðar undirtektir en óneitanlega
söknuðum við þekktra listakvenna sem
einhverra hluta vegna sáu sér ekki fært
að senda inn verk,“ sagði Guðbjörg.
„Dómnefndinni var falið að búa til eina
sýningu og með heildina í huga voru
verkin valin. Eg vil hinsvegar undir-
strika það að með valinu erum við ekki
að dæma þær sem því miður fengu ekki
inni, sem lélega listamenn. Valið miðað-
ist við að skapa áhugaverða sýningu."
- Miðaðist valið við ákveðna myndlist-
arstefnu?
„Nei, hér ægir ýmsum stefnum saman,
sem gefa sýningunni fjölbreytileika og
mikla vídd. Skúlptúr, málverk og sam-
límingar svo eitthvað sé nefnt,“ sagði
Guðbjörg, „Fjölbreytileikann má vafa-
laust rekja til þess að konur hafa í
ríkari mæli nú á síðari árum sótt í sig
veðrið og menntað sig i myndlist erlend-
is. Nú fara þær til Bandaríkjanna,
Hollands, Italíu og Finnlands og með
þeim berast til landsins ýmsir nýir
straumar. Því held ég að íslenskir lista-
menn og aðrir fylgist mjög vel með því
sem er að gerast á listasviðinu og mér
finnast islenskar listakonur vera orðnar
djarfari og öruggari með sig á síðustu
tíu árum. Verk þeirra lýsa stórhug.“
KG
Morgunblaðiö/Fridþjófur
Þórunn Sigríður Þorgrímsdóttir er hér að koma fyrir
munum í rými, sem er hluti af verki hennar á sýningunni.
„Það er óneitanlega gaman að fá
tækifæri til að taka þátt I sýningunni
og mjög gaman að hún skuli vera orðin
að veruleika," sagði Ina Salóme. „En
með tilliti til kvennapólitikur þá er hún
kannski ekki nauðsynleg."
„Ég hef alltaf verið á móti því að
flokka konur sér, en ég vildi samt vera
með,“ sagði Þórunn Sigríður. „Það er
líka einhvern veginn þannig að konur
virðast verða að halda hópinn til að
vekja athygli á því sem þær eru að fást
við. Karlalistin er allstaðar en þegar
kvennalist á í hlut gildir allt annað
viðhorf.“N
„Svona sýning á rétt á sér og það er
virkileg þörf fyrir hana, sem tækifæri
til að vekja athygli á list kvenna og er
full ástæða til þess því það eru svo
margar konur góðir listamenn í dag.
Núna þegar ég sé þessi verk sem þegar
eru komin þá get ég ekki annað sagt en
að þau virki sterkt á mig. Fínt og fágað
á ekki við hér, yfir sýningunni er mikill
hressleiki," sagði Iris Elfa að lokum. KG
<1

•tl