Morgunblaðið - 06.11.1985, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. NÓVEMBER1985
Brezk tollyfirvöld
kanna innflutning
gámafisks héðan
TOLLYFIRVÖLD í Bretlandi eru nú art kanna hvort tollgreiðslur af físki,
fíuttum í gámum héðan til Hull og Grimsby, séu réttar. Tollgreiðslur hafa
síöastliðin þrjú ár miðazt við áætlað verð á innflutningsskýrslum, þar sem
endanlegt verð liggur ekki fyrir fyrr en eftir uppboð. Aðferð þessi var tekin
upp að ráði þeirra, sem við físksölur starfa þar í landi og með vitund tollyf-
irvalda.
Pétur Björnsson, sem starfar hjá
fyrirtækinu J. Marr and Son, í
Hull og Grimsby, sagði í samtali
við Morgunblaðið, að hér væri á
engan hátt um svikamál að ræða.
Farið hefði verið eftir þeirri aðferð,
sem lögð hefði verið til og tollyfir-
völd hefðu fylgzt með þessu í þrjú
ár án athugasemda. Hann sagði að
ekkert lægi enn fyrir um það, hvað
yrði ofan á í þessu máli, en hugsan-
lega gæti komið til einhverra við-
bótargreiðslna.
Tollar á innfluttum ferskum fiski
í Bretlandi eru 3,7% á helstu teg-
undum nema 15% á kola. Þar sem
verð liggur aldrei fyrir fyrr en að
uppboði loknu, en eitthvert verð er
nauðsynlegt að skrá á tollskýrslu,
hefur sú leið verið farin að áætla
verðmætið og greiða toll samkvæmt
því. Svipuð aðferð var viðhöfð hér
á landi hvað varðaði útflutnings-
gjöld, það er að þau miðuðust við
áætlað söluverð. Sú aðferð var lögð
niður síðastliðið haust vegna óska
hagsmunaaðilja og miðast útflutn-
ingsgjöld nú við endanlegar sölu-
nótur.
Þróunarfélag Islands hf.:
Áskriftarfrestur
rennur út á morgun
FRESTUR til að skrifa sig fyrir hlutafé í Þróunarfélagi fslands rennur út
fímmtudaginn 7. nóvember næstkomandi. Upphaflega var gert ráð fyrir að
frestur til að skrifa sig fyrir hlutafé rynni út 30. september síðastliðinn, en
fresturinn var framlengdur til 31. októh
Ákvörðun um stofnun Þróunarfé-
lags íslands var tekin í framhaldi
af samkomulagi stjórnarflokkanna
haustið 1984 um að beita sér fyrir
stofnun félags til að hafa forgöngu
um nýsköpun í atvinnulífinu. Síð-
astliðið vor voru samþykkt lög, sem
fólu ríkisstjórninni að hafa for-
göngu um stofnun hlutafélags í
þessu skyni. Samkvæmt lögunum
var það skilyrði fyrir stofnun fé-
lagsins, að hlutafé yrði að minnsta
kosti 200 milljónir króna. Jafnframt
var ríkisstjórninni veitt heimild til
að leggja fram 100 milljónir króna
I hlutafé. Hins vegar, ef ekki tekst
að safna þeim 100 milljónum sem á
vantar í almennu hlutafjárútboði,
og síðan aftur um eina viku.
hefur ríkisstjórnin, samkvæmt lög-
unum, heimild til að leggja fram til
viðbótar það sem á vantar. Lögin
gera jafnframt ráð fyrir undanþágu
fyrir banka og tryggingarfélög til
að skrá sig fyrir hlutafé í hinu nýja
félagi.
Undirbúningsnefnd að stofnun
félagsins hefur ekki gefið upp
hversu mikið hlutafé hefur safnast
á hinum almenna markaði. óvissa
ríkir því um hvort tilskilið lág-
markshlutafé muni safnast og eins
hitt hvort ríkisstjórnin muni leggja
fram hlutafé umfram 100 milljónir
króna, ef ekki tekst að safna 100
milljónum á almennum markaöi.
Mjólkurframleiðslan eykst um
eina milljón lítra á mánuði
VERULEG aukning varð í mjólkurframleiðslunni í október ef miðað er við
sama mánuð á síðastliðnu ári. Framleiðslan nam 9.179 þúsund lítrum á móti
8.147 þúsund lítrum í fyrra. Aukningin er því 1.032 þúsund lítrar eða 12,66%
samkvæmt bráðabirgðatöhim Framleiðsluráðs landbúnaðarins. Fyrstu 10 mán-
uði ársins var framleiðslan rúmum 5 millj. lítra meiri en á sama tíma í fyrra,
eða 5,35 %
I október var aukningin mest
sunnanlands og vestan, meðal ann-
ars vegna góðrar beitar og úrvals
heyja. I mjólkursamlögunum í
Reykjavík, Borgarnesi, Búðardal og
á Selfossi var 17,8 til 25,8% aukning
í október, miðað við október á síð-
asta ári. Á Hvammstanga var 20%
aukning, rúm 5% á Blönduósi og
Sauðárkróki en 1% samdráttur á
Akureyri og 6% á Húsavík. Á Egils-
stöðum varð tæplega 3% aukning
og tæp 10% á Hornafirði.
Mikil framleiðsluaukning var
einnig í september og ef framleiðsl-
an í þessum mánuðum er lögð
saman og borin saman við fyrra ár
kemur I ljós framleiðsluaukning,
sem nemur 2.184 þúsund lítrum, eða
12,69%. Fyrstu tíu mánuði ársins
var innvegin mjólk hjá mjólkursam-
lögunum 98,8 milljónir lítra, á móti
93,8 milljónum í fyrra. Er þetta
aukning um rúma 5 milljónir lítra,
eða 5,35%. Framleiðsluaukningin er
yfirleitt á bilinu 4-8% á milli ára
hjá stærstu samlögunum, nema á
Húsavfk og Akureyri, þar sem fram-
leiðslan hefur aukist um
Úrslitakeppni NM í skák:
Helgi tók
HELGI Ólafsson tók forystuna í úr-
slitakeppninni um Norðurlandameist-
aratitilinn í skák, með því að sigra
Jóhann Hjartarson í fjórðu umferð
keppninnar. Helgi hefur þar með
hlotið 2 1/2 vinning úr 3 skákum,
Norðmaðurinn Simen Agdestein hef-
ur hlotið 1 1/2 vinning úr 2 skákum,
en Jóhann Hjartarson hefur tapað
öllum þremur skákum sínum.
Eftir er að tefla tvær skákir í
keppninni. í dag hefur Helgi ólafs-
son hvítt gegn Agdestein. Sigri
Helgi hefur hann tryggt sér Norð-
urlandameistaratitilinn. Á
forystuna
fimmtudaginn tefla þeir Agdestein
og Jóhann síðustu skák keppninnar.
Verði Helgi og Agdestein jafnir að
vinningum, sigrar Norðmaðurinn á
stigum.
Helgi hafði svart gegn Jóhanni í
skákinni í gær og náði fljótlega
betri stöðu. Rétt áður en skákin fór
í bið náði Jóhann þó nokkuð að
rétta úr kútnum og átti góða jafn-
teflismöguleika f biðstöðunni, að
sögn Arnolds Eikrem, skákstjóra.
Eftir bið tefldi Jóhann hins vegar
ónákvæmt og eftir 57 leiki gafst
hann upp.
Aðeins fremsti hluti Fjalakattarins stendur enn uppi. Hann verður rifínn í kvöld eða nótt og verður allri umferð
um Aðalstræti þá lokað.
Fjalakötturinn rifinn
BYRJAÐ VAR að rífa Fjalaköttinn við Aðalstræti í gær. Áformað er að Ijúka
verkinu í nótt, en loka þarf allri umferð um Aðalstræti þegar gafl hússins
verður rifínn. Fjalakötturinn á sér langa sögu. Árið 1750 var reist geymslu-
hús Innréttinganna á lóðinni Aðalstræti 8. Húsið var stokkverkshús, 24 v
álnir á lengd.
Kaupmennirnir Tofte, Berg-
mann og Holm keyptu húsið 1791.
Þeir stækkuðu það og höfðu þar
krambúð. Árið 1804 eignaðist
Björn Benediktsson Fjeldsted hús-
ið og rak þar verslun. Húsið var
þá nefnt Fjeldstedshús. En þegar
Einar Hákonarson hattari eignað-
ist húsið 1822 var það nefnt Há-
konsenshús. Einar bjó í húsinu og
rak þar jafnframt verslun. Ekkja
Einars, Guðrún Hákonsen, bjó f
húsinu árið 1870 ásamt dóttur
sinni, Önnu Hákonsen, sem síðar
varð eigandi hússins. Hún giftist
Valgarði Ólafssyni Breiðfjörð árið
1874.
Á þeim tíma sem þau hjónin
áttu húsið urðu mestar breytingar
á því. Árið 1874 hafði húsið verið
múrað í binding, klætt með borð-
um og með borðaþaki. I því voru
5 herbergi og eldhús. Árið 1878
var settur 10 álna kvistur á aust-
urhlið hússins sem snýr að Aðal-
stræti. Ári síðar var reist einnar
hæðar geymsluhús á norðurmörk-
um lóðarinnar, áfast við íbúðar-
húsið. Árið 1880 var húsið orðið
tvílyft með 11 herbergjum og sölu-
búð að norðanverðu.
Árið 1881 sótti Valgarður Breið-
fjörð um leyfi til að reisa hús á
lóðamörkum, áfast geymsluhús-
inu, en var synjað. Hann byggði
húsið samt sem áður, en ári seinna
var honum gert að rífa það. Fjós
var reist við vesturendann á
geymslu- og smfðahúsinu árið
1883. Sama ár fékkst leyfi til að
byggja hesthús sunnanvert á lóð-
inni.
Valgarður byggði skúr við
Bröttugötu, 1898. Skúrinn náði að
Bröttugötu með suðurendann en
var 10 álnir frá lóð nágrannans
að norðan. Þessi skúr var upphaf
bakhússins, sem síðar var kallað
Fjalakötturinn, en það nafn hefur
síðan færst yfir á allt húsið.
Geymsluhúsið var hækkað 1891
og varð suðurhliðin þá hærri en
norðurhliðin. Einnig var skúr á
suðurmörkum lóðarinnar hækkað-
ur í sömu hæð og framhúsið. Árið
1892 var bakhúsið hækkað og
breikkað og lengt til norðurs. Þá
var lagt þak yfir portið í miðri
húsasamstæðunni. í janúar 1893
hafði sölubúðin í framhúsinu verið
stækkuð og náði yfir alla neðri
hæð hússins. í nyrðri hliðarálmu
voru 3 herbergi niðri og 5 uppi og
í einu þeirra var klæðasölubúð.
Öll herbergin voru þiljuð og mál-
uð. f syðri hliðarálmu voru þá 3
geymsluherbergi niðri, en uppi
voru 3 herbergi, öll máluð.
Árið 1896 hafði verið byggð hæð
ofan á framhúsið, þannig að gafl
sneri að Aðalstræti, hliðarálmur
höfðu verið hækkaðar og einnig
glerþakið yfir portinu. I fram-
húsinu voru þá sölubúð í 3 her-
bergjum, skrifstofa og 5 geymslu-
herbergi á jarðhæð. A 1. hæð voru
12 herbergi og eldhús. Á annarri
hæð voru 6 herbergi auk eldhúss.
Á þriðju hæð voru 4 herbergi
nærri fullgerð. Þá hafði leikhúsið
verið endurbætt. Þá var einnig
útbygging á stólpum við húsið að
vestan, en langt er síðan hún
hvarf. Valgarður hafði látið reisa
íbúðarhús vestast á lóðinni 1876,
en það hús lét Anna rífa og byggði
nýtt hús 1907 þegar hún var orðin
ekkja. Hús þetta er Brattagata 5.
Árið 1905 setti Alfred Lind upp
raflýsingartæki í skúr við Aðal-
stræti 8 og var það vegna kvik-
myndasýinga i leikhússalnum.
Það vélahús var endurbyggt 1916.
Að öðru leyti hafa litlar breyting-
ar verið gerðar á húsinu á þessari
öld, nema að gluggum var breytt
á suðurhliðinni.
Árið 1906 hófust kvikmynda-
sýningar í húsinu. Reykjavík Bio-
graftheater var stofnað, sem
seinna varð Gamla bíó. Þorvarður
Þorvarðarson prentsmiðjustjóri
eignaðist húsið 1907. Minningar-
sjóður Jóhannesar Jóhannessonar
og Sigurbjargar Guðnadóttur
eignaðist húsið 1914 og var það
leigt út til íbúðar og verslunar.
Eftir að Gamla bíó flutti úr húsinu
1926 var salurinn leigður til
ýmissar félagastarfsemi.
Silli og Valdi keyptu húsið 1942,
en 1977 var eignum Silla og Valda
skipt. Fjalakötturinn kom i hlut
Valdimars Þórðarsonar og sama
ár eignaðist Þorkell Valdimars-
son, núverandi eigandi, húsið.
Fyrr á þessu ári var gamla leik-
húsið á baklóðinni rifið.
Engin
ákvörðun
um nýtingu
lóðarinnar
- segir Þorkell Valdi-
marsson eigandi Fjala- •
kattarins
„ÉG HEF ekki tekið neina ákvörðun
um hvað verður gert við þessa lóð.
Enda er það ekki hægt því hér
vantar allt skipulag," sagði Þorkell
Valdimarsson, eigandi Fjalakattar-
ins, í samtali við blaðamann Morg-
unblaðsins í gær þegar niðurrif húss-
ins stóð sem hæst.
„Það getur vel verið að þessi lóð
verði notuð undir bílastæði, alla
vega til að byrja með. Maður
verður með einhverjum hætti að
hafa upp í opinber gjöld. En á
þessu stigi er ekkert hægt að segja
um hvað verður gert við lóðina í
framtíðinni," sagði Þorkell Valdi-
marsson.
Var þeirrar skoðunar að
varðveita ætti þetta hús
- segir Hulda Valtýsdóttir formaður umhverfismálaráðs
ÞEGAR greitt var atkvæði í borgarstjórn um þaö hvort rífa ætti Fjalakött-
inn eða varðveita hann greiddi Hulda Valtýsdóttir borgarfulltrúi Sjálfstæðis-
flokksins og formaður umhverfísmálaráðs atkvæði með vinstri minnihlutan-
um, gegn því að húsið yrði rifíð. í tilefni þess að nú er verið að rffa Fjala-
köttinn var Hulda spurð að því hvers vegna hún greiddi atkvæði gegn
meirihlutanum í þessu máli.
„Ég var þeirrar skoðunar að
leita ætti allra ráða til að varð-
veita þetta hús og fannst það
skylda mín sem forsvarsmaður um
húsavernd í Reykjavík, þar sem
umhverfismálaráð fer með mál-
efni Árbæjarsafns og er umsagn-
araðili til bygginganefndar varð-
andi beiðnir um niðurrif húsa,“
sagði Hulda. „Eg vildi með þessari
atkvæðagreiðslu '1ýsa stuðningi
mínum við tilraunir samtakanna
„Níu líf“ um að leita úrræða við
varðveislu þessa húss, sem að
mínum dómi hlutu að byggjast á
frjálsum framlögum.
Nokkru seinna, þegar samtökin
höfðu leitað samstarfs við eiganda
og ekki tekist, var gamla leikhúsið
á baklóðinni rifið og við það rýrn-
aði varðveislugildið að mun. Það
varð brátt Ijóst að grundvöllur
fyrir starfsemi samtakanna „Níu
líf“ var brostinn — þau höfðu þó
fengið góðan frest. Það kom hins
vegar á daginn eftir þá úttekt og
kostnaðaráætlun við endurbygg-
ingu hússins sem fram fór á veg-
um borgaryfirvalda að ekki kæmi
til mála að þau sæktu það fé í
vasa skattborgaranna. Vinstri
meirihlutinn treysti sér að sjálf-
sögðu heldur ekki til þess árin
1978-1982 og treysti sér heldur
ekki til að taka á málinu svo
ástand hússins hríðversnaði á
þeim árum. Því hljómar falskur
tónn í öllum upphrópunum minni-
hlutans í borgarstjórn núna þegar
örlög hússins eru ráðin,“ sagði
Hulda Valtýsdóttir að lokum.