Morgunblaðið - 17.09.1987, Blaðsíða 48

V8ex aaaMHTqag ,vx HtíðAcnjTMMra .qiqajskudhom
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1987
Minning:
Sveinn Olafsson
hljóðfæraleikari
Fæddur 6. nóvember 1913
Dáinn 4. september 1987
Góður vinur er kvaddur með
sðknuði, sérstaklega sá vinur sem
gerir sér far um að bera birtu og
gleði inn í líf samferðamannanna.
Brottfðr slíks vinar skilur eftir tóm
sem erfítt er að fylla. Á kveðju-
stund er mönnum gjamt að líta
yfír farinn veg og rifja upp lítil
atvik og ljúfar minningar. Þá kem-
ur oft í ljós að einmitt í söknuðinum
er fólgin gleði yfír því að hafa átt
þess kost að verða samferða mæt-
um manni og eiga hann að vini.
Sveinn Ólafsson var gleðimaður
og glæsimenni í þeirra orða bestu
merkingu. Hann kunni þá list að
njóta þess sem lífið hafði upp á að
bjóða og hann var óspar á að veita
öðrum hlutdeild í lífsgleði sinni.
Hann hafði unun af því að ræða
um menn og málefni, jafnt liðandi
stundar sem liðinna tíma. Sveinn
var fundvís á það sem var spaugi-
legt og sérkennilegt, fróður og
sagði vel frá. Stundum sagði hann
sömu söguna aftur og aftur, en
alltaf voru orðfærið og frásagnar-
gleðin slík að það var ekki hægt
annað en hlusta með athygli. Marg-
ar eru minningar liðinna sumra frá
sumarbústaðnum Brekku í landi
Kiðafells, þar sem setið var við log-
andi arineldinn með þeim hjónum,
Svenna og Hönnu, og hlustað á
frásagnir af mannlífí og vinnu-
brögðum í bemsku Sveins. Stund-
um snérist umræðan að pólitík og
þá var ekki skafið utan af hlutun-
um, því Sveinn var óhræddur við
að lýsa skoðunum sínum þó hann
vissi að áheyrendur væru honum
ekki sammála. Stundum var hægt
að fá hann til að grípa í saxófóninn
og blása dillandi djass út í kvöld-
kyrrðina. Þetta gerðist þó alltof
sjaldan því að Sveinn var ófús að
flíka Iist sinni eða hæfíleikum. Hann
gerði augljóslega miklar kröfur til
sjálfs sín sem tónlistarmanns, og
ef til vill var lundin einnig viðkvæm-
ari en hið létta viðmót gaf til kynna.
Síðustu árin gekk Sveinn ekki
heill til skógar. Æðakölkun og
kransæðasjúkdómur gerðu vart við
sig og hómluðu för. Vestfírðingur-
inn gamli lagði þó ekki árar í bát
heldur tók með þökkum við þeirri
aðstoð sem í boði var. Skurðaðgerð
í London tókst vel og brátt var
hann kominn á fulla ferð aftur í
starfí og Iífsnautn. Víst er að Sveinn
naut ömggrar hjálpar dyggrar eig-
inkonu og sona þegar á þurfti að
halda, en það var auðvelt að gleyma
því að nokkuð hefði gerst, því að
enn sem fyrr var hann óspar á að
veita okkur hinum af lífsgleði sinni
og lífsreynslu. Það verður erfitt að
hugsa sér sumarbústaðalífíð á Kiða-
felli án þess að mega eiga von á
því að hærukollur Sveins birtist í
brekkunni öðra hvora og að hressi-
leg kveðjan hljómi fyrir húshomið.
Við sem voram þiggjendur að ör-
læti Sveins Ólafssonar þökkum fyrir
að hafa fengið að verða honum
samferða einn áfanga á vegferð-
inni. Megi Guð blessa minningu
hans.
Jóhann Heiðar Jóhannsson
í dag fer fram útför vinar míns
og mágs Sveins V. Ólafssonar hljóð-
færaleikara, sem lést í Landakots-
spítala 4. september sl., eftir erfíða
sjúkralegu.
Sveinn fæddist á Bíldudal í Am-
arfírði 6. nóvember 1913 og vantaði
tvo mánuði upp á 74 ára aldurinn,
þegar hann lést. Foreldrar Sveins
vora þau heiðurshjón Kristjana
Hálfdánardóttir, ljósmóðir og Olaf-
ur Veturliði Bjamason skipstjóri.
Systur átti Sveinn er dó á fyrsta
ári og bræður tvo, þá Bjama og
Þráinn, bráðgáfaða manndóms-
menn, sem báðir dóu á besta aldri.
Sveinn ólst upp í fæðingarbæ
sínum Bíldudal, borinn á bænar-
örmum kristinna foreldra. Oft
minntist hann á vera sína þar með-
al ástvina sinna og frændaliðs og
annarra kunningja. Það var auð-
heyrt að þar hafði hann átt yndis-
stundir meðal góðs fólks, sem hann
hélt tryggð við alla sína ævi. Sagði
hann stundum frá því, þegar hann
fékk að stunda skak á skútum, og
fékk sinn hlut í veiðinni, þótt ungur
væri. Bfldudalur var þá sem nú
mikill menningarbær og umsvif
mikil í útgerð og verslun, sem hinn
kunni athafnamaður Pétur Thor-
steinsson, rak þar af mikilli reisn
studdur af sinni ágætu konu Ást-
hildi. í slíku umhverfí mótaðist
Sveinn og vora umskiptin því ekki
ýkja mikil, þótt hann 12 ára gam-
all flytti ásamt fjölskyldu sinni til
Reykjavíkur, nema að því leyti að
þá fóra í hönd erfíðir krepputímar,
sem meðal annars kom hart niður
á fjölskyldunni, þar sem fyrirvinn-
an, faðir hans varð atvinnulaus sem
svo margir aðrir á þeim tíma. En
loks, þegar virtist ætla að rætast
úr þá drakknar faðir Sveins, þegar
skip hans ferst fyrir Norðurlandi
með allri áhöfn. Ekki er ein báran
stök, því um það leyti þá veiktist
Bjami bróðir hans af ólæknandi
sjúkdómi og deyr svo síðar á sjúkra-
húsi erlendis. Þráinn bróðir hans
fær lungnaberkla og gengur undir
lungnaaðgerð, og gekk aldrei heill
til skógar eftir það. Hann lauk samt
prófí sem vélstjóri og stundaði um
skeið vélsmíði, mikill hagleiksmað-
ur. En hann dó einnig á besta aldri.
Móðir Sveins var og löngum heilsu-
lítil.
Eftir að Sveinn kom suður stund-
aði hann bamaskólanám og gekk
síðan einn vetur í kvöldskóla
KFUM. Þrátt fyrir frábærar náms-
gáfur vora vegna fátæktar engin
tök á því, að Sveinn færi í lang-
skólanám. Hinsvegar fór hann að
læra á fíðlu hjá Þórami Guðmunds-
syni, sem tók að sér að kenna
efnilegum unglingum fiðluleik, og
varð þessi viðleitni Þórarins meðal
annars, einskonar vísir að tónlista-
skólanum, sem síðar var stofnaður,
sem Sveinn síðar útskrifaðist frá,
ásamt ýmsum, sem seinna urðu
þekktir tónlistarmenn.
Þegar Sveinn er mitt í þessu
hljómlistamámi, þá skella á hann
þessir ömurlegu og válegu atburðir,
þannig að hann stendur svo að segja
einn síns liðs sem fyrirvinna heimil-
isins, slippur og snauður. Þar við
bætist að tryggingarféð sem ekkjan
hefði átt að fá í bætur, komst aldr-
ei í hennar hendur, eftir því sem
ég best veit, hvemig svo sem á því
stóð.
Þannig vora þá kringumstæðum-
ar, þegar Sveinn var ekki einu sinni
búinn að ljúka tónlistamámi sínu.
Hann hóf því að leika í danshljóm-
sveitum á veitingastöðum borgar-
innar, til þess að afla fjölskyldunni
lífsviðurværis. Þetta sýnir mann-
dóm hans og þrautseigju að gefast
ekki upp, þótt mótbyrinn væri svo
óvæginn, sem raun varð á. Það má
því segja um Svein, að hann hafí
verið: „Þrautgóður á raunastund".
Maður getur ímjmdað sér, hversu
djúpum sáram Sveinn hefur verið
særður, þegar maður hugsar um
hinar erfíðu raunastundir hans á
æskuáranum, jafn tilfínninganæm-
ur sem hann var. En ég man aldrei
eftir honum öðravísi en léttan í
skapi og oft með gamanyrði á vör.
Þá kemur mér í hug þetta vísu-
brot: „Getur undir glaðri kinn,
grátið stundum hjartað".
Þegar fór að líða á ævina fór
hamingjan að blasa við honum.
Hann eignaðist góða konu, heim-
ili og mannvænlega þijá syni og
bamaböm, hvert af öðra efnilegra.
Þannig gekk hann, þrátt fyrir
skugga æskuáranna að reyna og
sjá sólskinsbletti bjarta og hlýja.
Synir þeirra Hönnu og Sveins era
þeir ólafur, véltæknifræðingur,
kvæntur Ingibjörgu Jónsdóttur og
þau eiga fjórar dætur, Amór, vél-
virki og verkstjóri, kvæntur Hrafn-
hildi Rodgers og eiga þau þijár
dætur og þijá syni, Sigurbjöm,
læknir í Búðardal, kvæntur Elínu
Hallgrímsson og eiga þau tvo syni
og eina dóttur.
Þó Sveinn væri ekki langskóla-
genginn, var hann vel menntaður,
sjóður fróðleiks, enda víðlesinn.
Hann las ekki eingöngu ísl. bók-
menntir heldur og bækur á norður-
landamálunum, einnig ensku og
þýsku, enda léku þessi mál honum
á tungu og kom það sér vel, þar í
Sinfóníuhljómsveitinni, sem hann
lék með um áratugaskeið, sem ann-
ar konsertmeistari, og þurfti að
umgangast fólk af ýmsum þjóðem-
um. Meðal hljómsveitarmeðlima var
hann afar vinsæll, hrókur alls fagn-
aðar með skemmtileg tilsvör á
reiðum höndum. Unga fólkið leitaði
oft til hans, ekki aðeins sem tónlist-
arleiðbeinanda, heldur og með
persónuleg vandamál, enda var
hann einn af elstu og reyndustu
hljómsveitarmönnum landsins. Lék
hann og um eitt skeið með þekktri
danskri hljómsveit, þann tíma sem
hann var að þjálfa sig á lágfiðlu
(bratz), sem hann tók sér fyrir
hendur að æfa vegna skorts slíkra
hljóðfæraleikara hér heima á þeim
áram, sem Sinfóníuhljómsveitin var
að mótast.
Þótt Sveinn skvetti stundum í sig
til afslöppunar, eins og hann sagði,
eftir spennumiklar æfíngar og
hljómleikahald, þá var hann aldrei
útsláttarsamur, enda þótt starfíð,
einkum í danshljómsveitum byði
upp á slíka freistingu, enda var
hann heimakær og hugsaði fyrst
og fremst um heill og hamingju íjöl-
skyldunnar, sem hann mat öðra
fremur.
Við ræddum oft um heima og
geima og á fyrri áram stundum um
stjómmál. En hann var alla tíð
ófíokksbundinn sósíalisti og taldi
þá stefnu bestu lausn á efnalegum
vandamálum heims. Ég var þá og
er á öndverðum meiði. Við deildum
oft hart í sókn og vöm, hann á sinni
vinstri línu og ég á minni hægri.
Og þótt jafnan séu margar hliðar
á hveiju máli, þá forðuðumst við
að stíga nokkur hliðarspor, hvor af
sinni línu, þar sem þá hefðum við
getað mætst á miðri leið. En þrátt
fyrir slík orðaskipti sem reyndar
fóra fram með allri spekt, v_ar vin-
átta okkar alla tíð óskert. Á þeim
46 áram, sem við bjuggum í sama
húsi man ég eftir að við yrðum
nokkumtíma sundurorða á annan
hátt.
Edda Björnsdóttir
augnlæknir - Kveðja
Fyrsta skilorð
Mkomins lífs,
lífs í siðferðis
og sálar krafti,
það er viljinn,
viljinn til að lifa.
Laust er allt,
ef lífsviljann þrýtur.
Mér fínnst þetta Ijóð Hannesar
Hafstein eiga vel við í minningu
Eddu Bjömsdóttur augnlæknis.
Þótt kynni okkar væra kannski
ekki löng þá var það góður og lær-
dómsríkur tími. Eiginleika hennar
að smita frá sér jákvæðum áhrifum,
er sælt að minnast og vera þakklát-
ur fyrir að hafa verið aðnjótandi.
Hugurinn leitar aftur þegar ég
var að he§a nám í augnlæknis-
fræði. Edda full lífsorku gengur
ákveðin og björt yfírlitum á milli
sjúklinga sinna. Hún gaf sér ætíð
góðan tíma að ræða vandamál
dagsins, hvers eðlis sem þau nú
vora. Skýr hugsun og jákvætt við-
horf gerðu útskýringar hennar
auðskiljanlegar og traustvekjandi.
Þægilegar heimsóknir á stofuna á
Öldugötu 27, biðstofan full að
vanda, hún kímin, að kvarta var
ekki til í hennar lífsmynstri. Heitur
og góður kaffibolli í smástund, ef
hún sá einhvem kvíðablæ í andliti
nemanda síns. Hún hlustaði en lagði
síðan til málanna, stappaði í strák
kjarki. Göngulag nemandans, sem
hafði verið heldur silalegt, var nú
ákveðið og frísklegt yfír Landakots-
lóðina.
Eftir stuttar samverastundir í
sumar var ljóst að banvænn sjúk-
dómur var smátt og smátt að draga
úr lífsþrótti hennar, þótt hann næði
ekki að hafa áhrif á lífsviljann frem-
ur en fyrri daginn. Hún var full
áhuga á því sem var að gerast á
líðandi stund, gekk til vinnu sinnar
líkt og áður, „það er viljinn, viljinn
til að Iifa“.
Á okkar síðustu samfundum varð
mér á að spyija hvemig henni liði.
„Það era til spumingar sem ekki
má spyija, Halii rninn" og glettinn
blær færðist yfír andlit hennar.
Ég er þakklátur fyrir að hafa
kynnst Eddu. Bömum og öðrum
ástvinum sendi ég samúðarkveðjur.
London í september 1987,
Haraldur Sigurðsson.
Við áttum vissulega mörg sam-
eiginleg áhugamál, svo sem velferð
Qölskyldna okkar og samvera í
sveitasælunni. Við áttum saman
sumarbústað, ásamt Helgu systur
minni, sem þá var ung að áram
búin að missa manninn sinn í sjó-
slysi á stríðsáranum, frá tveim
ungum sonum. Þama dvaldi ég oft
á sumram, ásamt fjölskyldu Sveins
og Hönnu, svo og Helgu og sonum
hennar og undum okkur þar í sátt
og samlyndi og nutum ógleyman-
legra samverastunda.
Ég get get ekki lokið þessum
minningum mínum, án þess að
minnast á móður Sveins, Kristjönu.
Henni kynntist ég eftir að Sveinn
gekk að eiga systur mína Hönnu.
Kristjana var innilega trúuð kristin
kona, fluggáfuð og búin að ganga
í gegnum þá erfiðu lífsreynslu sem
fyrr getur. Ég hygg að hin einlæga
trú hennar og það, hversu Sveinn
var henni mikil stoð og stytta, þeg-
ar mest á reyndi, hafí hjálpað henni
að bera hið þunga áfall Qölskyldu
hennar.
Mér er minnistæður einstæður
persónuleiki hennar og tjáningar-
list. Hún sagði svo snilldarlega og
hrífandi frá, er hún talaði um menn
og málefni að auðvelt var að lifa
sig inn í atburðina, sem hún sagði
frá og persónumar stóðu ljóslifandi
fyrir hugskotssjónum manns.
Margir skáldsagnahöfundar hefðu
mátt þakka fyrir að geta gætt sögu-
persónur sínar slíku lífí sem hún.
Ég hefði viljað eiga segulbandsupp-
töku með því sem hún sagði mér
stundum, þegar við ræddum saman.
En tæknin var á þeim tíma ekki
sem nú og aðeins I fárra höndum.
Þetta rifja ég hér upp til að benda
á hve listhæfni var rótgróin í ætt
hans, enda bar lífsstarf Sveins þess
vitni í valdi því sem hann hafði á
hinum ýmsu hljóðfæram, sem hann
lék á og frábæram hæfileikum á
sviði hljómlistarinnar. Ég fer ekki
frekar út í það. Ég býst við að aðr-
ir mér kunnugri þeirri hlið á
hæfíleikum Sveins gjöri því skil
fyrr eða síðar.
Skyldurækni hans og stundvísi
var með eindæmum. Hann var ætíð
mættur á réttum tíma á æfíngar,
að ég ekki tali um, þegar hann átti
að leika með hljómsveitinni, enda
krefst slíkt starf ekki aðeins vel-
þjálfaðra hæfileikamanna, heldur
fullkominnar stundvísi. í öllum
samskiptum og viðskiptum var
hann áreiðanlegur og stálheiðarleg-
ur og hjálpfús, ef því var að skipta.
Nú era fiðlustrengir lífs hans
brostnir, en tónar þeir sem hann
framleiddi á þá strengi hljóma sem
ljúfír ómar í minningu okkar sem
þekktu hann. Auðvitað var hann
ekki gallalaus fremur en aðrir dauð-
legir menn, en hið yfirgnæfandi
jákvæða í lífí hans yfírskyggir allt
slíkt.
Sveinn var fyrirbænarbam allt
frá bemsku, já frá fyrstu stund lífs
hans til hinnar síðustu og ég trúi
því og treysti að þær fyrirbænir í
frelsarans Jesú nafni hafí verið
heyrðar af Honum sem fyrirheitið
um slíka bænheyrslu gaf og hafi
svarað með náð sinni og eilífri sálu-
hjálp.
Ég bið svo Guð að blessa og
hugga Hönnu systur mína, sem stóð
honum við hlið í blíðu og stríðu og
ekki síst í hinni erfíðu sjúkdóms-
þraut sem hann þurfti að heyja
síðustu mánuðina, sem hann lifði.
Einnig bið ég sonum hans, tengda-
dætram og bamabömum allrar
Guðs blessunar um alla framtíð.
Ég og fjölskylda mín kveðjum hann
og blessum minningu vinar míns
og mágs.
Þorkell G. Sigurbjörnsson
Það er ótrúlegt en satt; Sveinn
Ólafsson var í hópi fyrstu jazzleik-
ara íslands. Hann var þó ekki nema
sjötíu og fjögurra ára þegar hann
lést. Hann fæddist og ólst upp á
Bfldudal og ætlaði að verða sjómað-
ur. Sú ákvörðun breyttist þó þegar
hann fluttist til Reykjavíkur og hóf
að læra á fíðlu og saxófón. Tónlist-
armaður varð Sveinn og ræktaði
þann garð fagurlega, bæði í jazzi
og klassík.
Þýsk og skandinavísk tónlistar-
áhrif vora ríkjandi hér framan af
öldinni. Það var ekki fyrr en eftir
að Hótel Borg tók til starfa árið
1930 að engilsaxneskra áhrifa fór
að gæta hér á landi í ryþmískri
tónlist og á Borginni lék Sveinn
Ólafsson, bæði með Arthur Rose-
berry og Jack Quinet, en sá síðar-
nefndi kenndi honum að blása í
saxófón. Því miður er ekkert til af
hljóðritunum frá þessum áram en
Sveinn hafði voldugan tón, mjúkan,
og blés í stfl uppáhaldssaxófónleik-
ara sinna: Coleman Hawkins, Ben
Websters og Chu Beriys.
Þegar Jazzvakning gekkst fyrir
stofnun Jazzsambands íslands í
september 1985 þótti við hæfí að
sæma tvo menr. heiðursfélaganafn-
bót. Það vora þeir Sveinn Olafsson
og Jón Múli Amason. Svein sem
fuiltrúa hinna fyrstu íslensku jazz-
leikara og Jón Múla sem fulltrúa
hinna ötulu áróðursmanna jazztón-
listarinnar.
Sveinn blés ballöður manna best
og þar var hann í essinu sínu.
Glæstur tónn og næm fegurðartil-
fínning vora aðall hans.
Þó Sveinn sé genginn mun list
hans lifa og minning um góðan
dreng. Ættingjum hans vottum við
jazzmenn samúð okkar.
Jazzvakning