Morgunblaðið - 28.10.1987, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. OKTÓBER 1987
31
Ríkisstjórnin hefur lagt grund-
völl að áframhaldandi stöðugleika
undirbúningnr og framkvæmd við-
skiptasamninga, skipti íslands við
alþjóðleg viðskiptasamtök, svo sem
Evrópubandalagið, Fríverslunar-
bandalagið og GATT, flytjast nú frá
viðskiptaráðuneyti til utanríkis-
ráðuneytis.
Vonir eru bundnar við, að þessi
nýja skipan utanríkisviðskiptanna
gefist vel.
Vænst er náins samstarfs hinna
nýju utanríkisviðskiptaskrifstofu
ráðuneytisins og Útflutningsráðs
íslands, sem tók til starfa fyrir ári.
Aukin áhersla hlýtur að verða lögð
á þann þátt utanríkismála, er snert-
ir kynningu íslenskrar vöru og
þjónustu á erlendri grund.
A undanfömum missemm hefur
gætt vaxandi áhuga aðildarríkja
Evrópubandalagsins á að efla sam-
starf sitt og koma í framkvæmd
þeirri hugsjón, sem lá að baki stofn-
un bandalagsins á sínum tíma, að
gera ríkin að svæði án landamæra
í bókstaflegum skilningi. Jafnframt
hefur bandalaginu vaxið ásmegin
sem kemur m.a. fram í fjölgun að-
ildarríkja. Á síðasta ári bættust tvö
mikilvæg viðskiptalönd okkar ís-
lendinga, Spánn og Portúgal, í hóp
Evrópubandalagsríkj a.
Áður hafa verið uppi hugmyndir
innan Evrópubandalagsins um að
greiða frekar fyrir viðskiptum aðild-
arríkjanna innbyrðis en þær hafa
strandað þegar kom að fram-
kvæmdinni. Að þessu sinni er þó
margt sem bendir til að hugur fylgi
máli og að raunhæft sé að ætla að
hin 12 ríki Evrópubandalagsins
verði orðin að einiii viðskiptaheild
á árinu 1992 eins og stefnt er að.
I þessu felst m.a. að innan banda-
lagsins verði skattar og staðlar
samræmdir, flutningur fjármagns
og vinnuafls verða frjálsir og innri
tollmúrar lagðir niður. Markmiðið
er að gera evrópsk fyrirtæki sam-
keppnishæfari á alþjóðlegum
mörkuðum í samkeppni við helstu
keppinautana, þ.e. Bandaríkjamenn
og Japani.
Af þessum sökum er hyggilegt
og nauðsynlegt að auka mjög veru-
lega starf okkar íslendinga er lýtur
að samskiptum okkar við Evrópu-
bandalagið, ekki síst með tilliti til
þess, að búast má við harðari og
óvægnari viðskiptastefnu gagnvart
ríkjum er standa utan bandalags-
ins. Stofnun sérstakrar skrifstofu í
Brussel á síðastliðnu ári var áfangi
í þessa átt. Einnig komum við til
með að njóta EFTA-samstarfsins í
þessu tilliti og mörkum sameigin-
legrar stefnu og stuðnings EFTA-
ríkjanna við íslensk sjónarmið í
viðræðum við Evrópubandalagið.
En fleira þarf til að koma. Breytt-
ar aðstæður krefjast þess að
brugðist verði við af hálfu okkar
Íslendinga til að tryggja hagsmuni
okkar til frambúðar. Þegar nánari
samskipti íslands og EFTA og Evr-
ópubandalagsins eru skoðuð stað-
næmast menn óhjákvæmilega við
tvö atriði, annars vegar kröfu EB-
ríkja um fiskveiðiréttindi í íslenskri
fískveiðilögsögu og hins vegar
smæð íslensks atvinnulífs, sem vart
myndi þola t.d. fijálst streymi
vinnuafls.
Við verðum þó að gera ráðstafan-
ií til að laga okkur að nýjum
viðhorfum og aðstæðum á þessu
sviði. Annars vegar verðum við að
tryggja íslenskum atvinnufyrir-
tækjum svipaða aðstöðu í efnahags-
legu tilliti og fyrirtæki njóta á
alþjóðlegum mörkuðum. í þessu
felst m.a. að tryggja verður stöðug-
leika í íslensku efnahagslífí, lágt
verðbólgustig og aðgang að erlendu
áhættufjármagni. Hins vegar verð-
ur í viðræðum við Evrópubandalag-
ið, sem rétt er að undirbúa og hefja
sem fyrst, að byggja áfram á þeim
grunni sem lagður var í samningn-
um frá 1972 og tryggt hefur
sérstöðu okkar íslendinga í við-
skiptum við ríki Evrópubandlagsins.
Þennan samning verður að útvíkka
í ljósi breyttra aðstæðna og aukinn-
ar fjölbreytni í íslenskum útflutn-
ingi.
Nokkrir hnökrar hafa verið í
samskiptum íslendinga og Banda-
ríkjamanna á undanfömum árum.
Deilt hefur verið um siglingar milli
ríkjanna og rétt okkar til að stunda
hvalveiðar í vísindaskyni. í báðum
tilvikum risu upp raddir er kröfðust
endurskoðunar á vamarsamningi
ríkjanna vegna framgöngu Banda-
ríkjamanna gagnvart okkur íslend-
ingum. Það er raunar ekki
einsdæmi fyrir þessar deilur að
slíkar kröfur komi fram heldur virð-
ist það vera orðin viðtekin venja í
hvert sinn sem upp kemur ágrein-
ingur við Bandaríkjamenn.
Um slíkar deilur vil ég almennt
segja eftirfarandi: Vamarsamstarf
íslendinga og Bandaríkjamanna
hefur nú staðið hátt á íjórða tug
ára og tekist vel í aðalatriðum.
Þetta samstarf er til komið með
samningi beggja ríkjanna og lýtur
aðeins að þessum eina þætti: nauð-
synlegum landvömum á viðsjár-
verðum tímum. Samningurinn var
af okkar hálfu gerður vegna
íslenskra hagsmuna og hann hefur
ávallt notið stuðnings mikils meiri-
hluta þjóðarinnar.
Þessi samningur hefur á hinn
bóginn afmarkað efni, og þess
vegna er ekki aðeins óhyggilegt
heldur getur það orðið þjóðhættu-
legt að rugla þar saman við alls
óskyldum málum og hagsmunum.
Við munum að sjálfsögðu gæta
hagsmuna okkar og sæmdar í öllum
samskiptum við Bandaríkjamenn
og hvergi hvika þegar sjálfsákvörð-
unarrétturinn er í húfi. En varnar-
og öryggismál verða ekki gerð að
verslunarvöru.
Á síðastliðnu ári var haldinn hér
í Reykjavík fundur tveggja helstu
leiðtoga heims, forseta Banda-
ríkjanna og leiðtoga sovéska
kommúnistaflokksins. Það hefur
síðan komið í ljós að á fundinum
var lagður grunnur að því mikil-
væga samkomulagi risaveldanna að
útrýma heilli tegund kjarnavopna —
hinum svonefndu Evrópuflaugum.
Slíkt samkomulag markar vonandi
upphaf að frekari niðurskurði
kjamavopna og samkomulagi um
takmörkun vígbúnaðar.
íslendingar hljóta eins og aðrar
þjóðir að láta sig varða svo mikil-
væg mál og marka sér stefnu sem
er hvort tveggja í senn ábyrg og
•raunsæ. Við erum lýðræðisþjóð sem
hefur tekið sér stöðu með öðrum
vestrænum lýðræðisríkjum. Sam-
staða og staðfesta þeirra ríkja hefur
skipt sköpum við að ná þeim árangri
sem nú virðist í höfn.
í afvopnunarmálum verður að
leggja áherslu á raunsæi og að for-
sendur raunhæfs friðar eru aukin
virðing fyrir mannréttindum og
sjálfsákvörðunarrétti þjóða. Við
fögnum því ef leiðtogar Sovétríkj-
anna breyta um stíl en það þarf
meira að koma til.
Ég vil leggja áherslu á eftirgreind
atriði varðandi samninga og um-
ræður um afvopnunarmál:
I fyrsta lagi má afvopnun á einu
sviði ekki leiða til vopnakapphlaups
eða ójafnvægis á öðrum sviðum
vígbúnaðar. Jafnframt samdrætti í
kjamorkuvígbúnaði verður því t.d.
að tryggja jafnvægi á sviði hefð-
bundins vígbúnaðar.
í öðru lagi verða umræður og
hugmyndir um svonefnd „kjama-
vopnalaus svæði“ að vera liður í
víðtæku samkomulagi kjamorku-
veldanna um afvopnun. Þá verður
að gæta að því hvort slíkar hug-
myndir séu vænlegur kostur fyrir
öryggi og vamir landsins og séu til
þess fallnar að auka stöðugleika
og stuðla að slökun spennu í okkar
heimshluta. Sérstaklega verður að
huga að því hvort slíkar hugmyndir
samrýmast þeim skuldbindingum
sem Islendingar hafa gengist undir
með vamarsamstarfi lýðræðisríkj-
anna. Við aðhöfumst ekkert það
sem dregið getur úr samningsstöðu
þeirra. Takmörkun vígbúnaðar í
okkar heimshluta hvílir á traustum
samningamætti lýðræðisríkjanna.
í þriðja lagi verður að leggja ríka
áherslu á að samningar á sviði af-
vopnunar og takmörkunar vígbún-
aðar séu skýrir, svo ekki geti leikið
vafí á um túlkun þeirra. Slíkir
samningar verða að vera gagn-
kvæmir og tryggja verður virkt
eftirlit með framkvæmd þeirra.
Allar hugmyndir og tillögur í
þessum efnum verða að taka mið
af framangreindu. Við viljum
tryggja frið til langframa og því
verðum við að leggja mikið upp úr
traustum forsendum og varast
sýndarmennsku.
Nú er tími raunsæis
Herra forseti.
Við lifum á breytingatímum.
Blikur eru á lofti í efnahagsmálum
en ríkisstjórnin hefur með aðgerð-
um af sinni hálfu lagt grundvöll að
áframhaldandi stöðugleika. En um
leið hefur verið lögð mikil ábyrgð
á aðila vinnumarkaðarins. Ríkis-
stjórnin hefur ekki í hyggju að
hverfa frá markmiðum sínum eða
losa um þá umgerð sem efnahagslíf-
inu hefur verið sett m.a. með
gengisstefnunni.
í lífí einstaklinga og þjóða skipt-
ast á skin og skúrir. Við hvoru-
tveggju verður að bregðast á
viðeigandi hátt. Eitt mesta hag-
vaxtarár í íslenskum þjóðarbúskap
er senn liðið. Svo virðist sem þjóðar-
tekjur muni ekki aukast á næsta
ári. Það er raunveruleiki sem við
verðum að laga okkur að, ef við
ætlum ekki að kasta framtíðar-
möguleikum okkar á bál verðbólg-
unnar.
Nú er tími raunsæis. Takist okk-
ur að lifa og starfa í samræmi við
það verður þetta líka tími bjartsýni
og framfara. Þessi ríkisstjóm mun
horfa til framtíðarinnar með þetta
að leiðarljósi.
Við erum fámenn þjóð og styrkur
okkar býr í einhug og samtaka-
mætti. Ogæfa okkar felst í sundur-
lyndi og úlfúð. Hugfestum orð
Jónasar Hallgrímssonar í Fjölni.
„Óskandi væri að íslendingar
fæm að sjá, að það er aumt líf, og
vesælt að sitja einn í hverju homi
og hugsa um ekkert, nema sjálfan
sig, og slíta svo sundur félag sitt
og skipta sundur afli sínu f svo
marga parta, sem orðið getur — í
stað þess að halda saman og draga
allir einn taum og hugsa fyrst og
fremst um heiður og velgengni
landsins, sem öllum góðum Islend-
ingum ætti að vera í fyrirrúmi."
Tveir menn voru hætt
komnir af súrefnisskortí

Morgunblaðið/Ámi Sœberg
Skáli Ferðafélags íslands við Hagavatn, þar sem tveir ungir menn voru hætt komnir um helgina
vegna þess að þeir kynntu kolagrill þar inni.
TVEIR ungir menn voru hætt
komnir í skála Ferðafélags ís-
lands við Hagavatn um helgina.
Þeir kynntu kolagrill innan
dyra og voru báðir nær sofnað-
ir þegar þeir áttuðu sig á að
mjög súrefnislaust var í kofan-
um.
Annar þeirra, Ami Sæberg ljós-
myndari, kvaðst vilja koma sögu
þeirra félaganna á framfæri, ef
það mætti verða til þess að aðrir
gættu sín. „Við félagamir héldum
á föstudag í skála Ferðafélagsins
við Hagavatn, sunnan við Lang-
jökul," sagði Ámi. „Við kveiktum
upp í litlu grilli í forstofu kofans,
en færðum það síðan inn. Þar sem
við grilluðum eingöngu grænmeti
myndaðist enginn reykur og kolin
eru lyktarlaus. Eftir um það bil
klukkustund var ég kominn með
mikinn höfuðverk og ákvað að
sofna stutta stund. Til allrar ham-
ingju rumskaði ég eftir um það
bil fimmtán mínútur og sá þá að
félagi minn lá fram á borð og
virtist sofandi. Ég ýtti við honum
og spurði hann hvort hann væri
líka með höfuðverk. Hann játti
því og þá áttuðum við okkur báð-
ir á að við vomm hreinlega að
deyja úr súrefnisskorti."
Ami sagði að það hefði ekki
bætt úr skák að í skálanum var
einnig lítill, viðarkynntur ofn og
að auki olíulampar og kerti, en
aðeins einn lítill gluggi á húsinu.
Hann sagði að þeir hefðu jafnað
sig fljótlega eftir að þeir fóm út
undir bert loft, en þó hefðu báðir
fundið fyrir höfuðverk fram á
næsta dag. „Ég vil eindregið vara
fólk við því að sofna út frá grilli
í gluggalitlum kofum eða í tjöld-
um. Við félagamir lærðum okkar
lexíu á þessu og vonandi getur
þessi reynsla okkar verið öðmm
víti til vamaðar," sagði Ámi Sæ-
berg.
Kynntu grill innan dyra:
FAYWELDQN
ÆVI&ÁSTIR
Ævi og ástir
kvendjöfuls í
nýrri útgáfu
NÝLEGA kom út hjá Forlaginv
skáldsagan Ævi og ástir kvendjöf
uls eftir breska rithöfundinn Fay
Weldon.
Bókin kom fyrst út á íslensku árið
1985 en hefur nú verið endurútgefín
sem kilja í tilefni af komu Fay Wel-
don á Bókmenntahátíð t síðasta
mánuði.
Bókin er þannig kynnt á kápu-
baki: „Hvað gerir heiðarleg húsmóðir
þegar eiginmaðurinn kallar hana
kvendjöful og hleypst á brott með
annarri konu? Hvað getur hún gert
— ófríðari en amma skrattans —
með undurfagra skáldkonu að kep-
pinaut? Köld em kvennaráð. Sögu-
hetjan — Rut — leitar allra leiða til
að ná fram hefndum og sigra and-
stæðinginn. En til hvers er þessi
barátta og hveiju fómar Rut?“
Elísa Björg Þorsteinsdóttir þýddi
bókina sem er 235 bls., unnin í Prent-
stofu G. Benediktssonar.