Morgunblaðið - 28.10.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 28. OKTÓBER' 1988
29
Menntamála-
ráðherra
ferðast um
Norðurland
SVAVAR Gestsson menntamála-
ráðherra kom til Akureyrar í
gær. Ráðherra heimsótti stofn-
anir á Akureyri í gær og gerir
svo einnig i dag, meðal annars
Háskólann á Akureyri, Þjálfiin-
arskólann, Myndlistarskólann,
Tónlistarskólann og Ríkisútvarp-
ið.
Á morgun, laugardag, er ferðinni
heitið í Laugaskóla í Reykjadal og
til Húsavíkur. Þaðan heldur hann
aftur til Akureyrar og heimsækir
Náttúrufræðistofnun Norðurlands.
Klukkan 14.00 á sunnudag ætlar
ráðherra að hitta skólafólk á Norð-
urlandi á Hótel KEA. Með honum
á fundinum verður Gerður G.
Óskarsdóttir ráðunautur í skóla- og
uppeldismálum. Ráðherrann lýkur
Norðurlandsför sinni á mánudag
með því að heimsækja skóla og
stofnanir í Skagafjarðar- og Húna-
vatnssýslum.
á lífeyri og greiðslur í byggingasjóð
ríkisins, samtals um 400 mkr.
Ef gerður er samanburður við
síðasta ár þá er hækkun gjalda mið-
að við sömu mánuði 5 fyrra 36%.
Að teknu tilliti til almennra verð-
breytinga nemur hækkunin um
8V2% að raungildi.
Þama vegur þyngst hækkun
vaxtagjalda en þau hækka um rúm-
lega 1.900 mkr. eða 62% milli ára
en það er hækkun að grunngildi um
29%. Þar munar mest um vaxta-
greiðslur af yfírdráttarskuld í Seðla-
banka sem hækkar um 1.100 mkr.
Skýrist sá munur af verulega hærra
vaxtastigi en áætlað var í fjárlögum
og meiri yfirdrætti í Seðlabanka.
Rekstrar- og neyslutilfærslur
hækka um 36% milli ára. Þar vegur
þyngst mikil hækkun á niðurgreiðsl-
um sem voru auknar verulega á
þessu ári til að bæta neytendum upp
þá verðhækkun sem ella hefði orðið
vegna skattkerfisbreytinganna um
sl. áramót. Þá hækka sjúkratrygg-
ingar lítið eitt umfram almennar
verðbreytingar sem skýrist af því
að endurgreiðsluhlutfall sveitarfé-
laga var ofmetið i fjárlögum.
Loks má nefna að fjárfesting
hækkar um 42% milli ára eða að
raungildi um 20% en skv. fjárlögum
var stefnt að raunaukningu fjárfest-
inga.
4. Horfur um afkomu 1988
Á grundvelli upplýsinga um af-
komuna fyrstu níu mánuði ársins
og þeirra hækkana á gjaldahlið sem
þekktar eru og með hliðsjón af öðr-
um stærðum í efnahagslífinu er
hægt að leggja mat á afkomu ársins
í heild. Síðustu mánuðir hvers árs
hafa að jafnaði skilað meiri tekjum
en nemur útgjöldum. Út frá þessum
forsendum má ætla að rekstrarhalli
ársins 1988 verði varla undir þremur
milljörðum króna. Á móti vegur betri
staða á lánahlið vegna samnings við
bankakerfið um spariskírteinakaup.
Greiðsluafkoma getur þannig orðið
400—500 milljónum króna betri en
rekstrarafkoma.
Hins vegar verður að hafa þann
fyrirvara á um þetta mat að sá sam-
dráttur sem orðið hefur vart í tekjum
það sem af er ári gæti haldið áfram.
Nægir þar að benda á vanda at-
vinnufyrirtækja í landinu og vaxandi
fjölda gjaldþrota fyrirtækja. Afkom-
an gæti því í reynd orðið verri eða
á bilinu 3—4 milljarða halli á rekstri
ríkissjóðs. Það er alvarleg þróun sem
knýr á um að gripið sé til aðgerða
sem fyrst. Hún hefur einnig haft
víðtæk áhrif á undirbúning fjárlaga-
frumvarpsins fyrir næsta ár sem
lagt verður fram á Alþingi í upphafi
næstu viku.
Utandagskrárumræður um ríkissjóð í sameinuðu þingi:
Ráðherrum í síðustu stjórn .
ber ekkí saman um aíkomuna
Fjármálaráðherra segir að hallinn sé nú rúmir 5 milljarðar
Efnt var til utandagskrárum-
ræðna um afkomu ríkissjóðs á
fundi sameinaðs Alþingis í gær.
Var til þeirra boðað að ósk fjár-
málaráðherra. í máli hans kom
fram, að hallinn á rikissjóði er
nú rúmlega fimm milljarðar. í
umræðunum bar Jóni Baldvin
Hannibalssyni og fyrrum sam-
ráðherrum hans úr Sjáifstæðis-
flokki ekki saman um þær spár
um aflcomu ríkissjóðs, sem
kynntar voru í síðustu ríkis-
stjórn.
Hallinn rúmir fímm
milljarðar
Ólafúr Ragnar Grímsson Qár-
málaráðherra hóf umræðumar
með því að kynna greinargerð sína
um afkomu ríkissjóðs á fyrstu 9
mánuðum þessa árs og spá um stöð-
una í árslok. Þorsteinn Pálsson,
formaður Sjálfstæðisflokksins ósk-
aði eftir þessum upplýsingum í
umræðum í neðri deild í síðustu
viku, og sagði Ólafur að sér þætti
leitt að Þorsteinn gæti ekki verið
viðstaddur þessar umræður, én
hann hefði fjarvistarleyfí forseta
vegna skuldbindinga í kjördæmi
sínu. í máli fjármálaráðherra kom
fram, að rekstrarafkoma ríkissjóðs
hefði verið óhagstæð um rúmíega
fímm milljarða króna á tímabilinu
janúar til september, en hallinn
yrði líklega þrír til Qórir milljarðar
í árslok. Greinargerð íjármálaráð-
herra er birt í heild hér S opnunni.
Framkvæmdin brást
Málmfríður Sigurðardóttir
(Kl./Ne.) sagði að í ljósi upplýsinga
fjármálaráðherra hlytu spurningar
að vakna um hvort þjóðin gæti ekki
treyst því, að þeir sem sjá ættu um
fjármál þjóðarinnar gerðu það af
skynsemi. Hún sagði, að endurskoð-
un síðustu stjómar á tekjuöflunar-
kerfi ríkissjóðs hefði ekki leitt til
betri skila á sköttum; framkvæmdin
hefði brugðist og tekjur ríkissjóðs
reynst minni en við var búist.
Ólafiir vill réttlæta
stjórnarþátttöku sína
Friðrik Sophusson (S./Rvk)
minnti á, að tilefni umræðnanna
væru athugasemdir Þorsteins Páls-
sonar við þau ummæli Ólafs Ragn-
Morgunblaðið/Sverrir
Friðrik Sophusson flytur ræðu sína í utandagskrárumræðunum.
Ólafúr Ragnar Grímsson fjármálaráðherra hlýðir á mál hans.
ars Grímssonar íjármálaráðlierra á
fundi Alþýðubandalagsins í
Garðabæ, að skuldareikningar
síðustu ríkisstjórnar væru upp á 5
til 9 milljarða. Um þau ummæli
sagði Friðrik: „Ég held að ástæðan
fyrir því að hæstvirtur fjármálaráð-
herra nálgaðist málið með þessum
hætti, hafí verið sú, að hann þarf
að koma lagi á fyrrverandi fjár-
málaráðherra, hæstvirtan núver-
andi utanríkisráðherra, Jón Baldvin
Hannibalsson, til þess meðal annars
að réttlæta það, að koma inn í þetta
stjómarsamstarf án þess að ná fram
mikilvægustu stefnumálum Al-
þýðubandalagsins, án þess að draga
matarskattinn til baka og án þess
að launastöðvun verði hætt og
samningarnir taki gildi. Ráðið, sem
gripið var til er alkunnugt; að kenna
einhveijum öðmm um.“
Friðrik sagði að Jón Baldvin hefði
gefíð ríkisstjóminni þær upplýsing-
ar, að rekstrarhallinn á ríkissjóði
gæti orðið 400 milljónir, síðar 500
Jón Baldvin Hannibalsson, utanríkisráðherra.
Morgunblaðið/Sverrir
milljónir en lengst af um 700 millj-
ónir. í septemberbyijun hefði borist
bréf frá fjármálaráðuneytinu um
að líklega myndi greiðsluhallinn
verða 870 milljónir í árslok, en
rekstrarhallinn jafnvel 1.170 millj-
ónir, enda væri þá tekið tillit til
vaxta og geymslugjalds, sem gæti
hækkað, og sjúkratrygginga, sem
einnig gætu farið fram úr áætlun-
um. „Engar aðrar upplýsingar bár-
ust frá fjármálaráðuneytinu á dög-
um síðustu ríkisstjómar, en hins
vegar var sagt, að verið væri að
vinna að nýrri áætlun.“
Jón Baldvin brást hinn
versti við þjóðhagsspá
Friðrik rifjaði einnig upp umræð-
ur frá síðasta sumri um þjóð-
hagsspá, sem gerði ráð fyrir að
hallinn yrði eitthvað á annan millj-
arð. Sagði hann að Jón Baldvin
hefði þá bmgðist hinn versti við,
og fullyrt að um rangfærslur að
yfírlögðu ráði væri að ræða í spá
Þjóðhagsstofnunar.
Friðrik spurði hvort Jón Baldvin
Hannibalsson hefði leýnt viðsemj-
endur sína í stjórnarmyndunarvið-
ræðunum í haust, hver staða ríkis-
sjóðs væri i raun og hvort Ólafur
Ragnar hefði þekkt stöðuna er hann
tók við embætti fjármálaráðherra.
Síðar í ræðu sinni gagnrýndi Frið-
rik hina nýju ríkisstjóm fyrir að
auka hallann á ríkissjóði með er-
lendum lántökum. Stjómin væri að
falsa gengið og greiða niður verð-
bólguna með auknum útgjöldum.
Friðrik Sophusson sagði að lok-
um, að þenslunni í íslensku efna-
hagslífí væri lokið og samdráttur
framundan. Fyrirtæki og heimili
þyrftu að rifa seglin og ríkið þyrfti
að bregðast við með sama hætti.
Þörf væri á að draga úr ríkisútgjöld-
um í stað þess að auka skattheimtu.
Ekki tókst að ná jöfiiuði
í ríkisbúskapnum
Næstur tók til máls Jón Baldvin
Hannibalsson fjármálaráðherra.
Hann minnti á, að þegar síðasta
ríkisstjóm tók við var hallinn á
ríkissjóði 3,4 milljarðar króna og
lögð hefði verið áhersla á að ná
jafnvægi í ríkisbúskapnum á þrem-
ur ámm. Síðar hefði ríkisstjórnin
afráðið að hraða aðgerðum til að
ná jöfnuði þegar í stað, en ekki
hefði tekist að gera það að vera-
leika. Sagðist hann bera sinn hluta
ábyrðarinnar, en spurði jafnframt,
hvort hann bæri ábyrgðina einn.
Jón Baldvin ræddi ástæður þess
að þessi áform mistókust. Hann
nefndi sem dæmi, að tekjur ríkisins
hefðu verið minni en við var búist
vegna samdráttar í efnahagslífínu.
Einnig hefðu efnahagsaðgerðimar
í febrúar og maí kollvarpað forsend-
um fjárlaga. í þriðja lagi hefðu út-
gjöld vegna sjúkratrygginga aukist
mun meira en gert var ráð fyrir.
Varðandi þá gagnrýni, að hann
hefði ekki gefíð rétta mynd af af-
komu ríkissjóðs í síðustu stjóm 4
sagði hann, að 14. júní hefði verið
gert ráð fyrir að í árslok gaeti hall-
inn orðið 700 milljónir. í byijun
september hefði fjármálaráðuneytið
hins vegar talið líklegt, að hallinn
yrði 1.420 milljónir og það hefðu
samstarfsmenn hans í ríkisstjóm
fengið að vita. Á þeim tíma hefði
hins vegar ekki verið ljóst, að hall-
inn yrði meiri. Jón Baldvin sagðist
hafa gagnrýnt þjóðhagsspá í sumar
vegna þess að skýringar á forsend-
um hennar hefði vantað; hann hefði
ekki rengt niðurstöðutölur hennar.
Lækkun ríkisútgjalda
nauðsynleg
Jón Baldvin sagði að veran í ijár-
málaráðuneytinu hefði verið sér
lærdómsrík og ræddi síðan um þann
lærdóm, er draga mætti af reynsl-
unni. Meðal þess sem hann nefndi
í því sambandi var að í fjárlögum
hefði átt að gera ráð fyrir veraleg-
um tekjuafgangi, því alltaf væri um
útgjaldaaukningu að ræða í með-
ferð Alþingis. Aukin framlög til
landbúnaðarins hefðu líka verið
mistök, svo og fjölgun ríkisstarfs-
manna.
Hann bætti við, að íslendingar
yrðu að átta sig á því, að þeir væru
ekki 5 eða 10 milljóna þjóð og hefðu
ekki efni á hinum sjálfvirku greiðsl-
um til landbúnaðarins, námslána-
kerfí, sem væri eitt hið gjöfulasta
í heiminum, eða þremur sjúkrahús-
um, með hinum fullkomnasta bún-
aði. Hann sagði þjóðina ekki hafa
efni á fleiri gæluverkefnum stjóm-
málamanna og tók undir með Frið-
riki Sophussyni um nauðsyn lækk-
unar ríkisútgjalda og því, að tak-
mörk væra fyrir því, hversu mikil
skattheimtan gæti orðið.
Jón Baldvin beindi orðum sínum
til eftirmanns síns í fjármálaráðu-
neytinu, Ólafs Ragnars Grímssonar
og hvatti hann til aðhalds í ríkis-
rekstrinum. „Vertu miklu harðári
gagnvart samstarfsmönnum þinum
heldur en ég,“ sagði hann að lokum.
Fj ármálar áðuneytið
spáði 700 milljóna halla
Að lokinni ræðu Jóns Baldvins
Hannibalssonar tók Matthías Á.
Matthiesen (S./Rn.) til máls. Hann
sagði meðal annars, að í upplýsing-
um frá greiðslu- og eignadeild fjár-
málaráðuneytisins frá 2. september
hefði verið spáð 693 milljóna halla
á ríkissjóði, hann hefði hins vegar
ekki séð það skjal frá sama tíma,
sem Jón Baldvin vitnaði I í ræðu
sinni. Því hefði aldrei verið dreift á
ríkisstjómarfundi.
Ýmsir tóku til máls í umræðunum
um málið og stóðu þær í rúmlega
flórar klukkustundir.