Morgunblaðið - 14.01.1989, Blaðsíða 29

_____________________________MORGUNBLABIÐ LAUGARDAGUR 14. JANÚAR 1989
Minning:
MatthildurH. Benedikts-
dóttirfrá Reykjarfírði
Fædd 11. september 1896
Dáin 7. janúar 1989
Það er komið að leiðarlokum á
langri ævi. Ævi sem hefur verið
viðburðarík, og hægt væri að skrifa
um heila bók og e.t.v. verður það
einhvem tímann gert. í dag er gerð
útför ömmu minnar Matthildar
Herborgar Benediktsdóttur frá
Reykjarfirði. Hún lést hinn 7. jan-
úar sl. á Fjórðungssjúkrahúsinu á
ísafírði eftir aðeins fárra vikna
legu. Fram að þeim tíma hafði hún
verið heilsuhraust miðað við aldur,
sjón og heym í besta lagi og ekki
féll henni verk úr hendi. Alla daga
sat hún við pijóna meira eða minna
og í höndum hennar urðu til þessir
fallegu íslensku laufaviðarvettling-
ar sem aðeins fáar konur í dag
gefa sér tíma til að vinna, né held-
ur em það svo margir sem kunna
þá list, að raða þar saman íslensku
sauðarlitunum svo að vel fari. Þó
hafa dætur hennar numið þá list
af henni og halda því áfram þar sem
hún hætti.
Matthildur var fædd 11. septem-
ber 1896 í Reykjarfirði í Grunnavík-
urhreppi. Foreldrar hennar voru
hjónin Benedikt Hermannsson og
Ketilríður Jóhannesdóttir, sem þar
bjuggu. Benedikt Hermannsson hóf
búskap í Reykjarfírði árið 1876.
Hann var þá kvæntur Matthildi
Gedionsdóttur. Þau eignuðust eina
dóttur Guðnýju Alfífu f. 1880. Hann
missti Matthildi eiginkonu sína eftir
fárra ára sambúð. Síðar bjó hann
með Herborgu Guðmundsdóttur,
þau ætluðu að ganga í hjónaband,
og var byijað að lýsa með þeim,
eins og venja var í þá daga, en þá
veiktist Herborg og andaðist
skömmu síðar.
Benedikt og Ketilríður Jóhapnes-
dóttir ættuð úr Kvíum ganga svo í
hjónaband 26. sept. 1895. Ari síðar
eignast þau dóttur sem hlaut nafn-
ið Matthildur Herborg. Ekki varð
þeim hjónum fleiri bama auðið, en
Benedikt eignaðist 1902 dóttur með
Svanfríði Daníelsdóttur, og hlaut
hún nafnið Alexsandrína. Þær
mæðgur bjuggu á heimili þeirra
hjóna, meðan Alexsandrína var að
alast upp. Tók Ketilríður að sér
uppeldi hennar eins og hún væri
hennar eigin dóttir. Matthildur Her-
borg ólst upp í Reykjarfirði hjá for-
eldrum sínum. Ekki gekk hún í
skóla, enda ekki um það að ræða
á þeim tíma, en lestur, skrift og
reikning lærði hún hjá móður sinni.
Ketiiríður var vel gefín kpna og tók
oft böm til að kenna þeim. Ekki
hafði hún heldur hlotið menntun til
þeirra hluta, því í hennar ungdæmi
var ekki talið að stúlkur þyrftu að
læra að lesa og skrifa. Það var
aðeins fyrir karlmennina. Og bræð-
ur hennar fengu tilsögn í lestri og
skrift, en henni var bannað að læra.
Þó lét einn bróðir hennar hana fá
forskriftarblað, og það faldi hún í
fjósinu, og stalst til að æfa sig þeg-
ar hún var að sinna kúnum. Og það
átti eftir að sýna sig síðar á ævi
Ketilríðar að full þörf reyndist fyrir
kunnáttu hennar. Hún kenndi öllum
sínum bamabömum að lesa og
skrifa, auk annarra starfa að upp-
eldi þeirra.
Matthildur giftist Finnboga
Jakob Kristjánssyni, 19. september
1915. Þá var elsta bamið fætt og
annað fæddist það ár. Þau hófu
búskap í Reykjarfirði með foreldr-
um Matthildar, en faðir hennar lést
árið 1918, og tóku þau þá við búinu
með Ketilríði móður hennar. En
Ketilríður gaf þá Alexsandrínu dótt-
ur Benedikts í/4 úr jörðinni. Þau
Matthildur og Jakob eignuðust 14
böm og komust 13 til fullorðinsára.
Þau em: Johanna f. 16. okt. 1913,
gift Kristjáni Guðjónssyni, úr
Skjaldar-Bjarnarvík; Guðfínnur f.
13. júní 1915, giftur Guðríði Júlí-
usdóttur, Bolungarvík; Johannes f.
29. ágúst 1917, giftur Kristjönu
Ebenezerdóttur; Kristín Sigríður f.
3. ágúst 1919, gift Guðmundi Áma-
syni úr Furufírði; Ketilríður f. 22.
des. 1921, gift Kristjáni Júlíussyni,
kennara; Guðrún f. 2. janúar 1924,
gift Valgeiri Illugasyni, Reykjahlíð
í Mývatnssveit; Benedikt Valgeir f.
23. sept. 1925, giftur Níelssínu
Þorvaldsdóttur frá Hnífsdal. Kjart-
an f. 14. ágúst 1929, giftur Flóru
Ebeneserdóttur; Ragnar Ingi f. 27.
júlí 1931, giftur Sjöfn Guðmunds-
dóttur; Jens Magnús f. 1. nóv. 1932,
giftur Bjamveigu Samúelsdóttur;
Jona Valgerður f. 1. sept. 1934,
d. 7. ág. 1935; Valgerður f. 27.
júní 1936, gift Hauki Daníelssyni,
ísafírði; Hermann f. 26. sept. 1938,
hann var giftur Sigríði Jensdóttur
úr Bæjum; Guðmundur Jakob f. 2.
febr. Af þessum stóra bamahópi
em þau 10 sem lifa móður sína.
En látin em Ketilríður, Kjartan og
Hermann auk Jónu Valgerðar sem
lést á fyrsta ári.
Eins og sjá má af þessari upp-
talningu stækkaði fjölskyldan ört.
Þá kom sér vel að Ketilríður amma
var til staðar og tók að sér eldri
bömin og aðstoðaði þannig dóttur
sína við uppeldisstörfín. Enda má
nærri geta að meira en nóg var hjá
húsmóðurinni að gera með svo stór-
an bamahóp og vinnufólk að auki.
Það var því alltaf margt í heimili
hjá Matthildi og Jakob í búskap-
artíð þeirra. Og dagurinn tekinn
snemma, en seint gengið til náða.
Matthildur var lítil kona en ákaflega
kvik á fæti. Þegar ég man fyrst
eftir mér í Reykjarfírði, minnist ég
ömmu alltaf á hlaupum, hún sótti
eldivið niður i skemmu, hún hljóp
jafnvel á rekann til að tína næfmr
ef vantaði í íkveikjuna, og alltaf var
hún á þönum á milli eldhúss og
búrs. Ég man aldrei eftir að amma
sæti kyrr, fyrr en á efri ámm. Hún
var gædd þessari bljúgu, þjónandi
lund og vildi alltaf vera að gera
fólki eitthvað til góða, sem kom í
Reykjarfjörð. Gestrisni var i háveg-
um höfð, og gestum ævinlega boðið
það sem best var til, bæði í mat
og drykk og gistingu. Matthildur
amma var þó ekki aðeins húsmóðir
á stóm heimili, sem var þó ærinn
starfi, heldur tók hún líka að sér
ljósmóðurstörf ef með þurfti. Fyrst
mun það hafa gerst 1921 en þá
eignaðist Sigurborg, systir Jakobs,
son og tók Ketilríður móðir hennar
ásamt annarri konu á móti baminu
sem var drengur. Fylgjan reyndist
vera föst og kom ekki fyrr en Matt-
hildur hjálpaði til. Var það fyrsta
verk hennar við ljósmóðurstörf. Sig-
urborgu heilsaðist vel á eftir. Eftir
þetta var hún oft fengin til að sitja
yfír konum í nágrenninu og mun
hugur hennar hafa staðið til þess
að læra ijósmóðurstörf, en engin tök
hafði hún til að leyfa sér það, því
húsmóðurstarfínu bar henni fyrst
og fremst að sinna. Hún aflaði sér
þó leiðbeininga með bókalestri, og
mun Ragnheiður ljósmóðir í Kjós
hafa útvegað henni ljósmóðurfræði.
Það hefði átt vel við Matthildi
ömmu að leggja fyrir sig hjúkmn
og ljósmóðurstörf, hún hafði svo
litlar og mjúkar hendur, og þau sár
sem hún bjó um grem alltaf mjög
vel. Þegar sonur hennar Kjartan
varð fyrir því slysi sem ungur mað-
ur að skot hljóp úr byssu sem hann
hélt á og í höfuð hans, gegnum
augað, þá bjó hún svo um sárið og
hjúkraði honum dag og nótt þar til
hann varð svo ferðafær að hægt
væri að senda hann til læknis til
Reykjavíkur. Augnlæknirinn sem
skoðaði hann dáðist að því hve vel
hefði verið búið um og sett saman
sárið, því vitaskuld vom ekki tæki
til að sauma það sem hefði þurft
að gera. En það kom þó ekki að
sök, sárið greri vel og engin ígerð
kom í það. Að vísu missti Kjartan
sjón á öðm auga, en því hefði ekki
verið hægt að bjarga, þó sérfræð-
ingur hefði verið til staðar.
Amma fæddi öll sín böm heima,
nema það fyrsta, og þegar hún átti
sitt 13. bam var í fyrsta sinn við-
staddur læknir. Þá var hún á Hest-
eyri hjá þeim læknishjónum Daníel
Daníelssjmi og Dýrleifu Friðriks-
dóttur. Með þeim tókst þá sú vin-
átta sem varaði alla ævi eftir það.
Þegar farið var að koma á fót
bamafræðslu í Hreppnum, var m.a.
farskóli í Reykjarfirði, eða upp úr
1930. Þá var auk kennarans alltaf
eitthvað af aðkomubömum sem
send vom í skólann, og allt í heim-
ili hjá ömmu. Ekki var óalgengt að
20-30 manns væri í heimili. Og eft-
ir að sundlaugin var reist og sund-
námskeiðin hófust á vorin en sund-
laugin var vígð 1938, þá vom böm
og unglingar send í Reykjarfjörð
til að læra að synda og enn var það
heimili afa og ömmu sem tók flest
bömin inn á heimilið og sá þeim
fyrir fæði og húsaskjóli meðan nám-
skeiðin stóðu.
Upp úr 1950 fer að fækka fólki
í Gmnnavíkurhreppi, menn flytjast
unnvörpum í burtu. Jakob afí gekk
ekki heill til skógar, og amma var
tekin að lýjast. Þau ákveða að
bregða búi og flytja til ísafjarðar
árið 1958. Fyrsta árið vom þau á
heimili foreldra minna en fluttu ári
seinna til sonar síns Jóhannesar og
29
konu hans á Engjavegi 6 á ísafirði
og þar áttu þau heima í 13 ár eða
til ársins 1972 að afí lést. Þá flutti
amma á heimili Ketilríðar dóttur
sinnar og manns hennar Kristjáns
Júlíussonar í Bolungarvík. Kristján
lést árið 1973 og bjó amma þá með
dóttur sinni eftir það til ársins 1982.
Þá veiktist Ketilríður og lést
skömmu síðar og fór amma þá til
foreldra minna að nýju og átti þar
heimili til dauðadags.
Eftir að amma var orðin ekkja
og þurfti ekki lengur að sinna um
afa, en hann var sjúklingur síðustu
ár ævinnar, þá fór hún að eiga
náðugri daga. Hún gat nú sinnt
hannyrðum sínum sem var aðallega
pijónaskapur eða laufaviðarvettl-
ingamir sem áður er getið. Eins las
hún mikið og hefur henni áreiðan-
lega fundist það mjög gaman, en
þó lét hún það ekki eftir sér nema
sjaldan á virkum dögum, þá fannst
henni hún vera að svíkjast um. Ég
veit að þau ár sem hún var hjá
Jóhönnu dóttur sinni leið henni
mjög vel, enda hafði hún oft orð á
því, og var þakklát fyrir.
Að lokum langar mig að þakka
henni ömmu fyrir líf hennar og
starf. Við systkinin á Seljalandsveg-
inum höfum öll dvalið hjá henni í
Reykjarfirði og notið þar ástúðar
og umönnunar þeirra beggja, afa
og ömmu. Mér er það minnisstætt
að þegar ég fermdist lagði _hún það
á sig að koma alla leið til ísafjarð-
ar, til að vera viðstödd þegar fyrsta
bamabamið hennar væri fermt.
Þetta var í 29. maí 1949. Vorið var
hart, snjór mikill á ströndum.
Ganga varð úr Reykjarfirði í Fum-
ijörð og gista þar, síðan úr Fum-
firði í Hrafnsfjörð, allt á skíðum,
og svo þaðan á bát. Svo mikill var
snjórinn í Skorardal að slétt var af
Andbrekkum og upp í miðjar hlíðar
Skorarheiðar. Þetta var mjög kalt
vor, ís fyrir landi fram í miðjan
júní. Það væri hægt að minnast á
margt fleira, en ég læt hér staðar
numið. Þessi saga lýsir henni þó
vel. Fjölskyldan var henni allt.
Hún lifði það að eignast 176 af-
komendur, og hún hélt óskertri
andlegri heilsu tii síðasta dags. Hún
fékk að fylgjast með því hvemig
bamabömin og bamabamabömin
urðu fleiri og fleiri. Uxu upp og
urðu sjálfbjarga og nýtir borgarar.
Er til meiri gæfa en það og að
halda andlegri reisn til síðasta dags.
Leggja svo aftur augun og sofna
svefninum langa í ömggri fullvissu
um annað og æðra tilvemstig.
Guð blessi minningu hennar.
Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir Holti,
Hnífsdal.
Minning:
Hannes Jónsson
bóndi, A-MeðaJholtum
Fæddur 24. nóvember 1892
Dáinn 6. janúar 1989
í dag fer fram frá Gaulveijabæj-
arkirkju útför Hannesar Jónssonar
fyrmrn bónda í Austur-Meðalholt-
um í Gaulveijabæjarhreppi. Hann
lést á heimili sínu, Drápuhlíð 40, í
Reykjavík hinn 6. janúar sl., 96 ára
að aldri. Með Hannesi hverfur af
sviðinu einn minna virtustu vina
sem ég um marga tugi ára átti
margvíslega samvinnu við. Með
þakklátum huga vil ég minnast
hans í örfáum orðum.
Hannes Jónsson var fæddur 24.
nóvember 1892 að Austur-Meðal-
holtum og vom foreldrar hans Jón
Magnússon frá Baugstöðum og
Kristín Hannesdóttir frá Tungu.
Þau bjuggu allan sinn búskap í
Austur-Meðalholtum. Jón var fall-
inn frá fyrir mitt minni en Kristín
húsfreyja lifði til hárrar elli hjá
Hannesi syni sínum og henni hlotn-
aðist mér að kynnast á unglings-
aldri og skynjaði greind hennar,
stjómsemi og dugnað. Hjá foreldr-
um sínum ólst Hannes upp í hópi
margra systkina við það umhverfi
er þjóðfélag þeirra tíma bauð uppá.
Ég reyni ekki að bera mín orð að
aðstöðu ungmenna þeirra tíma svo
gjörólík hefir hún verið því sem
síðari tími hefír boðið uppvaxandi
æsku. Æskufólkið á fyrstu ámm
aldarinnar átti sér þó ekki færri
áhugamál en jafnaldrar síðari tíma.
Þar staldrar minningin ekki síst við
hugsjónir og verkefni ungmennafé-
laganna en á þeirra sviði Iét Hann-
es fljótt til sín taka.
Hann varð snemma í forystu-
sveit ungmennafélagsins Samhygð-
ar enda félagslyndur og greindur
vel. Happasæl var forysta og fram-
kvæði hans er laut að leiklistar-
starfí félagsins en þar var hann í
fremstu sveit frá æskuámm til þess
tíma er sú starfsemi dvínaði sökum
breyttra þjóðlífshátta og hann flutti
brott. Hannes skapaði í leikhlut-
verkum margar eftirminnilegar per-
sónur og hefí ég áður um það sagt,
að slíkur hæfileikamaður hefði í
nútímanum komist til þjálfunar í
list sinni til frekari afreka. Á fleiri
sviðum félagsmála sveitar sinnar lét
Hannes til sín taka og var mikill
stuðningsmaður stofnunar sjúkra-
samlags sveitarinnar á sinni tíð. í
hreppsnefnd Gaulveijabæjarhrepps
starfaði hann í tvö kjörtímabil. Lét
hann sér á beim vettvansri ekki síst
skipta málefni er yngri kynslóðin
hafði áhuga á að fram gengju.
Hannes var sérstök persóna,
snyrtimenni sérstakt við allt sem
hann umgekkst, laghentur og út-
sjónarsamur. Hann var ekki alltaf
margmáll en undirhyggjulaus og
tryggur öllum þeim sem hann batt
vinfengi við, allt smátt varð stórt
þegar unnið var með honum að
úrlausnarefnum. Á yngri ámm
stundaði Hannes sjóróðra bæði frá
Selvogi og Þorlákshöfn. Landbún-
aðarstörfín urðu sfðan hans við-
fangsefni er hann tók við búsforráð-
um af foreldmm sínum í Austur-
Meðalholtum. Hann hafði jafnan
afurðagott oer snoturt bú sem um-
gengist var af stakri snyrtimennsku
og athygli.
Hannes giftist Guðrúnu Andrés-
dóttur frá Vestri-Hellum í Gaul-
veijabæjarhreppi. Guðrún var
manni sfnum samhent og einkar
elskuleg persóna, létt í lund og list-
feng sem glæddi umhverfí sitt gleði
og uppörvun. Hún sýndi kirkjulífi
sóknar sinnar sérstaka rækt og
lagði kirkjusöngnum ómælt lið um
langa tíð. Búskapur þeirra hjóna
stóð í Austur-Meðalholtum um
hálfrar aldar skeið, en þau fluttu á
brott og settust að í Reykjavík.
Guðrún lést á árinu 1969.
Enda þótt Hannes væri nokkuð
við aldur þá er hann settist að í
Reykjavík var starfsævi hans hvergi
nærri lokið. Um nær tuttugu ára
skeið vann hann hjá Guðmundi
Guðmundssyni í trésmiðjunni Víði
við margþætt verkefni í því mikla
fyrirtæki sem það þá var. Þannig
vom honum geftiir starfskraftar
fram á síðustu ár.
Hannes og Guðrún ólu upp syst-
urdóttur Hannesar, Ásdísi Láms-
dóttur, og reyndust henni alla tíð
skilningsríkir og traustir foreldrar.
Ásdfs giftist Lámsi Ólafssjmi ljrfja-
fræðingi sem nú er látinn. Þau eiga
tvo sjmi, Ólaf og Hannes.
Stundin líður. Nýr tími kemur.
Hið liðna dofnar í minningunrii. En
rætumar visna ekki í hugarheimi
þess trausta fólks sem var fjöl-
skylda Hannesar í Austur-Meðal-
holtum. Ég segi þetta vegna þess,
að fyrir nokkmm ámm hóf Asdís
uppeldisdóttir hans ásamt sonum
sínum að endurbyggja bæjarhúsin
á sínu bemskuheimili. Það verk er
vel á vegi og vitnar um átthaga-
tryggð og er minnismerki um alla
þá er þar gengu um hlöð og lifðu
hvem dag við meðlæti eða mótlæti
eftir því sem að bar hveiju sinnni.
Ég kveð vin minn Hannes Jónsson
með þakklæti efst í huga fyrir sam-
starfíð fyrr á leið, vináttuna og hina
óbifanlegu tryggð er hann jafnan
auðsýndi mér. Fjölskylda mín vottar
Ásdísi Lárasdóttur og hennar fjöl-
skyldu samúð við fráfall Hannesar
Jónssonar.
Gunnar Sigurðsson
frá Seljatungu.
í: t
Þökkum innilega öllum þeim sem sýndu okkur alúö og vinsemd
viö andlát og útför
GlSLA GUÐMUNDSSONAR,
frá Bjarnastaöahlfö,
Hraunbraut 46,
Kópavogi.
Aðstandendur.