Morgunblaðið - 11.04.1989, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1989
In memoriam:
Guðrún Jónína
Eyjólfsdóttir
Fædd 17. febrúar 1887
Dáin 24. mars 1989
í dag verður amma mín, Guðrún
Jónína Eyjólfsdóttir, jarðsett frá
Dómkirkjunni. Hún fæddist 17da
febrúar 1887 í Flatey á Breiðafírði,
og var því á 103ja aldursári þegar
hún lést.
Faðir hennar var Eyjólfur Jó-
hannsson, Eyjólfssonar hrepps-
stjóra og dannbrogmanns, sem oft
var kallaður eyjajarl, í Svefneyjum.
Lengra fram í ættir voru Svefneyj-
armenn afkomendur Skarðsverja.
Móðir ömmu var Sigurborg Ólafs-
dóttár, Guðmundssonar bónda og
hákariaformanns í Bár, en Ólafur
settist síðar að í Flatey og var þá
kenndur við Innstabæ. Kona hans
var Guðrún Oddsdóttir Hjaltalín.
Systkini Jónínu, _en svo var hún
ávallt nefnd, voru Ólafur stórkaup-
maður og fyrsti skólastjóri Verzlun-
arskólans, og Hjálmfríður laundótt-
ir Eyjólfs.
Amma mín missti föður sinn er
hún var 13 ára gömul. Fluttist hún
þá til Akureyrar með móður sinni.
En hana missti Jónína er hún var
16 ára. Fluttist hún þá aftur vestur
í eyjar.
Hún kvæntist Guðmundi Berg-
steinssyni kaupmanni árið 1907.
Hann gerðist mikill athafnamaður
í útgerð og verslun, var forustumað-
ur um blómlegt atvinnulíf þessa
byggðarlags. Guðmundur var sonur
Bergsteins Jónssonar söðlasmiðs,
Jónssonar, Þórðarsonar frá Eyvind-
armúla. Móðir Guðmundar var
Kristín Guðmundsdóttir prests,
Bjamasonar á Borg og Sigríðar
Jónsdóttur frá Vogum við Mývatn.
Þannig var hún sammæðra Pater
Jóni Sveinssyni SJ, — rithöfundin-
um Nonna
Síðar giftist Kristín, Eyjólfí
Ólafssyni, Teitssonar, miklum öðl-
ingsmanni. Bjuggu þau í Sviðnum,
góðu búi og þar ólst Guðmundur
upp.
Guðmundur og Jónína reistu sér
stórt íbúðarhús, á þeirra tíma vísu,
og nefndu Ásgarð. Stóð hagur
þeirra með miklum blóma um hríð
og voru þau víða þekkt fyrir gest-
risni, rausn og höfðingslund. Svein-
bjöm P. Guðmundsson, fræðaþulur
og ættfræðingur segir svo í Per-
sónulýsingu Flateyjarhrepps um afa
minn og ömmu: „Sambúð þeirra
hjóna var með eindæmum góð. Þau
vom alltaf 1 tilhugalífinu.“
Böm þeirra era þessi: Eyjólfur,
Kristín, Ólafur, Jóhann Salberg,
Sigurborg, Regína, Erla og Guð-
mundur. Einn drengur fæddist and-
vana og Bergstein misstu þau ung-
an.
Og enn vitna ég í persónulýsing-
una: „Þar kom að hag hans (þ.e.
Guðmundar) hnignaði svo að hann
varð gjaldþrota... Hann hafði
smáverslun í Flatey til æfiloka.
Eftir gjaldþrot hans fór veg Flateyj-
ar sífellt hnignandi. Verzlanir, sem
við tóku, bragðust siðferðisskyldu
að sjá þorpsbúum fyrir atvinnu."
Guðmundur lést árið 1941, 63ja ára
að aldri. Jónína bjó áfram í Flatey
þar til hún sá sig tilknúna að flytja
suður á sjötta áratugnum. í
Reykjavík bjó hún ásamt sonum
sínum tveim er jafnan fylgdu henni.
En hugurinn var alltaf vestur á
Breiðafirði. Á hveiju vori fór hún
vestur og bjó í gamla húsinu yfir
sumarið. Þeim sið hélt hún svo lengi
sem kraftar leyfðu. Seinustu árin
dvaldi hún á öldrunardeildinni í
Hátúni, og naut frábærrar umönn-
unar starfsfólksins. Var hún nær
alveg komin út úr heiminum er hún
lést. Synir hennar tveir, Eyjólfur
og Guðmundur, vora famir á undan
henni. Hún hlýtur að hafa orðið
hvíldinni fegin.
Og enn langar mig að vitna í
persónulýsinguna. Um Jónínu segir
þar svo: „Stór kona og sköragleg,
sem vekur athygli við fyrstu sýn.
Andlitið stórskorið og ekki smáfrítt.
Tigin í fasi og kennir þótta í svipn-
um, veglynd og vinföst. Um hana
má segja hið sama og sagt var um
Ögmundbiskup Pálsson: „af honum
bæði gustur geðs og gerðarþokki
stóð“___Jónína var mikil og góð
húsmóðir og ennþá meiri móðir."
Eg var elstur bamabarna ömmu
og naut mikilla kynna við hana. í
æsku var ég alltaf sendur til sum-
ardvalar í Flatey. Þar var mann-
margt á sumrin, við bamabömin,
systkinin, tengdafólk og gestir.
Ámma var hagsýn húsmóðir, sem
kunni að gera mikið úr litlu. Á
unglingsáranum nyrðra hafði hún
gengið á húsmæðraskóla á Möðru-
völlum. ‘S
En hún var ekki jarðbundin per-
sóna. Hugur hennar snerist allur
um fegurð, tónlist og skáldskap.
Hún var mikil hannyrðakona og fór
saman handlagni, smekkvísi og
listagáfa. Hún unni skáldskap.
Einkum kvæðum Bjaraa og Jónas-
ar, en séra Matthías var í mestu
uppáhaldi hjá henni. Honum hafði
hún kynnst á Akureyri, og hann
átti eyjamönnum margt að þakka.
Hann orti þetta í póesíbók Jónínu:
Vestureyja baldursbrá,
borin yfir kaldan qá.
Næri þig Drottins náðarljós.
• Nú ertu orðin Eyrarrós.
Sýndu unga silkihlín
sömu dáð og mamma þín:
reyndu að gera vor úr vetri
og veröldina dáldið betri.
En tónlist elskaði hún framar
öllu. Þegar móðir hennar lést fékk
hún dálítinn arf, keypti fyrir hann
orgel-harmóníum og lærði að spila
á það hjá Magnúsi Einarssyni. Síðar
eignaðist hún píanó, og svo spilaði
hún á gítar. Hún hafði háa sópran-
rödd og söng vel. Bömum sínum,
og mörgum öðram, kenndi hún á
hljóðfæri o g var organisti Flateyjar-
kirkju í Ijölda ára, spilaði við mess-
ur, æfði kóra og kenndi. Hún var
trúuð kona, og ávallt mjög kirkju-
rækin.
Mig hvatti hún alltaf til tónlistar-
iðkana. Ég var 10 ára þegar ég kom
með blokkflautu vestur í Flatey.
Við „stemmdum saman“ og hún
spilaði með mér öll lög sem ég
kunni. Og þegar ég fór að setja
saman smálög sjálfur, var hún fyrst
allra að syngja þau og leika. Hún
benti mér á fjölda fallegra ljóða og
fékk mig til að gera lög við þau.
Hún átti gott nótnasafn. Þar var
að fínna Fjárlögin, og samsvarandi
bækur frá Norðurlöndum, Organ-
tóna Schubertslögin og Kaldalóns-
heftin. Sigvaldi hafði verið læknir
í Flatey og var í miklu uppáhaldi
hjá ömmu. Svo vora þar Staff-
heftin, en í þeim voru helstu stefín
úr verkum gömlu meistaranna og
óperuúrdrættir í léttum útsetning-
um. Þegar ég fór utan til tónlist-
amáms löngu síðar kom mér fátt
á óvart, ognaut ég þar tónlistarupp-
eldisins í Ásgarði. Á áram fyrr var
mikið sungið og spilað í því húsi.
Síðar eftír að ég kom heim frá
námi, var gott að eiga innhlaup hjá
ömmu og frændum mínum vestur
í Flatey. Þar var alltaf friður, og
mér virtist sem veröldin breyttist
aldrei þar. 0g nú er komið að því
að kveðja ömmu, og þakka henni
fyrir allt það góða sem hún gerði
mér. Megi hún hvfla í friði.
Atli Heimir Sveinsson
í dag er amma mín, Guðrún
Jónína Eyjólfsdóttir, kvödd hinstu
kveðju. Hún kvaddi þetta líf á föstu-
daginn langa, 102ja ára gömul. Þá
hafði hún dvalist nær áratug á öldr-
unardeild Landsspítalans í Hátúni
lOb. Þökk skal þeim færð, er hana
önnuðust þar.
Það er sérkennilegt nú að átta
sig á því, að ég man aldrei eftir
að hafa heyrt ömmu kvarta, hvorki
um heilsuleysi né skort Hún átti
alltaf nóg að gefa, líka af þeim
verðmætum sínum sem hvergi fást
keypt. Hún hafði yfir sér einhvem
virðuleik sem ég held að hún hafí
sumpart öðlast við lífsreynslu langr-
ar ævi en átti sumpart rætur að
rekja til listrænna æða sem í henni
voru. Hún var ljóðelsk og söngelsk
og spilaði á orgel í kirkjunni í Flat-
ey og kenndi mörgum að spila. Hún
var líka flink í höndum. Spann ull
í sjöl, blandaði liti og vann, til að
gefa okkur, niðjum sínum og dætr-
um. Hún saumaði krosssaums-
myndir, taldi út og raðaði gjaman
litunum sjálf, eftir efnum og ástæð-
um, en alltaf af list. Það var allt
fallegt sem hún vann; alltaf átti hún
til rósavettlinga sem hún prjónaði
og gaf í jólagjafir.
Þegar langri ævi ömmu lýkur
sækja á huga minn þær minningar
sem henni era bundnar. Minningar
um sumar og sólskin og frelsi vest-
ur í Flatey á Breiðafírði, en þar
dvöldumst við sum elstu bamaböm-
in hennar gjaman hjá henni á sumr-
in. Hún beitti okkur uppeldisað-
ferðum þeim sem löngu seinna vora
fundnar upp úti í öðram löndum —
engin boð eða bönn önnur en þau
sem þurfti ekki að nefna — frelsi
og öryggi.
Ég man eftir sólskininu eldhús-
dyramegin í Ásgarði á morgnana,
gömlu konunum sem komu í morg-
unkaffi og sóttu mjólkina sína, sér-
stakri stemmningu tengdri ömmu í
eldhúsinu, lyktinni af eldavélinni,
rólyndislegt gagg í hænsnunum úti
— suð í fískiflugum, sjófuglakvak
í flarska — Atli að spila á píanóið
í stofunni, eitthvað tært og bjart —
bemskuminningar sem verða manni
svo dýrmætar í íjarlægðinni og
miðpunktur þeirra — yfír og allt
um kring var amma f Flatey, svo
stór persónuleiki og sterkur. Þannig
var amma.
Jónína Benediktsdóttir
t
Eiginkorta mfn og móðir,
ÁSDfS ÞORGILSDÓTTIR,
Búlandi 40,
Reykfavfk,
andaðist í Landakotsspítaia 9. apríl.
Jarðsettverðurfrá Bústaðakirkju mánudaginn 17. apríl kl. 13.30.
Steinn Valur Magnússon,
Steinn Kári Steinsson.
Góð vinkona,
er látin.
t
SIGNA VISKUM,
ekkja Páls Viskum,
Hrönn Jónsdóttir.
t
Móðir okkar,
VALGERÐUR BJÖRNSDÓTTIR
frá Hnifsdal,
andaðist á Hrafnistu í Hafnarfirði þann 6. apríi. Minningarathöfn
fer fram í Víðistaðakirkju í dag, þriðjudaginn 11. apríl kl. 15.00.
Jarðsungiö verður frá Kapellunni í Hnífsdal fimmtudaginn 13.
apríl kl. 16.00.
Börnin.
t
Frænka okkar og vinkona,
SIGURLAUG MAGNÚSDÓTTIR,
Lönguhlfð 3,
verður jarðsungin frá Fossvogskapellu þriðjudaginn 11. apríl kl.
15.00.
Frændfólk og vinir.
t
Bróðir okkar,
SIGURPÁLL SIGURJÓNSSON,
Boðaslóð 1,
Vestmannaeyjum,
andaðist á heimili sínu 10. aprfi.
Fyrir hönd aðstandenda,
Eymundur Sigurjónsson,
Gaukur Sigurjónsson,
Gústaf Sigurjónsson.
Lregsteinar
MARGAR GERÐIR
Mmorex/Gmít
Steinefnaverksmiöjan
Helluhrauni 14, sími 54034,
222 Hafnarfjöröur
Hún andaðist að morgni föstu-
dagsins langa, 24. mars sl. Lauk
þar með langri sjúkrahúslegu henn-
ar, sem hófst fyrir 10 áram. Til
þess tíma hafði hún búið við góða
heilsu og mikið andlegt og líkam-
legt þrek. Hún varð fyrir áfalli 6.
febrúar 1979 og var lögð inn á
Landspítalann og nokkra síðar í
Hátún 10 á Öryrkjadeild og þar var
hún sjúklingur til dauðadags.
Þótt hún héti tveim nöfnum,
gekk hún ætíð undir nafninu
Jónína, og var það nafn, sem allir
kunnugir kannast við.
Foreldrar Jónínu voru Eyjólfur
Einar Jóhannsson kaupmaður og
bóndi í Flatey og kona hans Sigur-
borg Ólafsdóttir. Eyjólfur var son-
arsonur Eyjólfs Einarssonar í
Svefneyjum, sem einatt var nefndur
eyjajarl, nafntogaður höfðingi og
skörangur, sem í beinan karllegg
var kominn af Bimi hirðstjóra og
riddara Þorleifssyni á Skarði og
Ólöfu ríku Loftsdóttur. Móðir Eyj-
ólfs Einars var Salbjörg Þorgeirs-
dóttir frá Valbjamarvöllum, sem
hafði hlotið uppeldi og fræðslu á
amtmannssetrinu á Stapa og þótti
stjómsöm og hyggin. Sigurborg
móðir Jónínu var dóttir Ólafs bónda
Guðmundssonar í Bár í Eyrarsveit
á Snæfellsnesi, sem var viðurkennd-
ur sjósóknari, og konu hans Guð-
rúnar Oddsdóttur, sem var dóttir
Odds Hjaltalín læknis og um skeið
landlæknis í Bjamarhöfn á Snæ-
fellsnesi, og konu hans Georginu,
fæddrar Bomemann.
Jónína ólst upp í föðurhúsum í
Flatey, en eftir lát föður síns, sem
lézt fyrir aldur fram, fluttist hún
með móður sinni til Akureyrar til
Ólafs bróður síns, sem þar rak
verzlun á AJcureyri. Þar gekk hún
í kvennaskóla og lauk þaðan brott-
fararprófi.
Eftir lát móður sinnar fluttist
Jónína vestur í Breiðafjarðareyjar.
Hún gerðist bamakennari í Hval-
látrum og Svefneyjum, en í báðum
þessum eyjum átti hún frændfólk.
Árið 1907, 17. nóvember, giftist
hún Guðmundi Bergsteinssjmi
kaupmanni og útgerðarmanni í
Flatey. Hann rak mikla verzlun og
útgerð í Flatey, og hefir sennilega
aldrei verið rekin meiri útgerð í
Flatey en á hans tíð.
Guðmundur Bergsteinsson var í
föðurætt kominn af hinni þjóð-
kunnu Bergsætt, sonur Bergsteins
Jónssonar söðlasmiðs á Eyrar-
bakka, sem var sonur Jóns alþingis-
manns Þórðarsonar í Eyvindar-
múla. Móðir Guðmundar var Kristín
Guðmundsdóttir, og var faðir henn-
ar séra Guðmundur Bjamason,
síðast prestur á Borg á Mýrum,
ættaður úr Ámessýslu. Móðir
Kristínar var Sigríður Jónsdóttir frá
Vogum í Mývatnssveit, sem giftist
Sveini amtskrifara Þórarinssyni á
Möðravöllum. Kristín var háifsystir
Jóns Sveinssonar rithöfundar
(Nonna).
Þessa upptalningu um ættir og
upprana hefí ég talið rétt að geta
um, þegar ég minnist tengdamóður
minnar.
Ég var í sumardvöl í Flatey hjá
tengdamóður minni 1942 ásamt
eiginmanni mfnum og tveim ungum
sonum okkar. Þessi dvöl var tilkom-
in út af veikindum hans. Við nutum
gestrisni og góðs atlætís á heimili
tengdamóður minnar. Hún lét sér
annt um okkur og ekki sízt um tvo
sonarsyni á fyrsta og öðra ári.
Ég kynntist þá tengdamóður
minni og ýmsu í hennar fari. Ég
kynntist og sannfærðist um, að hún
var miklum gáfum gædd til munns
og handa. Það var eins og allt léki
í höndum hennar og hún vissi,
HAFIMARSTRÆT115,
SÍMI21330
Krctnsar, krossar og
kistuskreytinvar.
o
Sendum um allt land.
,Opið kl. 9-19 virka daga
og til 21 um helgar.