Morgunblaðið - 12.05.1989, Blaðsíða 1

72 SIÐUR B/C
STOFNAÐ 1913
105. tbl. 77. árg.
FOSTUDAGUR 12. MAI 1989
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Baker kynnt ný til-
laga Sovétmanna
Moskvu^ Brussel. Reuter, Daily Telegraph.
MÍKHAÍL S. Gorbatsjov Sovétleiðtogi hefur boðist til að fækka ein-
hliða skammdrægum kjarnorkueldflaugum Sovétmanna í Evrópu um
500 fyrir lok þessa árs, að sögn bandarískra embættismanna. Kváðu
þeir Gorbatsjov ha£a skýrt James Baker, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, frá ákvörðun þessari á fundi í Moskvu í gær. Baker kom til
Brussel í Belgíu í gærkvöldi en í dag, föstudag, mun hann greina fiill-
trúum annarra aðildarrikja Atlantshafsbandalagsins (NATO) frá við-
ræðum sínum við sovéska ráðamenn.
Baker sagði við komu sína til slíkur ójöfnuður væri rílq'andi. Mun
Brussel í gærkvöldi að tillaga Sovét-
manna um einhliða fækkun skamm-
drægra kjamorkuvopna í Austur-
Evrópu breytti engu um þá afstöðu
Bandaríkjamanna að óráðlegt væri
að helja viðræður um fækkun þess
háttar vopna í Evrópu. „Þetta er lítið
skref en að sönnu jákvætt," sagði
hann. Kvað hann viðræðumar hafa
verið sérlega gagnlegar en svo virð-
ist sem nokkuð hafi miðað í viðræð-
um um Mið-Austurlönd og Nic-
aragua.
í Moskvu minnti Baker á að Sovét-
menn nytu gífurlega yfírburða á
þessu sviði kjamorkuheraflans. Vest-
rænir vígbúnaðarsérfræðingar telja
að Sovétmenn ráði yfir 14 skamm-
drægum kjamaflaugum gegn hverri
einni í eigu NATO og 1.450 skot-
pöllum gegn 88 slíkum í Vestur-
Evrópu. Bandaríski utanríkisráð-
herrann lagði áherslu á að óhugs-
andi væri að hefja viðræður um
fækkun þessara vopna á meðan
Gorbatsjov einnig hafa kynnt tillögur
um niðurskurð hefðbundins herafla
í Evrópu sem bandarískir embættis-
menn sögðu í gærkvöldi að virtust
við fyrstu sýn geta fallið að tillögum
NATO-ríkjanna á þessum vettvangi.
einnig „Hörð
, . “ á bls. 24.
gagn-
Reuter
James Baker (t.v) afhendir Míkhafl Gorbatsjov bréf frá George Bush Bandaríkjaforseta við upphaf
viðræðna þeirra í gær. í bréfinu sagði að Bandaríkjaforseti vonaðist til þess að umbótastefiia Sovétleið-
togans skilaði tilætluðum árangri.
George Bush Bandaríkjaforseti sendir aukið herlið til Panama:
Hræðumst ekkí yfirþyrmandi
hrottaskap einræðisherrans
Forsetinn hótar frekari aðgerðum gegn Noriega hershöfðingja
Skammdræg kjarnavopn í Evrópu:
Norðursjór:
Óttast nýja
þörungaplágu
Bonn. Reuter.
NÝ þörungaplága gæti blossað
upp í Norðursjónum á þessu sumri
og unnið ekki minni skaða á
lífríkinu en í fyrrasumar. Kom
þetta fram hjá Klaus Töpfer,
umhverfisráðherra Vestur-Þýska-
lands, í gær.
Töpfer sagði á fréttamannafundi,
að mildur vetur og mikil mengun í
Norðursjó auðvelduðu þörungunum
að fjölga sér. Töpfer sagði einnig,
að allt benti til, að veiran, sem drep-
ið hefði 18.000 seli í fyrrasumar,
væri enn að verki enda hefði 69
dauða seli rekið á fjörur í Slésvík-
Holstein fyrstu flóra mánuði ársins.
Þá hafa einnig fundist dauðir selir
við Bretland.
Washington. Reuter. Daily Telegraph.
GEORGE BUSH Bandaríkjaforseti hyggst senda um 2.000 manna
herlið til styrktar gæsluliði Bandaríkjamanna í herstöðvum við
Panama-skipaskurðinn. Markmiðið er að sögn bandarískra stjórn-
valda að tryggja frekar öryggi óbreyttra, bandariskra borgara í
landinu, en þeir munu vera 30-40 þúsund, auk þess að stuðla að
endurreisn lýðræðis í Panama. Forsetinn sagði að ef þörf krefði
yrði gripið til víðtækari aðgerða. Opinberir starfsmenn Banda-
ríkjanna sem búa utan herstöðva og skyldulið þeirra verða flutt
til tryggari bústaða eða úr landi. Bandaríski sendiherrann verður
kallaður heim og bandarísk fyrirtæki hvött til að flytja starfsmenn
sina á brott.
I bandaríska gæsluliðinu eru
fyrir um 11.000 manns og ræður
það m.a. yfir vopnuðum þyrlum
og orrustuþotum. Forsetinn sakaði
Manuel Noriega hershöfðingja og
helsta valdamann Panama um að
hundsa úrslit forsetakosninganna
síðastliðinn sunnudag með því að
láta lýsa þær ógildar. Erlendir full-
trúar og talsmenn kaþólsku kirkj-
unnar segja fullvíst að andstæðing-
ar herforingjaklíku Noriega hafi
unnið yfirburðasigur í kosningun-
um.
Fylgismenn Noriega réðust með
lurkum og jámstöngum á stjómar-
andstæðinga í Panamaborg á mið-
vikudagskvöld og slösuðu m.a. for-
setaefni stjómarandstæðinga, Gui-
ellermo Endara, á höfði. Óttast er
að hann hafi orðið fyrir varanleg-
um heilaskaða. Bush forseti sagði
á blaðamannafundi að Bandaríkin
myndu vinna að því ásamt stjóm-
völdum í ríkjum Rómönsku
Ameríku að finna ráð við vargöld-
inni í Panama. Bandaríkjamenn
myndu hvorki viðurkenna eða á
nokkum hátt sætta sig við að
stjómvöld í landinu byggðu völd
sín á ofbeldi og træðu undir fótum
rétt þjóðarinnar til frelsis. „Hrotta-
skapur einræðisherrans Noriega
skýtur okkur ekki skelk í bringu,
hversu yfirþyrmandi sem hann er,“
sagði forsetinn. Hann sagði
Bandaríkjamenn, líkt og almenn-
ing í Panama, vænta þess að her
landsins tæki upp baráttu fyrir
lýðræði.
Yfirkjörstjóm í Panama útskýrir
ógildingu forsetakosninganna með
því að vísa til meintrar erlendrar
íhlutunar ásamt ásökunum um
mistök við framkvæmd kosning-
anna.
Sjá einnig bls. 24: „Hemaðar-
íhlutun gæti orðið ...“
Noregnr:
Stund milli
stríða í
Afganistan
Afganskir stjómarhermenn leika
blak í þorpi einu skammt frá höf-
uðborginni, Kabúl. Svo sem sjá
má þykir viturlegra að leggja ekki
vígtólin frá sér þótt stund gefist
milli stríða en sá í kuflinum er
vopnaður sovéskri hríðskotabyssu
af gerðinni AK-47.
Reuter
Skelfiskævintýrinu lokið
og 12 milljarðar í súginn
Ósló. Frá Rune Timberlid, fréttaritara Morgunblaðsins.
Skelfiskævintýrinu norska er lokið með allsheijaruppgjöf og gjald-
-4»**oti. Á sínum tíma vom 26 skip smíðuð fyrir hörpudiskveiðarnar
en þau liggja nú öll bundin við bryggju. Bankastofnanir, útvegs-
menn og ríkið hafa líklega tapað allt að 12 mil(jörðum ísl. kr.
Sem dæmi um fjárfestinguna í
skelfiskveiðunum má nefna, að
meðal skipanna 26 eru þrír sérsmíð-
aðir skelfisktogarar, sem kostuðu
hver rúmlega 700 milljónir ísl. kr.,
og önnur skip voru endurbyggð
fyrir allt að 300 milljónir. Þegar
gullæðið hófst á árunum 1985 og
1986 fengust nærri 400 kr. ísl. fyr-
ir kílóið af hörpudiski en nú hefur
verðið fallið um helming, í tæpar
200 kr.
„Uppbygging skelfiskflotans er
mesta ijárfesting í einni grein, sem
um getur í norskum sjávarútvegi,
og um leið mestu mistökin fyrr og
síðar,“ segir Jan Sundet, fískifræð-
ingur við norska sjávarútvegshá-
skólann, en það var ekki aðeins
verðhrun á erlendum mörkuðum,
sem gerði út af við veiðamar. Mik-
ill ís á miðunum gerði þær oft á
tíðum mjög erfiðar og svo það, að
skipin voru undra fljót að þurrka
upp alla skel á stórum svæðum.
Þessi vandræði í skelfiskveiðun-
um koma ofan á allt annað, sem
hijáir norskan sjávarútveg um þess-
ar mundir. Sem dæmi má nefna,
að allar þorskveiðar hafa verið
bannaðar fram til júníloka og bann
við laxveiðum í sjó hefur einnig
komið illa við marga. Er ástandið
svo alvarlegt, að norsku sjómanna-
samtökin sáu sig tilneydd til þess
í gær að biðja ríkisstjórnina um
aukastyrk við sjávarútveginn upp á
nærri 2,4 milljarða ísl. kr. A að
nota féð til að forða sumum fyrir-
tækjum frá gjaldþroti og til að auð-
velda endurskipulagningu þeirra og
annarra. Áður hafði um það sam-
ist, að stjórnvöld legðu sjávarútveg-
inum til á þessu ári rúmlega 7,2
milljarða ísl. kr.