Morgunblaðið - 30.06.1989, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTJJPAGUR 30. JÚNÍ, I9?9
Getur gripið um hluti sem eru
settir fyrir framan það.
Færir hluti frá einni hendi til
annarrar.
Getur sagt sérhljóða.
Borðar venjulegan mat.
Setur fætur að munni liggjandi
á bakinu.
Klappar á mynd sína í spegli.
10 mánaða:
Skríður á höndum og fótum og
getur gengið með því að halda
sér í húsgögn.
Potar í litla hluti með vísifingri.
Getur í sumum tilfellum sagt
„mama“ og „dada“ og eitt ann-
að orð.
12 mánaöa: §
Getur gengið ef haldið er í aðra
hendina.
Segir tvö önnur orð umfram
mama og dada.
Hjálpar til þegar verið er klæða
það í fötin.
Leikur „gjugg í borg“.
15 mánaöa:
Gengur nokkur skref hjálpar -
laust.
Getur skriðið upp stiga.
Hjálpar til að fletta blaðsíðum í
bók.
Ræður yfir fjórum til sex orðum
og notar eigið mál.
Segir „ta-ta" eða jafngilt.
Sýnir eða býður mömmu leik-
fang en vill fá það aftur.
18 mánaöa:
Gengur ágætlega og dettur
sjaldan.
Getur gengið upp stiga með því
að halda sér með annarri hen'di.
Getur sjálft sest í lítinn stól og
klifrað upp í stóran stól.
Hefur vald yfir tíu orðum þar á
meðal mannanöfnum.
Mögulegt að venja barnið reglu-
lega á koppinn að degi til.
Getur dregið dót á eftir sér og
gengið aftur á bak.
24 mánaða:
Gengur upp og niður stiga án
aðstoðar.
Flettir blaðsíðum í bók, einni í
einu.
Segir þriggja orða setningar.
Getur verið þurrt um nætur ef
það er tekið á ákveðnum tímum.
Getur látið vita þegar fara þarf
á salerni að degi til.
Skírskotar til sjálf síns með
nafni.
36 mánaða:
Gengur óhindrað upp stiga.
Getur hjólað á þríhjóli.
Notar fleirtölu í máli sínu.
Borðar án þess að missa niður
matinn. Drekkur úr könnu.
Getur farið sjálft í skóna.
Þekkir nokkrar barnavísur.
48 mánaöa:
Getur talið og bent um leið með
nokkru öryggi á þrjá hluti.
Getur hoppað á öðrum fæti.
Getur þvegið og þurrkað hendur
og andlit og burstað tennur.
Getur teiknað mann með hend-
ur og fætur.
Klæðir sig og afklæðir undir leið-
beiningu.
Reimar eigin skó.
Er samvinnuþýður í leik við önn-
ur börn.
Getur farið erinda út fyrir húsið
(án þess að fara yfir götu).
60 mánaöa:
Hoppar.
Getur talið rétt tíu hluti.
Getur sagt hve margir fingur eru
á hvorri hendi.
Þekkir nöfn á krónum og aurum.
Þekkir nöfn helstu lita.
Klæðir sig og afklæðir án að-
stoð ar.
Getur prentað nokkra stafi. (Frá
fimm til fimm og hálfs árs.)
Rétt er að benda á, að oft er
mikill munur á eðlilegum vexti ein-
staklinga. Það á því ekki að valda
áhyggjum þó að þroski þeirra geti
verið talsvert frábrugðinn þessum
viðmiðunum. Mörg fullkomlega
eðlileg börn eru sein til máls og
sein til gangs, eða að halda sér
þurrum um nætur eða eru sein til
að læra að lesa og skrifa.
Þó þessi þroskaþrep barna falli
undir hinn “venjulega" þroskaferil
fyrstu árin, getur þar skeikað
nokkrum mánuðum eða jafnvel ári
á aldrinum fjögurra til fimm ára
og verið fullkomlega eðlilegt.
Sérstaklega er vakin athygli á
þeim börnum sem sein eru til
máls. Mismunur getur verið meiri
þar en á öðrum sviðum eins og
t.d. hreyfiþroska. Sum börn geta
sagt stuttar setningar átján mán-
aða gömul, en önnurtala mjög lítið
tveggja og hálfs árs eða jafnvel
síðar.
Ef barnið virðist skilja vel það
sem við það er sagt og hegðun
þess virðist svipuð hegðun ann-
arra barna á sama aldri, þá virðist
ekki vera ástæða til að hafa
áhyggjur þó það tali lítið um þriggja
til fjögurra ára aldurinn. En eftir
það væri hyggilegt að leita til sér-
fræðings.
Þegar metinn er þroski barns-
ins, segir í „Child behavior", eru
teknir fyrir fjórir þættir. Það er
hreyfiþroski; hvernig barn notar
líkama sinn, aðlögunarþroski;
hvernig barn leysir úr vandamál-
um, tungumálaþroski, hvernig
barn skilur og notar orðin, málið
og persónu- og félagsþroski;
hvernig barnið nær að aðlagast
öðrum og hvernig það tekst á við
dagleg vandamál. Þó hér sé um
að ræða fjóra þætti í þroskaferli
barna, þroskast þau ekki öll jafnt
eða í einu. Flest börn geta gert
suma hluti vel og aðra ekki eins
vel, þannig getur sama barn verið
fyrir ofan meðallag í tungumála-
og félagsþroska, en fyrir neðan í
hreyfi- og aðlögunarþroska.
Svo lengi sem barnið er nálægt
eðlilegum þroska eða ofar, þá
ættu foreldrar fremur að veita at-
hygli sterku og veiku hliðum barns-
ins fremur en leggja áherslur á
hvar hægt sé að staðsetja barnið
í prófunum eða viðmiðunum. —
Treysta verður á eigin dómgreind
í þessum efnum,-
Þýtt og endursagt M. Þorv.
Brjóstæfingar
Rangt: Þegar gerðar eru brjóstæfingar
með lóðum er blátt bann lagt við því að
láta fæturna liggja út af bekknum eins og
sýnt er á þessari mynd, því þannig er álag-
ið allt of mikið á hrygginn. Sömuleiðis er
rétt of mikið úr handleggjunum og því
hætta á liðameiðslum og bólgum.
Rétt: Ef fæturnir eru krosslagðir upp í loft
leggst hryggurinn þétt að bekknum og
þannig er æfingin rétt. Einnig ber að gæta
þess að rétta aldrei alveg úr handleggjun-
um þegar lóðunum er lyft.
Rass og læri
Rétt: Mikilvægt er að halda fæti, herð-
um og höfði í beinni línu til að sem
bestur árangur náist þegar styrkja á
rass og læri.
Rangt: Ef fætinum er lyft of hátt og
höfuðið reist upp er hætta á bakverkj-
um og vöðvabólgu. Og að sjálfsögðu
er þessi æfingamáti slæmur fyrir
hrygginn.
G a r ð y r k j
Spurt og svarað
1. Guðrún Guðmundsdóttir í
Breiðholti hringdi inn fyrirspurn
varðandi gullregn. Hún flutti
gamalt gullregn í fyrra sem
strax fór að blómstra. Spurn-
ingin er hvort klippa megi
sprota á því sem standa út í
loftið?
Svar: Það er sjálfsagt að
klippa gullregn, helst snemma
vors áður en það laufgast, eða
seinnihluta sumars eftir að tek-
ið hefur fyrir vöxt þess.
2. Sigurjón Jónsson vill fá
upplýsingar um gullregn. Flýtir
klipping greina fyrir blómgun?
Er mögulegt að fjölga gullregni
með greinum sem klipptar eru
af því? Aðrar almennar upplýs-
ingar um gullregn væru vel
þegnar.
Svar; Venjulega blómgast
gullregn ekki fyrr en það hefur
náð 12-14 ára aldri og ég hugsa
að klipping hafi lítil áhrif á
blómgunartíma þess. Hinsveg-
ar er nauðsynlegt að stjórna
vexti þess ef stefnt er að fal-
lega vöxnu tré. Gullregnið þarf
frjóan jarð-
veg en ekki
áburðar-
gjöf og
fyrstu árin
eftir gróð-
ursetningu
er sjálfsagt
að veita því
stuðning og fyrstu árin vetrar-
skjól. Þarf kalkríkan jarðveg og
sólríkan vaxtarstað. Gullregni
er aðeins fjölgað með fræi.
3. Guðmundur Gíslason,
Vallargerði 6, Kópavogi, segist
eiga í stríði við stríðssóley og
húsapunt. Er einhver árang-
ursrík leið til að drepa þennan
ófögnuð án þess að skaða ann-
an gróður?
Svar: Þvi miður er engin ár-
angursrík leið til að eyða þessu
hvimleiða illgresi. Ef það er
hinsvegar í trjá- og runnabeð-
um er árangursríkast að hylja
beðin með svörtum plastdúk
og bera þar yfir harpaðan sand
sem heldur dúknum kyrrum í
stormum, síðan má fara með
hrífu yfir sandinn af og til svo
að illgresisfræ, sem berst að
Hafliöi Jónsson
Svarar fyrirspurnum
lesenda
og getur skotið rótum í sandin-
um, nái ekki að festa rætur.
Varast ber þó að hrífuteinarnir
nái að skerða plastdúkinn.
4. Hulda Eiríksdóttir í
Garðabæ segist eiga 18 ára
gljávíði, fallegar plöntur og heil-
brigðar sem alltaf hafa verið
klipptar. Breyting varð hinsveg-
ar á þegar Ijósastaurar voru
settirvið götuna, lauf urðu brún
og trén kól síðastliðið haust.
Samkvæmt ráði garðyrkju-
manns voru trén mikið klippt
og nú eru að koma brum út úr
leggjunum og lítur vel út með
vöxtinn. Fyrsta spurning Huldu
er: Má ég eiga von á að sagan
endurtaki sig næsta haust með
brúnt lauf og kal, en þessi tré
eru svo lengi græn á haustin
og sein til á vorin. Má eiga
vona á því að fjarlægja þurfti
þetta tré vegna Ijóssins frá
Ijósastaurunum eða er eitthvað
til ráða?
Önnur spurning: Hvernig
kæmi það út ef viðjan og gljá-
víðir sem alltaf hafa verið klippt
í limgerði
yrðu látin
vaxa upp
sem tré.
Væri ráð-
legt að
klippa þau
og er þetta
gert?
Svar: 1. Því miður er hætta
á að áframhald verði á skaða á
glávíðinum meðan Ijósið frá
götuljóskerinu getur ruglað
vaxtarskeið hans. Eina ráðið
sem að gagni má verða er að
beina Ijósgeislum frá honum
eftir að skyggja fer á haustin
og þar til hann fellir lauf. Hugs-
anlega gætu raftæknifræðingar
fundið einhver ráð, sem að
gagni mættu koma, án þess
að vegfarendur yrðu fyrir
óþægindum af ófullnægjandi
götulýsingu.
2. Það eitt mundi gerast að
gróðurinn færi að teygja úr sér
í allar áttir, en auðvelt á þó að
vera að halda í við hann ef
hann fer að haga vextinum til
óþæginda, að bregða þá á
hann klippum.